Uşaqların dünyaya gəlişindən başlayaraq, onların cəmiyyətin aparıcı hissəsinə çevrilənədək qayğısının çəkilməsi artıq bütünlüklə bəşəriyyəti düşündürən məsələdir. Bunun isə bir sıra səbəbləri var. Yeri gəlmişkən, xatırladaq ki, Birinci Dünya müharibəsinin şahidi Eglantyne Djebb həmin illərin dəhşətlərindən sarsılaraq uşaqların xüsusi müdafiəyə ehtiyacını duyub. Ona görə də bacısı Doroti Bakstonun köməyi ilə 1919-cu ildə uşaqlara yardım edib. Hətta onların müdafiəsini təmin etmək üçün Londonda Uşaqlara Yardım Fondunun əsasını qoyub.

Azərbaycanda 1918-ci ilin faciəli hadisələrinin mənzərəsənin bolşeviklərin interpretasiyasında bərpası ilə bağlı ilk addımlar artıq sovet hakimiyyəti qurulandan dərhal sonra atıldı. 1920-ci illərdən başlayaraq Azərbaycan SSR-də 1917-1918-ci illərin inqilabi hadisələrinin iştirakçılarının xatirə axşamları keçirilirdi. Bu axşamların iştirakçılarının çıxışlarının stenoqramı səliqə ilə köçürülür, müvafiq ideoloji filtrdən keçirildikdən sonra Azərbaycanda sovet hakimiyyəti uğrunda mübarizə tarixiu haqqılnda əsərlərin əsasını təşkil edirdi.

Daşnak nümayəndələri ətraflarına çoxlu könüllü dəstələr yığaraq müharibə gedən Türk ərazilərində qadın, uşaq, qoca və əlilləri amansızcasına doğrayıb tökürdülər.
A.Lalayan. 1918-1920-ci illərdəki qırğınlar haqqında. «İnqilabi Şərq» jurnalı, N 2-3, 1936. Moskva

Birinci Dünya müharibəsi illərində, 1922-ci il yayın axırlarına qədər erməni və türk əhalinin birgə yaşadığı ərazinin çox hissəsində ermənilər tərəfindən başlanmış çoxsaylı zorakılıq və qırğın aktları törədilmişdir. Zorakılığın məhz ermənilər tərəfindən təhrik edilməsi və türklərin əvvəlcə etnoslararası qarşıdurmaya və hərbi əməliyyatlar zonasında müxtəlif daxili iğtişaşlara yol verməmək cəhdləri tam sübut edilmişdir.

1905-ci ildə erməni təxribatı Tiflisdə də öz nəticəsini verdi. Ermənilərin şəhərin tatarlar (azərbaycanlılar-red.) yaşayan məhəllələrində törətdikləri qətllərə və yanğınlara görə azərbaycanlıların qisas alacaqlarından qorxan rus hakimiyyəti artilleriya da daxil olmaqla, şəhərə qoşun çəkdi.

Azərbaycanın işğala məruz qalmış ərazilərində erməni vandalları tərəfindən məhv edilən maddi-mədəniyyət abidələri milli sərvətimizdir. Bu abidələr təkcə maddi mədəniyyət deyil, həm də mənəviyyat tariximizin səhifələridir. Qarabağın tarixi abidələrinin darmadağın edilməsi isə tariximizin daşlaşmış yaddaşının silinməsi kimi ağrı-acılıdır.