Վերլուծություն

Հայերը «հայկական պետության մասին»

az ermeni dovletiՊատմական վաղեմության առումով հայերի մեծ Հայաստան համարվող  իրական հայրենիքը գտնվում է Ռուսաստանի սահմաններից հեռու, ավելի ճիշտ Փոքր Ասիայում:  Ինչ վերաբերում է Լեռնային Ղարաբաղում ապրող հայերին, ապա նրանց մի մասը հետապնդումներից ու հարձակումներից փրկվելու  համար Ադրբեջանում ապաստան գտած Իրանից և Թուրքիայից ժամանած  փախստականներն են:

Ա. Միկոյանը «Մեծ Հայաստանը» անանել է հանցագործ գաղափար

mikoyan

 

…Հայ շովինիստները  հենվելով իրենց իմպերիալիստական դաշնակիցների ու սև հարյուրակայինների գեներալ Դենիկինի վրա, հույս են դնում Սև ծովից մինչև Միջերկրական ծովը ձգվող տարածքում 7 վիլայեթներն ընդգրկող «Մեծ Հայաստանի» ստեղծման արդեն հանցագործ գաղափարի վերածված երևակայության վրա:

Հայկական հավակնությունների խորհրդային ժամանակաշրջանը

foto

Հարավային Կովկասի կրկին Ռուսաստանի վերահսկողության տակ անցնելը տարածաշրջանում փոխեց քաղաքական իրավիճակը: Ռուսական կայսրության՝  նոր հնարավորություններ խաբուսիկ անվան ներքո վերականգնվելը  բնութագրվում էր անկախության ատրիբուտների վերացմամբ:

Իրավանը հայերին զիջելու մասին

Իրավանքաղաքի, որպեսքաղաքականկենտրոնհայերինտրվելումասինԱդրբեջանիԱզգայինԽորհրդիորոշումը: (29 մայիսի 1918 թ.): ԱնդրկովկասյանՍեյմիցրումիցհետո (26 մայիսի 1918 թ.) Հայոցազգայինխորհուրդը  ԹիֆլիսումհայտարարեցՀայաստանի (Արարատ) Հանրապետությանստեղծումը: 1918 թ. մայիսի 29-ինԹիֆլիսումանցկացվեցԱդրբեջանիԱզգայինԽորհրդիժողովը: Ժողովիթիվ 3 արձանագրությանհամաձայն, ՖեթելիխանԽոյսկինխորհրդիանդամներին  զեկույցէներկայացրել՝  Ադրբեջանական  և  ՀայկականդաշնությանտարածքներիսահմաններիհարցիվերաբերյալՀայոցազգայինխորհրդիհետտարվածբանակցություններիարդյունքներիմասին:

 Խոյսկինիրզեկույցում՝Հայկականդաշնությանստեղծմանհամար  նրանցքաղաքականկենտրոնիանհրաժեշտության, Ալեքսանդրոպոլի (ԳյումրիԹուրքիայինանցնելուցհետոմիայնԻրավանի՝նմանկենտրոնդառնալումասինտեղեկատվությունիցհետոնշելէ  Իրավանըհայերինզիջելուանհրաժեշտությունը: ԽալիլբեկԽասմամեդովը, ՄամեդՅուսիֆ  Ջաֆարովը, ԱքբերաղաՇեյխուլիսլամովը, ՄուհամմեդՄահեռամովըելութունենալովայդհարցիշուրջ, Իրավանըհայերինզիջելըանվանելենպատմականանհրաժեշտություն, անխուսափելիդժբախտություն: Այդհարցիվերաբերյալքվեարկությանարդյունքումխորհրդի 28 անդամներից 16-ըԻրավանըզիջելունկողմէքվեարկել, 1 մարդդեմ, 3 մարդձեռնպահ (նշվումէարձանագրությանմեջ):  Այսպիսով, ԱդրբեջանիԱզգայինԽորհուրդըԻրավանըհայերինզիջելումասինորոշումէընդունել: ԱդրբեջանիՀանրապետությանկառավարությանվարչապետ  ՖաթալիխանԽոյսկինմայիսի 29-ինարտաքինգործերինախարարՄամեդՀասանՀաջինսկիինգրելէ. «Մենքվերջդրեցինհայերիհետունեցածբոլորվեճերին, նրանքընդունելուենվերջնագիրըևավարտելուենպատերազմը: ՄենքԻրավանըզիջեցինքնրանց»:

ԱզգայինԽորհրդիհուլիսի 1-ինանցկացրածժողովումկրկինանգամվերանայելովայդհարցը, որոշումըբողոքարկվելէ:  ԻրավանիցեղողԽորհրդիանդամներըչէինստորագրելայդորոշումը: Ազգայինխորհուրդըորոշելէ՝առանցքննարկելուբողոքարկությունըկցելժողովիարձանագրությանը: Իրավանըհայերինզիջելումասինորոշմանընդունումը, այնհիմնավորելուհամարբերվածբոլորփաստարկներինհակառակ՝դաքաղաքականտեսանկյունիցբացարձակ  սխալորոշումէր: ՀայաստանիկառավարությունըԹիֆլիցԻրավանտեղափոխվելուցհետո, ԻրավանումևԱդրբեջանիմյուսպատմականհողերումադրբեջանցիներիհանդեպցեղասպանությունիրագործվեց: Իրավանիադրբեջանցիներըենթարկվեցինդաշնակների  (1918-20 թթ.) ևԽորհրդայինիշխանության (1920-91 թթ.) նպատակաուղղվածջարդիուտեղահանմանքաղաքականությանըԻրավանումավերվեցինադրեջանցիներինպատկանողնյութականև   մշակույթի  հուշարձանները, իրականացվեցինդրանցհայկականացմանմիջոցառումներ: 1980-ական  թթ. վերջերիցսկսած, ադրբեջանցիներըվերջնականապեսվտարավեցին  Իրավանքաղաքից:

 ԱդրբեջանիԺողովրդականՀանրապետությանհանրագիտարանԵրկուհատորով,  2-րդհատոր, Բաքու, 2005, էջ 56