Սելջուկներիպետությանքայքայումիցհետոստեղծվածանկախսուլթանություններնիրենցհերթիննորտիպիպետականմիավորումներստեղծեցին: Այդպետություններիստեղծողները՝Սելջուկսուլթաններինախկինստրուկներնէին (մամլուկները):
Այդպետություններիտիրակալներըսովորաբարլինումէինսելջուկներիվալիահդթագաժառանգների (մելիքների) դաստիարակներից, նրանցէլ «աթաբեկ» էինանվանում («հայրտիրակալ»): ԱդրբեջանիԱթաբեկներիպետությանհիմնադիրըՇեմսեդդինԷլդենիզնէր: (1136-1225), Թողրուլ II-իմահվանիցհետոՍուլթանՄեսուդը 1136 թ. ԱթաբեկԷլդանիզինամուսնացրեցհանգուցյալԹողրուլ II-իայրիկնոջ՝Մոմունախաթունիհետևնրան՝մայրաքաղաքըԳյանջանեղողԱրրանիվալինշանակեց: ՇուտովԷլդենիզըԱրրանիէմիրներինհպատակեցրեցիրենևՍուլթանՄասուդիմահվանժամանակ, կարելիէասելդարձավԱրրանիանկախտիրակալը: ԷլդենիզըշուտովՇիրվաննէլհպատակեցրեցիրիշխանությանը:
ՍուլթանՄասուդիԱդրբեջանումներկայացուցիչըհանդիսացողՋավլայիմահվանիցհետո (1146) Էլդենիզնօգտվելովխառնաշփոթությունից, Նախչըվանիվիլայեթնէլմիացրեցիրհողերին: Նաիրմայրաքաղաքնէլտեղափոխեցայնտեղ: 1161 թ. ՇեմսեդդինԷլդենիզիզորքերըգրավեցինՀամադանըևԻրաքիսուլթանությանգահբարձրացվեցԷլդենիզիկրտսերորդեգիրԱրսլանը: ՀամադանքաղաքըդարձավՍուլթանԱրսլանշահիևաթաբեկԷլդենիզիմայրաքաղաքը: Արսլանշահըսուլթանհռչակվելուցհետո, նրաաթաբեկըստացավ «մեծաթաբեկ» մականունը: Այսպիսով, ՇեմսեդդինԷլդենիզըդարձավԻրաքիսուլթանությանիսկականղեկավարը: Այդժամանակաշրջանիցսկսած, «աթաբեկ» մականունըփոխումէ «վալիահդթագաժառանգիդաստիարակի» իրնախնականիմաստըևվերածվումէտիրակալիբարձրագույնտիտղոսի: ԱդրբեջանիԱթաբեկներիպետությունըտարբերժամանակներումբաղկացածէրմիշարքխոշորգավառներիցուվիլայեթներից: Նրանքչունեին
ճշգրիտորոշվածսահմաններ: Ադրբեջանի, Արրանի (Նախչըվան), ՊարսկականԻրաքի, ՌեյիուՀամադանիվիլայեթներըմշտապեսեղելենայդպետությանկազմում: ԽարեզմշահՋելալեդդինի 1225 թ. Ադրբեջանարշավանքիժամանակ, աթաբեկՈւզբեկիմահվանիցհետո, վերջէդրվումԱդրբեջանիԱթաբեկներիպետությանը:
Պատմական ադրբեջանական պետություններ, Բաքու, 2012, էջ 104
