1920 թ. ապրիլի 28-ին Խորհրդային Ռուսաստանի ռազմական հարձակման արդյունքում անկում ապրած Ադրբեջանի Ժողովրդական Հանրապետության տարածքում Ադրբեջանի Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն (Ադրբեջանի ԽՍՀ) ստեղծվեց: Ի պատասխան Ադրբեջանի Ժամանակավոր Հեղափոխական Կոմիտեի ՌԽԴՍՀ-ի հետ փոխադարձ վստահության ու ճանաչման վրա հիմնվող դաշինք կնքելու մասին դիմումի, մայիսի 5-ին Վ.Ի.Լենինը Ժողովրդական Կոմիսարների անունից Ադրբեջանի Խորհրդային իշխանությանը հղած հեռագրում հայտարարել է՝ անկախ Ադրբեջանական ԽՍՀ-ի ճանաչման մասին: Խորհրդային Ռուսաստանի 11-րդ բանակի ուժով ստեղծված Ադրբեջանի կառավարության անկախության ճանաչումը ձևական բնույթ էր կրում: Ադրբեջանական ԽՍՀ-ի ոչ միայն քաղաքական գործունեությունը, այնպես էլ տնտեսությունը և հատկապես ժողովրդական տնտեսության հիմնական ոլորտը հանդիսացող նավթի արդյունաբերությունը ղեկավարվում էր Ռուսաստանի այստեղ գտնվող ներկայացուցիչների կողմից: Ադրբեջանական ԽՍՀ-ի՝ 1922 թ. դեկտեմբերի 30-ին Համամիութենական Առաջին Խորհրդային համագումարում ստեղծված ԽՍՀՄ-ի պետության մեջ Անդրկովկասյան Խորհրդային Դաշնային Սոցիալիստական Հանրապետության կազմում ընդգրկվելը նշանակում էր՝ նրա առանց այն էլ սահմանփակվող իրավունքների ամբողջությամբ Կենտրոնի իրավասությանն անցնելը: Ադրբեջանը, չնայած իր մի շարք պետական որոշիչների, այդ թվում դրոշի, զինանշանի, օրհներգի ու սահմանադրության պահպանմանը, շատ ոլորտներում կորցրել էր իր միջազգային իրավունքի սուբյեկտ լինելու կարգավիճակը: Դրա հետ մեկտեղ, 1920-30-ական թթ. ադրբեջանական ժողովրդի հերոսական աշխատանքի շնորհիվ, նավթի արդյունաբերության մեջ մեծ առաջընթաց է ձեռք բերվել, արդյունաբերության նոր ոլորտներ են ստեղծվել, էլեկտրակայաններ ու ոռոգման ջրանցքներ են կառուցվել, վերականգնվել է գյուղատնտեսությունը: Ադրբեջանում մեծ առաջընթաց է ապրել կրթական համակարգը, ընդարձակվել է միջնակարգ հանրակրթական դպրոցների, բարձրագույն ու միջնակարգ մասնագիտական դպրոցների, գիտահետազոտական ու մշակութային հաստատությունների, հիվանդանոցների ու պոլիկլինիկաների ցանցը: 1940-1950- ական թթ. Ադրբեջանը անցել է տնտեսության ու մշակույթի նոր բարձր փուլին: Սակայն 1960-ական թվականները Ադրբեջանի ԽՍՀ-ի համար կարելի է բնութագրել, որպես վայրէջքի տարիներ: Միայն Հեյդար Ալիևի 1969 թ. Հանրապետության իշխանության գլուխ անցնելուց հետո, Ադրբեջանի ժամանակակից պատմության շրջադարձային փուլի հիմքը դրվեց: Ադրբեջանի ԿԿ ԿԿ-ի առաջին քարտուղարի պաշտոնում Հեյդար Ալիևի ղեկավարությամբ՝ հանրապետության դինամիկ զարգացման համար կոմպլեքս նախագծերի նախապատրաստման գործում անխոնջ գործունեությունը, բազմաթիվ նախաձեռնություններն ու հսկայական էներգիան վերածվեց ողջ 1970-ական թվականների վառ օրինակների: 1970-1985 թվականները նշվում են որպես Ադրբեջանի կառուցողական տարեգրության ամենավառ էջեր: Տեղի ունեցող փոփոխությունների քանակով, տնտեսական ու սոցիալական կառուցվածքային բարեփոխումների բնույթով, ժողովրդի նյութական բարեկեցության որակապես նոր փուլին անցնելու տեսակետից այդ տարիները Ադրբեջանի նոր պատմության մեջ գրավում են ամենակարևոր տեղը: 1987 թ. սկսած, հայ անջատողականների կողմից առաջ քաշած՝ այսպես կոչված Լեռնային Ղարաբաղի խնդիրը նոր արգելք հանդիսացավ հանրապետության զարգացման հանապարհին: Այդ խնդիրը, հենց առաջին օրերից ադրբեջանական ժողովրդի կողմից ընդունվեց, որպես հանրապետության տարածքային ամբողջականության դեմ, քաղաքացիների սահմանադրական իրավունքների խախտմանն ուղղված մի փորձ: Չնայած տարբեր մակարդակի պետական կառույցների կողմից սահմանների անձեռնմխելիության բազմիցս պաշտոնապես հաստատվելուն, Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար Հանրապետության Ադրբեջանի կազմից հանելու նպատակ հետապնդող քաղաքականությունը փուլ առ փուլ կյանքի էր կոչվում: Ոտքի կանգնած ժողովրդի հավատն ու կամքը կոտրելու, ազգային ինքնությունը նվաստացնելու և Խորհրդային Միության ռազմական մեքենայի ուժը ցուցադրելու նպատակով իրագործված Հունվարի 20-ի ողբերգությունը տոտալիտար կոմունիստական վարչակարգի՝ ադրբեջանական ժողովրդի դեմ ռազմական հարձակումն ու ոճրագործությունն էր: Տեղի ունեցած դեպքերի ֆոնի վրա ողջ ԽՍՀՄ-ի տարածքում, որպես կենտրոնախույզ միտման տրամաբանական արդյունք՝ 1991 թ. Ադրբեջանը 71 տարուց հետո կրկին ձեք բերեց իր անկախությունը:
Պատմական ադրբեջանական պետություններ, Բաքու, 2012, էջ 194-196
