Հարգելի պարոն նախագահ!
Հարգելի պետության ղեկավարներ!
Տիկնայք և պարոնայք!
Ցույց տրվող հյուրասիրության, Բուդապեշտ քաղաքում մեր աշխատելու համար ստեղծված լավագույն պայմանների համար՝ անկեղծ շնորհակալություն եմ հայտնում Հունգարիայի Հանրապետության նախագահ պարոն Արպատ Գյոնստին, Հունգարիայի կառավարությանը:
Ադրբեջանական ժողովուրդը մեծ նշանակություն է տալիս Եվրոպայում Անվտանգությանն ու Համագործակցությանը նվիրված խորհրդակցությանը, շատ բան է ակնկալում ներկայիս հանդիպումից: 1975 թ. Հելսինկիիում ԵԱՀԽ-ի վերջնական ակտի ստորագրվելը երկարաժամկետ դրական ազդեցություն է թողել համաշխարհային գործընթացների վրա, դարձել է վերջին տարիներին աշխարհում տեղի ունեցող հիմնարար փոփոխությունների առաջին երևույթներից մեկը: Փոխվել է աշխարհի քաղաքական քարտեզը, երևան են եկել ԵԱՀԽ-ի անդամ նոր ինքնիշխան պետություններ, նրանցից մեկն էլ իմ երկիրն է՝ ինքնիշխան Ադրբեջանը:
Ներկա վիճակում գնալով աճում է ԵԱՀԽ-ի դերն ու կարևորությունը: Նոր Եվրոպային՝ ապագայում սահմաններ ու ազդեցության շրջանակներ չունեցող Եվրոպային հարկավոր է կատարելագործված ԵԱՀԽ: ԵԱՀԽ-ի գործունեությունը ուժեղացնելու, նրա՝ ժողովրդավարականացման և մարդու իրավունքների պահպանման գործընթացներին ազդեցիկ օգնություն ցուցաբերելու, դեռ չամրապնդված երիտասարդ երկրների ազատությանն ու ինքնուրունությանը վնաս հասցնելու ի վիճակի եղող ագրեսիոն գործողություներն ու պլանները վճռականորեն կանխելու, մեր մայր ցամաքի լարված կետերում կայունության վերականգնմանն օգնելու ընդունակ՝ «սառը պատերազմի» ավարտվելուց հետո Եվրոպայի անվտանգության նոր շենքի սյուներից մեկը դառնալ կարողացող արդյունավետ միջոցի վերածվելը հույժ կարևոր է:
Ադրբեջանի Հանրապետությունը հայտարարել է իր անկախությունը և շուկայական տնտեսության, բազմակուսակցական համակարգի, մարդու իրավունքներն ու անձի ազատությունն ապահովող օրենքներ ունեցող ժողովրդավարական պետության ստեղծման ճանապարհով վստահորեն առաջ է ընթանում: Չնայած անցման շրջանի օբյեկտիվ դժվարություններին, անկախ մեր կամքից ընդգրկված վեցամյա պատերազմի արդյունքնրին, մենք անցել ենք այդ ճանապարհի զգալի մասը և վստահ ենք, որ կհասնենք մեր առջև դրված նպատակներին:
Ադրբեջանը միացել է ՆԱՏՕ-ի «Գործընկերություն հանուն խաղաղության» ծրագրին, լրջորեն հետևում է զենքերի նկատմամբ վերահսկողության ոլորտում միջազգային իրավական երկրների, այդ թվում Եվրոպայում սովորական զինված ուժերի մասին պայմանագրին վերաբերող պարտավորությունների կատարման գծին:
Մենք որպես իրավահավասար գործընկեր՝ ամեն ինչ անում ենք, տնտեսական առումով համաշխարհային միությանն ընդգրկվելն արագացնելու համար, զարգացնում ենք սերտ համագործակցությունը ինչպես մեր հարևանների, այնպես էլ աշխարհի բոլոր երկրների հետ:
Կասպից ծովի ադրբեջանական հատվածի նավթահանքերի համատեղ շահագործման վերաբերյալ այս տարվա սեպտեմբերի 20-ին՝ աշխարհի մի շարք խոշոր ընկերությունների հետ պայմանգրի կնքելը իմ ասածների վառ օրինակն է: Ուզում եմ հատուկ նշել, որ այս շատ խոշոր ներդրումային նախագծի մի շարք մասնակիցները են հանդիսանում ԵԱՀԽ-ի մասնակից երկրները՝ ԱՄՆ, Ռուսաստանը, Անգլիան, Թուրքիան Նորվեգիան: Հուսով եմ, որ այդ պայմանագիրը կօգնի այս կոնսորցիումում մասնակցող երկրների ու ժողովուրդների միմյանց մերձեցմանը և ընդհանրապես Եվրոպայում համագործակցության ամրապնդմանը:
Հարգելի տիկնայք ու պարոնայք!
Խորհրդակցության մասնակիցներին հայտնի է, որ սրանից վեց տարի առաջ մեր հանրապետության մի մասը՝ Լեռնային Ղարաբաղը նրանից անջատելու նպատակով մեր հանդեպ ագրեսիա է իրականացվել: Հայաստանի Հանրապետությունը, Լեռնային Ղարաբաղի հայ անջատողականները մեր պետության տարածքային ամբողջականության հանդեպ լայնածավալ ռազմական գործողություններ են իրականացրել: Ադրբեջանի Շուշա քաղաքն ու Լաչինի շրջանը օկուպացվելուց հետո, իրականում Լեռնային Ղարաբաղը միացվել է: Լեռնային Ղարաբաղի 50 հազարից ավել ադրբեջանցիների բնակված տասնյակ բնակավայրերն ավերվել ու այրվել են: Հայկական զինված զորամիավորումներն օգտվելով Լեռնային Ղարաբաղի գործողությունների հրապարակից, օկուպացրել են նաև Ադրբեջանի վեց շրջանները՝ Լեռնային Ղարաբաղի սահմաններից դուրս գտնվող՝ նրա տարածությունից չորս անգամ մեծ տարածք եղող Քելբեջարի, Աղդամի, Ֆիզուլիի, Ջեբրաիլի, Զանգելանի և Գուբադլիի շրջանները:
Ագրեսիայի արդյունքում Ադրբեջանի տարածքի քսան տոկոսը օկուպացվել է: Իմ հայրենակիցներից 20 հազարից ավել մարդ սպանվել է, շուրջ 100 մարդ վիրավորվել և հաշմանդամ է դարձել, 6 հազար մարդ գերի է ընկել, մեկ միլիոնից ավել ադրբեջանցիներ, այսինքն հանրապետության բնակչության մոտ տասնհինգ տոկոսը վտարվել են հայրենի տներից և ներկայումս ապրում են վրանային ավաններում, չեն կարողանում բավարարել ամենակենսական պահանջները: Օկուպացված ադրբեջանական տարածքներում ավերվել ու այրվել է 700 քաղաք ու գյուղ, բոլոր տները, դպրոցները, հիվանանոցները թալանվել են, հնագույն մշակութային հուշարձանները ոչնչացվել են:
Հակամարտությունը կարգավորելու համար՝ Մինսկի խմբի տեղծման մասին ԵԱՀԽ-ի 1992 թ. գարնանը ընդունած որոշումը ադրբեջանական ժողովուրդը մեծ հույսով է ընդունել: Խմբի կազմում Հայաստանի և Ադրբեջանի հետ մեկտեղ ընդգրկված են աշխարհի իննը հեղինակավոր երկրներ: Անցած ժամնակահատվածում բավականին աշխատանք է տարվել, մենք շատ բարձր ենք գնահատում խմբի գործունեությունը:
Անհրաժենտ եմ համարում նշել Ռուսատանի Դաշնության միջնորդական գործունեությունը: Նրա ջանքերի ու ԵԱՀԽ-ի աջակցության շնորհիվ շուրջ յոթ ամիս է պահպանվում է հրադադարը և արյուն չի թափվում: Սակայն կրակը ցանկացած ձևով դադարեցնելը դեռ խաղաղություն չէ: Քանի դեռ կողմերի շահերը և միջազգային իրավական նորմերը հաշվի առնող քաղաքական պայմանգիր չի ստորագրվել, ամուր ու արդարացի խաղաղություն չի կարող լինել: Հրադադարն օգտագործելով, մենք պետք է ինտենիվորեն աշխատենք այդ փաստաթռւղթը համաձայնեցնելու և ընդունելու ուղղությամբ:
Ուզում եմ վստահեցնել, որ Ադրբեջնական Հանրապետությունը այս գործընթացում վերին աստիճանի խաղասիրական ու գործնական դիրքորոշում է բռնում: Չնայած ագրեսիայի ծանր հետևանքներին, մենք հայկական կողմին հումանիզմի և արդարության, ԵԱՀԽ-ի սկզբունքների, ՄԱԿ-ի Անվտանգության Խորհրդի բանաձևերի հիման վրա խաղաղություն ենք առաջարկում: Մենք պատրաստ ենք երաշխավորել Լեռնային Ղարաբաղի հայ բնակչության անվտանգությունը, համաձայն ենք հակամարտության գոտում ԵԱՀԽ-ի խաղապահ զորքերի տեղակայմանը: Մենք պատրաստ ենք նաև ազգային փոքրամասնություն կազմող հայերի իրավունքների կյանքի կոչման համար՝ Ադբեջանի պետության կազմում Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակը քննարկելու և Ադբեջանի Լեռնային Ղարաբաղի տարածաշրջանի հետ Հայաստանի Հանրապետության միջև տրանսպորտային ենթակաուցվածքների նորմալ աշախատելն ապահովելու: Սակայն մեզ համար անխախտելի եղող նորմեր ու սկզբունքներ կան, դրանք են՝ սահմանների անձեռմխլիությունը, Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը, բոլոր օկուպացված տարածքներից հայկական զինված զորամիավորումների դուրս բերելը, փախստականների ու հարկադիր վերաբնակների իրենց հարազատ հողերը վերադարձնելը:
Այսօր ագրեսորի՝ ՄԱԿ-ի Անվտանգության Խորհրդի բանաձևերը կատարելուց, Ադրբեջանի բոլոր զավթված տարածքներից իր զինված զորամիավորումները փուլ առ փուլ դուրս բերելուն համաձայնություն տալուց հրաժարվելը, խանգարում է քաղաքական համաձայնագրի կնքմանը:
Շատ բան է կախված նաև՝ Մինսկի խմբի անդամների միջև տարաձայնությունների վերացնելուց, Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղության ու կայունության վերականգնման համար նրանց ջանքերի միավորելուց :
Մենք ողջոնում ենք՝ հայ-ադբեջանական հակամարտության լուծման համար միջազգային խաղապահ ուժեր կազմակերպելու գործում ԵԱՀԽ-ի նախագահի ջանքերը: Ես շնորհակալություն եմ հայտնում նախագահի կոչի օգտին քվերակած բոլոր երկրներին և բոլորին կոչ եմ անում՝ աջակցություն ցույց տալ նրան այդ կարևոր գործում:
Խրամ գետի վրա եղող, Հայաստանը Վրաստաի հետ կապող կամրջի պայթեցման հետ կապված՝ Հայաստանի նախագահ, պարոն Լևոն Տեր-Պետրոսյանի հայտարարությունը ինձ շատ զարմացրեց: Ես կտրականապես չեմ ընդունում տեղի ունեցած դեպքերում Ադրբեջանի Հանրապետության մասնակից լինելու վերաբերյալ մեղադրանքները և այդ հայտարարությունը համարում եմ բոլորովին անհիմն հայտարարություն: Երրորդ երկրի տարածքում, մարտական գործողությունների գոտուց հարյուրավոր կիլոմետր հեռվում տեղի ունեցած այս դեպքը որպես Ադրբեջանի կողմից հրադադարի ռեժիմի կոպիտ խախտում համարելով՝ չմտածված գնահատական տալը նույնպես հատուկ անհանգստություն է առաջացնում:
Այնպիսի տպավորություն է ստեղծվում, որ Ադրբեջանին բոլորովին չվերաբերող այս դեպքից հատուկ կերպով օգտվում են՝ իրավիճակը սրելու և լարվածությունը ավելացնելու նպատակով: Դրա հետ կապված, ես ուզում եմ պարոն Լևոն Տեր-Պետրոսյանին հետ պահել՝ սկսված խաղաղ գործընթացին, այստեղ՝ Բուդապեշտում մեր ժողովում առկա ձեռնտու պայմաններին վնաս հասցնելու կարող որևէ չմտածված գործողություններից:
Ես մեկ անգամ ևս հայտնում եմ, որ մեր պետությունը հավատարիմ է ձեռք բերված հրադադրի ռեժիմի պահպանմանը և պատրաստ է ջանքեր գործադրել հայ-ադրբեջանական հակամարտության խաղաղ ճանապարհով կարգավորման համար: Պարոն Լևոն Տեր-Պետրոսյանին հրավիրում եմ՝ խաղաղության հասնելու ճանապարհին գործուն համագործակցության:
Հակամարտության կարգավորման գործում առաջընթացի հասնելու համար Բուդապեշտի հանդիպումը հազվագյուտ հնարավորություններ ունի: Ես դիմում ու խնդրում եմ ԵԱՀԽ-ի անդամ երկրների հարգելի ղեկավարներին, որպեսզի ակտիվորեն մասնակցեն այդ գործին, օգնեն իմ ժողովրդի, միլիոնավոր մարդկանց ցավ ու տառապանք բերող վեցամյա պատերազմի բոցը հանգցնելու, դրանով էլ հնարավորություն ստեղծեն՝ Եվրոպայում Անվտանգության ու Համագործակցության վերաբերյալ խորհրդակցության վերջնական ակտի գլխավոր սկզբունքները կյանքի կոչելու համար: Այդ փաստաթուղթը մենք բոլորս հանդիսավոր կերպով ենք ստորագրել:
Շնորհակալություն ուշադրության համար:
