Հարգելի պարոն նախագահ!
Հարգելի գործընկերներ!
Տիկնայք ու պարոնայք!
Մենք մեծ նշանակություն ենք տալիս՝ ԵԱՀԿ-ի այս դարի գագաթնաժողովի քաղաքակրթության ամենամեծ կենտրոններից եղող, հիասքանչ Ստամբուլ քաղաքում անցկացմանը: Մեր հանդեպ ցուցաբերած հյուրասիրության, գագաթնաժողովը բարձր մակարդակով կազմակերպելու համար, շնորհակալություն եմ հայտնում Թուրքիայի Հանրապետության նախագահ, Ձերդ գերազանցություն Սուլեյման Դեմիրելին և Թուրքիայի պետությանը:
Թուրքիայում տեղի ունեցած ծանր բնական աղետի հետևանքով հազարավոր մարդկանց զոհվելը՝ ծանր փորձություններից արժանավայել ու տոկունությամբ դուրս եկած բարեկամ ու եղբայր թուրք ժողովուրդի հետ մեկտեղ, մեզ էլ է խորը վիշտ պատճառել: Մենք կիսում ենք ձեր վիշտը և ասում ենք «անցած լինի»:
Հարգելի նախագահ!
Երկու ավերիչ պատերազմների սարսափներից և «սառը պատերազմի» փորձություններից դուրս եկած, քսաներորդ հարյուամյակի վերջում, դեպի Եվրոպա խաղաղության ու կայունության ճանապարհ է բացվել: Սակայն ափսոս, որ մենք դեռ չենք կարողացել լիովին կյանքի կոչել՝ սրանից մոտ քսանհինգ տարի առաջ Հելսինկիում հայտարարված նպատակներն ու սկզբունքները:
ԵԱՀԿ-ի անդամ երկրների ինքնիշխանության, տարածքային ամբողջականության և ընդհանրապես անվտանգության համար ստեղծված վախը դաժան իրականություն է դարձել, միլիոնավոր մարդկանց աղետ ու տառապանք է բերել: Ես մեկ անգամ ևս միջազգային հանրության ուշադրությունը հրավիրում եմ՝ Ադրբեջանի ընկած անհանդուրժելի վիճակի վրա: Վեց տարուց ավել է, որ ինքնիշխան Ադրբեջանի տարածքների մեկ հինգերորդ մասը գտնվում է հայկական զինված զորամիավորումների օկուպացման տակ: Կյանքի կոչված էթնիկ մաքրումների հետևանքով մեկ միլիոն ադրբեջանցիներ վտարվել են իրենց հայրենի տներից:
Ափսոս, որ մեր վերջին գագաթնաժողովից հետո, խաղաղ գործընթացը մեր երազած արդյունքը չի տվել: Մինսկի խմբի համանախագահները Լիսաբոնի գագաթնաժողովում ընդունված սկզբունքները կյանքի կոչելու համար անհրաժեշտ ակտիվություն ու հետևողականություն չեն ցուցաբերել: Մինսկի գործընթացը պասիվացել է: Նման իրավիճակում Ադրբեջանի և Հայաստանի նախագահների միջև անմիջական հանդիպումների ու բանակցությունների անցկացման անհրաժեշտություն է առաջացել: Նման մի քանի հանդիպումներ անցկացվել են և այդ հանդիպումները հուսադրում են հակամարտության խաղաղ ճանապարհով կարգավորման համար: Անկասկած, հակամարտության լուծման կարևոր գործոններից մեկն էլ կողմերի՝ զիջումների գնալու պատրաստ լինելն է: Սակայն զիջումներն էլ ունեն միջազգային իրավական սկզբունքներով ու նորմերով որոշված սահման:
Ադրբեջանական Հանրապետության Լեռնային Ղարաբաղի տարածաշրջանում հայերն ու ադրբեջանցիները կարող են համատեղ ապրել խաղաղության ու անվտանգության պայմաններում: Իսկ դա կարող էր ծառայել՝ Արբեջանի և Հայաստանի միջև խաղաղ ու նորմալ համերաշխության, բարիդարցիական հարաբերությունների ստեղծմանը:
Դրա համար պետք է ազատվեն Ադրբեջանի օկուպացված տարածքները, դրա համար պետք է Ադբեջանի Հանրապետության կազմում որոշվի Լեռնային Ղարաբաղի համապատասխան կարգավիճակը:
Ուզում եմ նշել, որ Հայաստանի նախագահի հետ մեր բանակցությունները չի կարող փոխարինել հայ-ադրբեջանական հակամարտության կարգավորման համար պատաախանատվություն կրող ԵԱՀԿ-ի Մինսկի խմբի գործունեությանը: Ես Մինսկի խորհրդաժողովի համանախագահ եկրների պետությունների ու կառավարությունների ղեկավարներին կոչ եմ անում՝ անհրաժեշտ ջանքեր գործադրել Մինսկի խմբի շրջանակներում բանակցությունների շուտով վերականգնման համար: Համաշխարհային հանրությունը պետք է հետողականորեն ու վճռականությամբ պաշտպանի հակամարտության կարգագորման վերաբերյալ հայտարարված սկզբունքները:
Մենք առաջիկա հարյուրամյակում ԵԱՀԿ-ի դերը դիտում ենք այս խնդիրների պրիզմայից: ԵԱՀԿ-ն իր սկզբունքները պաշտպանելու նպատակով պետք է գործի վճռականորեն և բավականին ուժեղացնի իր գործողությունների հնարավորությունները, առաջին հերթին զարգացնի բազմազգ խաղաղապահ ուժերը:
Կարծում եմ, որ Եվրոպան պետք է բարձրացնի սովորական զինված ուժերի մասին պայմանագրի արդյունավետությունը: Հայտարարում եմ, որ տարածաշրջանի ռազմականացումը և Ադրբեջանի օկուպացված տարածքներում անօրինական զենքերի տեղադրելը վտանք է ստեղծել Ադրբեջանի անվտանգության համար: Չնայած դրան, Ադրբեջանը ամբողջությամբ կատարում է այդ պայմանգրից բխող բոլոր պարտավորությունները: Իսկ որոշ երկրների գործողությունները խախտում են այդ պայմանագիրը և միաժամանակ խարխլում են նրա մասնակից պետությունների անվտանգությունը:
Հարավկովկասյան տարածաշրջանը Եվրոպայի անբաժան մասն է: Ես դիմելով Միացյալ Նահանգների, Եվրամիութան երկրների, Ռուսաստանի, Թուրքիայի, Վրաստանի, Հայաստանի և ԵԱՀԿ-ի շահագրգռվածություն ունեցող բոլոր անդամների պետության ու կառավարություների ղեկավարներին՝ կոչ եմ անում նրանց՝ վճռական գործունեություն ցուցաբերել մեր տարածաշրջանի խնդիրների լուծման համար: Ես առաջարկում եմ Հարավային Կովկասում անվտանգության ու համագործակության պակտ ստեղծել: Նման պակտը պետք է որոշի միջպետական հարաբերությունների և հակամարտությունների կարգավորման սկզբունքային հիմունքները: Դրա հիման վրա տարածաշրջանից պետք է դուրս բերվեն արտաքին զինված ուժերը: Պետք է վերացվեն տարծաշրջանը բաժանող բաժանարար գծերը: Պետք է վերջ տրվի ագրեսիային, էթնիկական մաքրումներին, անջատողականությանը և ահաբեկչությանը: Տեղի ունեցած փաստերի հիման վրա հնարավորություն չպետք է տրվի գործողություններին ու երկակի ստանդարտներին: Նման պակտը կարող է հասցնել տարածաշրջանում խաղաղության, կայունության ստեղծմանը, Հարավային Կովկասի ինքնիշխան, անկախ ժողովրդավարական պետությունների տնտեսական առաջընթացին և համագործակցությանը: XXI դարի նախաշեմին միջազգային հանրության հաջող գործունեությունը կարող է ազատ, անբաժանելի և անվտանգ Եվրոպայի ստեղծման համար կարևոր պարգև լինել:
Շնորհակալություն ուշադրության համար:
