Հարց. Պարոն Տեր-Պետրոսյան, Հայաստանի ևս անդամակցող ՄԱԿ-ի և ԵԱՀԿ-ի սկզբունքներին համապատասխան, ինչու՞ եք դժվարանում ճանաչել Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը: Չէ որ, ինչպես հայտնի է, դա է  հենց արգելք հանդիսանում Անդրկովկասի երեք պետությունների առաջնորդների հայտարարություն ստորագրելու համար: Ինչպիսին է ձեր վերաբերմունքը Քոչարյանի՝ Լեռնային Ղարաբաղին անկախություն տալու անհրաժեշտության մասին տված՝ իրականում երկրորդ հայկական պետություն ստեղծելը մատնանշող հայտարարությունների նկատմամբ:

Լևոն Տեր-Պետրոսյան. Ձեր առաջին հարցին՝ Հայաստանը ինչու՞ չի ուզում ճանաչել Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը ուզում եմ պատասխանել հարցով՝ ինչու՞ չի Ադրբեջանը ճանաչում Լեռնային Ղարաբաղի իր ճակատագիրը որոշելու իրավունքը:

Լրագրողի պատասխանը. Ադրբեջանը ՄԱԿ-ի կանոնադրության համաձայն՝ Ադրբեջանի Հանրապետության տարածքային ամբողջականության շրջանակներում ճանաչում է՝ Լեռնային Ղարաբաղի ճակատագիրը որոշելու իրավունքը:

Հարց. Պարոն Տեր-Պետրոսյան, Հայաստանը հրաժարվել է ստորագրել՝ միության մասնակիցներ հանդիսացող պետությունների ինքնիշխանությունը, տարածքային ամբողջականությունը և սահմանների անձեռմխելիությունը պահպանելու վերաբերյալ հայտարարությունը: Ինչպե՞ս կարող եք բացատրել՝ Ադրբեջանը ներառյալ ԱՊՀ պետությունների տարածքային ամբողջականության հարցում Հայաստանի դիրքորոշումը: Ինչպես գիտեք, միջնորդները համարում են, որ  Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև եղած հակամարտությանը վերջ տալու համար կողմերը պետք է գնան փոխզիջման: Ադրբեջանի նախագահը բազմիցս հայտարարել է, որ նրա երկիրը պատրաստ է գնալ զիջման և Ադրբեջանը Լեռնային Ղարաբաղին տալիս է ամենաբարձր ինքնավարության կարգավիճակ: ՄԱԿ-ի անդամ հանդիսացող  Հայաստանը պատրաստ է՞ ճանաչել Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը: Հաջորդ հարցս նախագահ Հեյդար Ալիևին ու Հաաստանի նախագահին է. Երեկվա պաշտոնական տեղեկատվության մեջ նշվել էր, որ հակամարտության կարգավորումը հիմնվում է միջազգային սկզբունքների պահպանմանը:  Այդ ասելով ինչը՞ ի նկատի ունեք: 

Լևոն Տեր-Պետրոսյան. Առաջին հարցին պատասխանել եմ: Երկրորդ հարցի վերաբերյալ այն         կարող եմ աել, որ միջազգային իրավունքներ ասելով, մենք ի նկատի ունենք բոլորիս հարգանքով  վերաբերող տաս սկզբունքները: Դրանցից բոլորը ունեն միևնույն ուժը: Ինչ վերաբերում է Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակին, այդ հարցը պետք է լուծի Լեռնային Ղարաբաղի բնակչությունը:

Հեյդար Ալիև. Միջազգային իրավունքի նորմերի կատարելը արտահայտության տակ անկասկած ի նկատի ունենք բոլոր միջազգային իրավական նորմերը: Դրանում ներգրավված են շատ հասկացություններ և դրանցից ոչ մեկը չի բացառվում:

Հարց. Ինչպե՞ս եք նայում Խորհրդային Միության նախկին սահմանների շրջանակներում վերականգնման  վերաբերյալ Մոսկվայում գործադրած ջանքերին:

Էդուրդ Շևարդնաձե. Ես դա համարում եմ անթուլատրելի: Հավանաբար ի նկատի ունեք նախագահ Ելցինի կողմից Պետական դումայի խայտառակ որոշում անվանվող որոշումը: Իմ կարծիքով դա շատ ճշգրիտ գնահատական է : Պետք է ավելացնել նաև այն, որ Պետական դուման իր այդ որոշմամբ օգնեց ՆԱՏՕ-ի դեպի Արևելք ընդարձակվելու գործընթացին:

Լևոն Տեր-Պետրոսյան. Գիտեք, որ նախկին Խորհրդային Միությունում հենց Ռուսաստանում կոմունիստների վերադառնալու վտանգ կա: Իմ երկրի կողմից վստահեցնում եմ, որ Հայաստանը երբեք չի հրաժարվելու իր ինքնիշխանությունից և նախկին Խորհրդային Միության սահմաններում չի անդամագրվի ոչ մի միության: Սակայն կոմունիստների վերադառնալը մեծ վտանգ է ոչ միայն Խորհրդային Միության հանրապետությունների, այլ իմ կարծիքով նաև Եվրոպայի ու ողջ աշխարհի համար: Շոշափելով պարոն Շևարդնաձեի ասած հարցը, ուզում եմ նշել, որ Ռուսաստանում ժողովրդավարության պահպանելը Եվրոպայի անվտանգության համար ավելի կարևոր է քան ՆԱՏՕ-ի ընդարձակվելը: Այժմ աշխարհի անվտանգության համար գլխավոր հարցն է հանդիսանում՝ հնարավորություն չտալ Ռուսաստանում կոմունիստների վերադառնալուն:

Հեյդար Ալիև. Բացահայտ եմ ասում և կարծում եմ, որ դրանով արտահայտում եմ ողջ ադրբեջանական ժողովրդի կարծիքը: Որպես նախագահ, ես կտրականապես բացասական վերաբերմունք ունեմ՝ Խորհրդային Միության վերականգնման  և անկասկած կոմունիստական վարչակարգի վերականգնման վերաբերյալ՝ Ռուսաստանում իրեն դրսևորած միտումնների նկատմամբ: Ադրբեջանը երբեք չի հրաժարվի իր անկախությունից: Ադրբեջանի անկախությունը նրա պատմական նվաճումն է և  մենք երբեք թույլ չենք տա մեզ՝ միանալ Խորհրդային Միության նման որևէ  միության: Համարում եմ, որ այդ նպատակի հեղինակները եթե հույս են դնում հասնել  որևէ բանի, բացարձակապես  սխալվում են: Ռուսաստանում կոմունիստերի վերադառնալու վտանգ կա և իմ կարծիքով, ժողովրդավարական ուժերը պետք է հակազդեն դրան: Ռուսաստանում ժողովրդավարական գործընթացների զարգացումը մեծ նշանակություն ունի ոչ միայն նրա համար, այլ նաև նախկին Խորհրդային Միության կազմում եղած, այժմ ժողովրդավարական ճանապարհով ընթացող բոլոր երկրների համար:

Հարց. Պարոն Ալիև, դուք հայտարարեցիք, որ Ադրբեջանում անցկացվել են ժողովրդավարական ընտրություններ, առկա է 30 կուսակցություն և ազատ լրատվություն: ԵԱՀԿ-ի միջազգային դիտորդները Ադրբեջանում անցկացված խորհրդարանական ընտրությունները գնահատել են որպես ոչ ժողովրդավարական ու ոչ ազատ: Քաղաքական կուսակցություններն արգելվել են, չկա ազատ լրատվություն: Ինչու՞մ է կայանում հակասությունը:

Հեյդար Ալիև. Ձեր հարցը կրում է կանխակալ  բնույթ: Ես ասացի, որ գրանցված 30 կուսակցությունները ազատ գործւնեություն են ցուցաբերում, ժողովրդավարական ճանապարհով ընտրված խորհրդարանում 9 կուսակցություն է ներկայացվել և դրանցից ոմանք ընդդիմադիր կուսակցություններ են : Ադրբեջանում բոլոր ոլորտներում վերականգնվում  է ժողովրդավարությունը: Հարցրեք ձեր վկայակոչած աղբյուրներին, թե ինչու են նրանք նման հայտարարություններ անում:

Հարց. Այսօր ստագրված պայմանագիրը ի նկատի ունի Եվրոպայի հետ համագործակցությունն ու Եվրոպային ինտեգրումը: Սակայն ինձ թվում է, որ այժմ Անդրկովկասի ներսում  ինտեգրումը սրանից ոչ պակաս կարևոր է: Դուք հավատում ե՞ք Անդրկովկասում ինտեգրման հնարավորութանը: Այսօր ստորագրված պայմանագիրը ինչպե՞ս կարող է օգնել դրան:

Լևոն Տեր-Պետրոսյան.  Իմ կարծիքով  այդ հարցին թող նախ  պատասխանեն «Կովկասի տուն» ստեղծելու նախաձեռնողները, իսկ հետո ես կարտահայտեմ իմ մտքերը:

Էդուարդ Շևարդնաձե. Մենք համարում ենք, որ այսօրվա օրը Վրաստանի համար, Անդրկովկասի բոլոր պետությունների համար պատմական օր է: Նախ նրա համար, որ մենք սկսում ենք ինտեգրվել Եվրոպային, երկրորդ՝ Եվրոպան ինքն է սկսում գիտակցել՝ թե Եվրոպայի և թե ողջ աշխարհի համար  Կովկասի նշանակությունը: Եվրամիությունը լավագույն օրինակ է՝ ժամանակակից աշխարհում պետությունների միջև ինտեգրման գործընթացը կյանքի կոչելու համար: Դա տասնակ տարիների ընթացքում ձեռք բերված փորձ է: Դրա համար էլ Եվրամիության հետ պայմանգիր ստորագրելիս, մենք անկասկած  ի նկատի ունեինք, որ Անդրկովկասի տարածաշրջանի շրջանակներում  նման հիմունքներով հնարավոր է Եվրոպային  ինտեգրվելը:  Հարկ է նշել նաև, որ  Եվրամիության հետ ստորագրած պայմանագիրը ամենևին չի հակասում՝ ԱՊՀ և սևծովյան տնտեսական տարածաշրջանի երկրների համագործակցության շրջանակներում մեր ստանձնած պարտավորություններին:

Հեյդար Ալիև.  Անկասկած այսօրվա իրադարձությունը ունի պատմական նշանակություն: Եվրամիությանն ինտեգրրվելը շատ կարևոր միջոց է՝ ողջ անդրկովկասյան հանրապետությունների համար՝ ամբողջությամբ համաշխարհային տնտեսական համակարգին ինտեգրվելու, ժողովրդավարական գործընթացների զարգացման, ժողովրդավարական բարեփոխոմները կյանքի կոչելու  տեսանկյունից: Արդեն Եվրամիության կողմից  ստացված աջակցությունը, մարդասիրական օգնությունը, ինչպես նաև տարբեր շուկայական բարեփոխումներ կատարելու համար ցուցաբերած օգնությունը վկայակոչում է նրան, որ ինտեգրումը արգասաբեր ու օգտակար կլինի: Բնականաբար, այդ ինտեգրումը ի նկատի ունի նաև Անդրկովկասի տարածաշրջանում ինտեգրման իրագործումը: Ուզում եմ պատասխանել՝ Անդրկովկասյան  հանրապետությունների միջև ինտեգրման հնարավորության վերաբերյալ կոնկրետ հարցին: Իհարկե, Անդրկովկասյան  հանրապետությունների միջև հնարավոր է ինտեգրումը: Օրինակ Ադրբեջանի և Վրաստանի միջև առկա է շատ խոր ինտեգրում: Մոտ ժամանակներում մենք Թբիլիսիում մի շարք փաստաթղթեր ենք ստորագրել: Պարոն նախագահ Շևարդնաձեն և ես, Վրաստանի և Ադրբեջանի մյուս ներկայացուցիչները ինտեգրման վերաբերյալ ինտեգրման հետ կապված մեծ մի ծրագիր ենք նախատեսել: Անկասկած, Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև  ևս հնարավոր է խոր ինտեգրում: Դրա հետ կապված երեկ ուշ երեկոյան մենք պարոն Տեր-Պետրոսյանի հետ հանդիպմանն ասացինք, որ մենք պետք է հասնենք հակամարտության վերացմանը, խաղաղության ստեղծմանը, խաղաղ պայմանագրի ստորագրմանը: Ես ոչ մի կասկած չունեմ, որ դրանիս հետո  մեծ արագությամբ կզարգանան տնտեական կապերը: Ես հավատում եմ դրան:

Լևոն ՏԵր-Պետրոսյան. Ես էլ ուզում եմ հավելել, որ հավատում եմ անդրկովկասյան պետությունների լայն համագործակցությանը: Որպես պատմաբան պետք է ասեմ, որ Անդրկովկասը հնուց  ի վեր երեք ժողովուրդների  ապրած   տարածաշրջանն է, այդ ժղովուրդների ճակատագրերը դարերի ընթացքում խառնվել ու միահյուսվել են իրար: Այժմ տարածաշրջանում միասնության չլինելը մեր դժբախտությունն է: Սակայն փառք Աստծո, որ   իմ կարծիքով հարցը կախված է մի փոքր բանից: Հեյդար Ալիևիչն ասաց, որ Ադրբեջանի և Վրաստանի միջև գեղեցիկ հարաբերություններ կան: Ես դա կարող եմ ասել նաև Վրաստանի ու Հայաստանի միջև հարաբերությունների  վերաբերյալ: Մնում է մի փոքր հարց՝ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հարաբերությունների կարգավորման հարցը: Իսկ դրա համար միայն անհրաժեշտ է լուծել ղարաբաղյան հարցը: Այստեղ առայժմ կա միայն մեկ արգելք:  Նույնիսկ Աբխազիայի  հակամարտությունը՝ Վրաստանի համար ծանր խնդիր հանդիսացող այդ հակամարտությունը, փառք Աստծո, որ վնաս չի հասցնու անդրկովկասյան պետությունների միջև հարաբերություններին: Մենք ղարաբաղյան խնդրի կարգավորման երջանիկ օրվան հասնելու ժամանակ, կարող ենք համարել, որ այդ օրվանից կլինի նաև այդ ինտեգրումը: Որովհետև առանց դրան, մենք չենք կարող գոյություն ունենալ: Մոտ ժամանակներում ես Հայաստանում իմ ելույթներից մեկում ասացի, որ թե Արբեջանը և թե Հայաստանը իրականում զրկվել է իրար համար ամենաբնական տնտեսական գործընկերոջից:  Որպես մի տնտեսական գործընկեր, Հայաստանը կորցրել է Ադրբեջանը, իսկ Ադրբեջանը կորցրել է Հայաստանը: Նրանք ամենաբնական գործընկերներ են: Այդ գործընկերության անհրաժեշտությունը ապացուցվել է դարեր ի վեր: Այդ գործընկերության վերականգնումից հետո, մեր երկու պետությունները տնտեսական զարգացման համար մեծ ներուժ ձեռք կբերեն: Մի խոսքով, ես ոչ միայն հավատում եմ դրան, միևնույն ժամանակ համարում եմ, որ մենք պետք է պայքարենք այդ նպատակի համար:

Հեյդար Ալիև.  Հավելեմ, որ ղարաբաղյան հարցի կարգավորման համար հարկավոր է վերջ դնել հակամարտությանը, զինված ուժերը դուրս բերել Ադրբեջանի օկուպացված տարածքներից, մեկ միլիոն փախստականներին վերադարձնել իրենց  բնակավայրերը:  Ղարաբաղյան հարցի կարգավորման բանալին բաղկացած է հենց դրանից: Ես մեկ անգամ ևս հայտարարում եմ, որ Ադրբեջանը պատրաստ է՝ Ադրբեջանի շրջանակներում՝ Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության պայմանով  Լեռնային Ղարաբաղին տալ ամենաբարձր կարգավիճակ:

Հարց. Պարոն նախագահներ, ինչպիսի՞ն է ձեր վերաբերմունքը չեչենական հակամարտության նկատմամբ: Ձեր կարծիքով  ինչպե՞ս կարելի է կարգավորել այդ հակամարտությունը:

Էդուարդ Շևարդնաձե. Իմ կարծիքով պատասխանը շատ հասարակ է: Չեչնիան Ռուսաստանի պետության բաղկացուցիչ մասն է: Մենք բոլորս կողմնակից ենք և մեր երկրների և Ռուսաստանի տարածքային ամբողջականությանը: Ինչ վերաբերում է հակամարտությաը, մենք, այդ թվում էլ ես, միշտ կողմնակից ենք եղել դրա խաղաղ միջոցներով շուտափույթ կարգավորմանը: Կարծում եմ, որ Ռուսաստանի նախագահի վերջին նախաձեռնություններում հենց ի նկատի է առնվում հակամարտության խաղաղ կարգավորումը: 

Լևոն Տեր-Պետրոսյան. Այդ հարցի պատասխանը ստանդարտ է: Քանի որ մինչև այժմ ի  վիճակի չեմ եղել լուծել ղարաբաղյան խնդիրը, ապա այդ հարցին պատասխանելն ինձ համար համարում եմ անբարոյականություն ու էթիկային հակասող: Մենք այդ խնդիրը կարգավորելուց հետո կարող ենք խորհուրդներ տալ չեչենական խնդրի կարգավորման վերաբերյալ:

Հեյդար Ալիև. Մենք միշտ դեմ ենք ելել անջատողականությանը, ցանկացած պետության տարածքային ամբողջականության, սահմանների խախտմանը, ներկա պայմաններում կողմնակից ենք Ռուսաստանի տարածքային ամբողջականությանն ու ինքնըիշխանությանը: Այն ինչ տեղի է ունենում Չեչնիայում, դրանք բոլորն  էլ թե անցյալում և թե այսօր մեր խարազանած անջատողականության արդյունքն է: Պարզ է, որ պատերազմ է գնում, արյուն է թափվում: Դրանք բոլորը մեծ անհանգստություն են պատճառում: Համարում եմ, որ Ռուսաստանի կառավարությունը հիմք ընդունելով իր երկրի տարածքային ամբողջականությունը, ի վիճակի է փնտրել ու գտնել այդ հարցի լուծման ամենաընդունելի ճանապարհը:

Հարց. Պարոն Շևարդնաձե, Եվրոպական կառույցները, Ռուսաստանը ինչպիսի՞ ազդեցություն կարող են ունենալ Կովկասում հակամարտությունների վերացման գործընթացներին:

Էդուրդ Շևարդնաձե.  Այսօր ես իմ ելույթում ասացի, որ վրաց-օսական հակամարտության լուծման հարցում  որոշ առաջընթաց է ստեղծվել:  Այն էլ, այդ հարցում մեծ դեր են խաղում եվրոպական անվտանգության կառույցները, հատկապես Եվրամիությունը: Ռուսաստանի հետ մեկտեղ նրանք իրականացնում են միջնորդական պարտականություններ և դա  այն բանի վառ օրինակն է, որ հատկապես նման կարևոր համաձայնագիր ստորագրելուց հետո, Եվրամիությունը կարող է ավելի կարևոր դեր խաղալ Անդրկովկասում և ամբողջությամբ Կովկասում բոլոր հակամարտությունների կարգավորման հարցում:

Հարց. Պարոն նախագահներ, այսօր դուք հանդիպեցիք Գերմանիայի արտաքին գործերի նախարար Քլաուս Քինկելի հետ: Արդյոք դրանով դուք չե՞ք ուզում մատնաշել Կովկասում Գերմանիայի հատուկ դեր ունենալը:

Լևոն Տեր-Պետրոսյան. Եթե մենք մեկ այլ երկրի արտաքին գործերի նախարարին հրավիրեինք ընթրիքի, դուք կխոսեիք այդ երկրի հատուկ դերի մասի՞ն: Սա պարզապես պատահականություն է:

Էդուրդ Շևարդնաձե. Ես երջանիկ եմ, որ բոլոր պետությունների, այդ թվում Եվրոպական պետությունների ղեկավարների ու իմ միջև շատ անկեղծ ու լավ հարաբերություններ են ստեղծվել: Ինչ վերաբերում է Գերմանիային, այդ թվում պարոն Քինկելին, միգուցե այստեղ առկա է այդ մասին ինչ որ առանձնահատկություններ, Վրաստանի պետության կազմավորմանը, հատկապես տնտեսական ոլորտում զարգացմանը այդ երկրի ցուցաբերած որևէ հատուկ օգնության, հատուկ աջակցության դերը:

Հեյդար Ալիև. Մենք ողջունում ենք՝ հայ-ադրբեջանական հակամարտության վերացման և Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության ու ինքնիշխանության վերականգնման հարցում մեզ ռեալ օգնություն  ցուցաբերել  կարողացող յուրաքանչյուր պետությանը: Գերմանիան Եվրոպայի ամենամեծ պետություններից մեկն է: Գերմանիայի ու նրա արտաքին գործերի նախարարի նկատմամբ մեծ հարգանք ունեմ:

Հարց. Պարոն Ալիև, Ղարաբաղին խոստացած լայն ինքնավարություն ասելով , ի՞նչ  ի նկատի ունեք:

Հեյդար Ալիև. Համաշխարհային պրակտիկայում գոյություն ունեցող ամնաբարձր ինքնավարության կարգավիճակ: Տաբեր երկրներում իր պետականության  բնութագրիչներն ունեցող տարբեր կառույցներ կան,  սակայն այդ բնութագրիչները պետք է ամբողջովին համապատասխան լինեն այն պետության բնութագրիչներին, որի կազմի մեջ է մտնում այդ ինքնավար կառույցը: Ես դա ի նկատի ունեմ: Սակայն որպեսզի պարզ ու կոնկրետ լինի, ի նկատի ունեմ համաշխարհային պրակտիկայում գոյություն ունեցող ամենաբարձր ինքնավարության կարգավիճակը:  Գտեք համաշխարհային պրակտիկայում եղող ցանկացած ինքնավարություն, ցույց տվեք ինձ քարտեզում, ես համաձայնություն կտամ դրան:

Հարց.  Այս հարցը ուղղված է Հայաստանի նախագահին: Հայաստանը պատրաստվո՞մ է միանալ հանուն խաղաղ Կովկասի՝ Թբիլիսիի հայտարարությանը: Իսկ այս հարցն ուղղված է  նախագահ Շևարդնաձեին: ՆԱՏՕ-ի դեպի Արևելք ընդարձակվելու հետ համեմատ՝ կարելի՞ է Եվրամիության ընդարձակումը դիտել որպես տարածաշրջանի անվտանգության համար  ավելի ամուր հարթակ:

Լևոն Տեր-Պետրոսյան.  Ձեր հարցին ես կարելի է ասել պատասխանել եմ: Որովհետև ես աջակցում եմ անդրկովկասյան պեությունների ինտեգրման գաղափարին և այն համարում եմ պատմական անհրաժեշտություն: Ինչ վերաբերում է Հայաստանի՝ Թբիլիսիիի հայտարարության ձևականորեն ընդգրվելուն, այստեղ կա երկու պահ: Նախ մենք չենք մասնակցել այդ փաստաթղթի պատրաստմանը: Երկրորդ՝ Հայաստանն այդ հարցին կանդրադառնա ղարաբաղյան խնդրի կարգավորումից հետո:

Էդուրդ Շևարդնաձե.  Իմ կարծիքով, բոլորովին  անօրինաչափ է՝ ՆԱՏՕ-ի դեպի Արևելք ընդարձակվելը Եվրամիության ընդայնման հետ նմանօրինակ հակադրելը:  Ես քիչ առաջ ասացի, որ Եվրամիության դեպի Արևելք ընդարձակվելը չի հակասում ոչ ԱՊՀ, ոչ էլ Սևծովյան Տնտեսական համագործակցության երկրների և մյուս տարածաշրջանային կազմակերպությունների շահերին: Դրա համար էլ ինձ թվում է, որ Եվրամիության դեպի Արևելք ընդլանվելը կարևոր երաշխավորություն   է բոլոր տաածաշրջաններում, այդ թվում Անդրկովկասում կայունության համար:

Հարց. Պարոն նախագահներ, դուք ինչպե՞ս եք գնահատում՝ անկդրկովկասյան հակամարտությունների կարգավորման հարցում՝ ինչպես անցյալում,  այնպես էլ ապագայում Ռուսասատանի դերը:

Էդուրադ Շևարդնաձե. Ռուսաստանը շատ  սերտորեն է մասնակցում աբխազական հակամարտության, ինչպես նաև վրաց-օսական հակամարտության վերացմանը: Իմ կարծիքով, Ռուսաստանի նման մասնակցությունը, միջնորդությունը և որոշ աստիճանի խաղաղասիրությունը անկասկած օգտակար գուցե և նույնիսկ որոշիչ կլինի, սակայն մի պայմանով, որ դրանք կյանքի կոչվեն՝ ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի  և միության երկրների հայտնի բանաձևերում ցույց տրված սկզբունքների հիման վրա: Ձեզ հայտնի է մեր հատուկ աշխարհագրական դիրքը: Եթե Ռուսաստանը ցանկանա, ապա աբխազական հակամարտությունը շատ մեծ արագությամբ կկարգավորվի: Սակայն բանը նրանում է, որ Ռուսաստանում տարբեր ուժեր, տարբեր հոսանքներ կան: Երբեմն քաղաքական սպեկտրի նման կազմը խոչընդոտում է կարգավորման գործընթացին, այդ թվում աբխազական հակամարտության լուծմանը:

Լևոն Տեր-Պետրոսյան. Նախկին Խորհրդային Միության տարածությունում եղող  ողջ հակամարտությունների կարգավորմանը Ռուսաստանի շատ սերտ մասնակցությունը անհրաժեշտ նախապայման է հաջողությամբ կարգավորման համար: Այինքն առանց Ռուսաստանի ակտիվ մասնակցության, հակամարտությունները երբեք չեն կարագավորվի:

Հեյդար Ալիև. Ռուսսատանը ակտիվորեն մասնակցւմ է հայ-ադրբեջանական հակամարտության կարգավորմանը: Նա ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահն է: Մենք մեծ հույս ենք կապում նրա գործունեության հետ: Այդ տեսակետից, մենք Ռուսաստանի հետ երկար տարիներ է համագործակցում ենք և անհրաժեշտ ենք համարում այսուհետև ևս շարունակել այդ համագործակցությունը: Իմ կարծիքով, Ռուսաստանը ներուժային  մեծ հնարավորություններ ունի վերջ դնելու՝  Կովկասում այդ հակամարտություններին, հատկապես Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև Լեռնային Ղարաբաղի շուրջ ծագած հակամարտությանը: Հուսով եմ, որ Ռուսաստանը կօգտագորի իր այդ հնարավորությունները:

Հարց.  Հայաստանի և Ադրբեջանի նախագահները հանդիպելիս, ինչու չօգտվեցին այս այցից՝ ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման հարցերի քննարկման համար:

Լևոն Տեր-Պետրոսյան.  Ադրբեջանի և Հայաստանի նախագահները օգտվեցին Լյուքսեմբուրգում լինելուց  և երեկ գիշերն անց,  հանդիպեցին: Այդ հանդիպումը մեկ ժամից ավել տևեց: Կարելի է ասել, մենք երեկ հակամարտության կարգավորման հարցում ամփոփեցինք ներկա իրավիճակը և համաձայնեցրեցինք մոտակա ամիսներին կատարելիք միջոցառումները: Խստորեն պահպանել ներկա հրադադարը, ինտենսիվորեն շարունակել Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև երկխոսությունը, լուծել մարդասիրական խնդիրները, ամենից առաջ նախատեսվել է բոլոր ռազմագերիների ու պատանդների ազատելը: Կարծում եմ, որ սա մեծ ձեռք բերում  է մեկ հանդիպման համար: Մենք  դրա արդյունքների վերաբերյալ համատեղ պաշտոնական հայտարարություն արեցինք, որտեղ ընդգրկված էին վերոհիշյալ կետերը:

Հեյդար Ալիև. Ամբոջապես համաձան եմ պարոն նախագահ Տեր-Պետրոսյանի տված տեղեկատվության հետ , դրա համար էլ չեմ կրկնելու: Միայն ուզում եմ հավելել, որ երեկ ես Լյուքսեմբուրգ ժամանաելուն պես, հարեցի պարոն Տեր-Պետրոսյանի այստեղ լինելու մասին: Նա Լյուքսեմբուրգ ժամանելուն պես, ես իմ խորհրդատու  Վաֆա Գուլուզադեին ուղարկեցի նրա մոտ: Նրանք համաձայնության եկան և պարոն Տեր-Պետրոսյանի ասածի պես, մենք գիշերն անց հանդիպեցինք, շատ երկար տևող զրույց անցկացրեցինք: Հանդիպման արդյունքները, մեր համաձայնեցրած հարցերը իրենց արտացոլումն են գտել՝ մեր կողմից երեկ  արած հայտարարության   մեջ: Հայտարարության բովանդակության վերաբերյալ խոսեց Լևոն Հակոբովիչը: