12-ը հոկտեմբերի 181 3 թ .- 1804-1813 թթ. ռուս-պարսկական պատերազմում Ռուսաստանի հաղթանակը և Ադրբեջանը երկու մասի բաժանող «Գյուլիստանի պայմանագիրը» օրակարգ բերեց հայերի Հյուսիսային Ադրբեջանում վերաբակեցնելը:
1823 թ. –Տեղեկատվության համաձայն, հայերը կազմում էին Ղարաբաղի մարզի շուրջ 20 հազար ընտանիքներից ընդամենը 1,5 հազարը:
1826-1828 թթ. –Ռուս-պարսկական պատերազմի ընթացքում Իրավանի գրավումից հետո, հայոց կաթողիկոս Ներսես Աշտարակեցին հայերի Ադրբեջանում վերաբնակեցնելու մասին նախագիծ է պատրաստել: Ա.Ս. Գրիբոյեդովը նույնպես մեծ դեր է խաղացել այդ պլանի պատրաստման ու իրագործման մեջ:
10-ը փետրվարի 1828 թ. –1926-28 թթ. ռուս-պարսկական պատերազմի վերջին ստորագրված Թուրքմենչայի պայմանագրի 15-րդ կետի համապատասխան իրագործվեց՝ Իրանից հայերի Իրավանում, Ղարաբաղում և Նախչըվանում վերաբնակեցնելը:
21 մարտի 1828 թ. – Թուրքմենչայի պայմանագրից անմիջապես հետո, կայսր Նիկոլայ առաջինի 1828 թ. մարտի 21-ի հրամանագրով հայտարարվեց՝ Իրավանի և Նախչըվանի խանությունների տարածքում «Հայկական մարզի» ստեղծման մասին: Այդ ժամանակաշրջանում մարզի կազմում ընդգրկվեց նաև 7331 ադրբջանցի և 2369 հայ ընտանիքներ ապրող Իրավան քաղաքը:
1828-1829 թթ. – Պատմական աղբյուրների համաձայն, 1828-1830 թթ. Իրանից 40000, իսկ Թուրքիայից 90000 հայեր են վերաբնակեցվել Կովկասում և նրանք հիմնականում տեղավորվել են Նախչըվանում, Ղարաբաղում և Իրավանում: Դրա հետ մեկտեղ, երկարատև պատերազմի տարիներին ավերվել են ադրբեջանցիներով բնակեցված հարյուրավոր բնակավայրեր, հազարավոր մարդիկ սպանվել են, մարդիկ ստիպված են եղել լքել հարազատ վայրերը:
1832 թ. -Ադրբեջանցիները կազմել են Ղարաբաղի բնակչության 64,8, իսկ հայերը՝ 34,8 տոկոսը:
XIX-րդ դարի 80-ական թթ.- Շուշայի գավառում բնակչության ազգային կազմում ադրբեջանցիների թիվը դարձել է 41,5 իսկ հայերինը՝ 58,2 տոկոս: Ռուսաստանում 1897 թ. մարդահամարի տվյալներով այդ թվերը եղել են՝ 45 և 53 տոկոս, իսկ 1917 թ. 40,2 և 52,2 տոկոս: Այդ ժամանակաշրջանում Կովկասում ապրող ադրբեջանցիների թվաքանակով Բաքվի և Ելիզավետպոլի (Գյանջա) գավառներից հետո Իրավանի գավառը գրավում էր երրորդ տեղը:
1897 թ. –Ռուսական կայսրությունում անցկացված առաջին մարդահամարի համաձայն Իրավանի նահանգում ապրել է 313178 ադրբեջանցի:
1905-1907 թթ. -1905-1907 թթ. Ռուսատանում հեղափոխական գործընթացներից և ծայրամասերում վերահսկողության թուլացումից օգտվող հայերը Բաքվում, Զանգեզուրում, Իրավանում, Նախչըվանում, Օրդուբադում, Էջմածնում, Ջավանշիրում և Ղազախում ադրբեջանցիների հանդեպ զանգվածային կոտորածներ ու թալաններ կազմակերպեցին, նրանց փախստական դարձրեցին իրենց հարազատ վայրերից: 1905-1906 թթ. հայերի կողմից Գյանջայի ու Ղազախի գավառներում ավերվեց 200 գյուղ, իսկ Շուշայում, Ջեբրայիլում և Զանգեզուրում 75 գյուղ:
1916 թ. -վիճակագրական տվյալների համաձայն, 1831 թ. համեմատ, Իրավանի գավառի 5 շրջաններում բնակչության թիվը ավելացել է 40 անգամ, այսինքն 14300-ից հասել է 570000-ի: Սակայն նույն ժամանակաշրջանում ադրբեջանցիների թիվը աճել է ընդամենը 4,6 անգամ և կազմել է 246600 մարդ: 1886-1897 թթ. բնակչության աճը 40000 մարդ լինելու դեպքում, 1905-1916 թթ. եղել է 17000 մարդ, մինչդեռ 1905 թ. բնակչության թիվը 1886 թ. համեմատ, 61000 մարդով ավել է եղել:
1923 թ.- Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար Մարզի ստեղծվելու ժամանակ պատմական անարդարաություն կատարվեց, Ղարաբաղի լեռնային ու հարթավայրային մասերը արհեստականորեն բաժանվեցին իրարից, հայկական բնակչության համախմբման համար ձեռնտու պայմաններ ստեղծվեցին, լուրջ հարված հասցվեց ադրբեջանցիների ժողովրդագրական դիրքերին:
1946-1947 թթ.-1941-1945 թթ. պատերազմը ավարատվելուց հետո, սկսվեց արտասահմանից հայերի վերաբնակեցումը: 1946 թ. Սիրիայից, Հունաստանից, Լիբանանից, Իրանից , Բուլղղարիայից և Ռումինիայից 50,900 մարդ, իսկ 1947 թ. Պաղեստինից, Սիրիայից, Ֆրանսիայից, ԱՄՆ-ից, Հունաստանից, Եգիպտոսից, Իրաքից և Լիբանանից 35400 մարդ վերաբնակեցվեց Հայաստանում:
1948 թ. -1948 թ. Սիրիայից, Ֆրանսիայից, ԱՄՆ-ից, Եգիպտոսից, Բուլղարիայից և Ռումինիայից ընդամենը 10000 հայեր վերաբնակեցվեցին Հայաստանում:
1978 թ.- Լեռնային Ղարաբաղի հայերը նշել են 1978 թ. վերաբնակեցման 150-ամյակը, այդ նպատակով Մարդակերտ-Աղդերե շրջանի Մարաղաշեն-Լենինավան գյուղում հատուկ հուշարձան է կանգնեցվել:
