Ներկա Հայաստանի՝ Իրավանի խանության ադրբեջանական հողերում ստեղծման մասին Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի հայտարարությունը հետևելով պատմագրության գիտական կանոններին՝ հիմնվում է պատմական փաստերի վրա։

«Ոչ միայն այսօր, XXI դարում՝ տարածաշրջանային լիդեր պետություն Ադրբեջանի ղեկավարը, այլ նաև անցյալ դարերում հարևան տարածաշրջանային  գերպետությունների՝ ռուսական, պարսկական և Օսմանական առաջնորդները, Իրավանի, ինչպես նաև Ղարաբաղի, Նախըվանի և  մյուս խանությունները անվանել են, որպես ադրբեջանական»,- «Ինտերֆակս-Ազերբայջան»-ին հայտարարել է նախագահի աշխատակազմի բաժնի ղեկավար Ֆուադ Ախունդովը։

Նա առաջին անգամ որոշել է հրապարակել արխիվային փաստաթղթերը,  մասնավորապես՝ Պյոտր I, Պյոտր II և Պավել I ռուսական կայսերների մի շարք մեջբերումները։ Օսմանյան, պարսկական և ռուսական գերպետությունների միջև միջպետական պայմանագրերի կապակցությամբ նրանց կարգադրություններում Ղարաբաղը, Շիրվանը, Գյանջան, Իրավանը, Նախչըվանը և մյուս  ադրբեջանական հողերը նշվել են «արդիբիժանական գավառների» թվում։

Բաժնի ղեկավարը նշել է նաև, որ  ադրբեջանական խանությունների անվանումների հնչեցման մեջ, ինչպես «ազերդաբիջանական, ադերբայջանական, արդիբիժանական»-ներում,- «նույնիսկ եթե շատ ցանկանալ, ոչ մի կերպ չես լսի «հայկական» խոսքերը։ «Ցանկացած դեպքում, այդ ժամանակ ոչ մեկի մտքով էլ չի անցել այդ հողերը անվանել Արևմտյան Հայաստան, ինչպես ներկա ժամանակ  Հայաստանի Հանրապետության ղեկավարությունն ու գիտնականները փորձում են հայ հասարակությանը համոզել դրանում»,- ընդգծել է Ֆ. Ախունդովը։

Նա առաջին անգամ  մեջբերել է Ռուսաստանի կայսրության ԱԳՆ-ի Ասիայի դեպարտամենտի տնօրեն և կայսերական պալատի ազդեցիկ պաշտոնյաներից մեկը հանդիսացող՝ Ս. Մ. Բրոնևսկիի կողմից ադրբեջանական տարածքների մասին կայսերական կարգադրություններից քաղվածքները։

«Մասնավորապես,  ռուսական և օսմանյան կայսրությունների միջև 1724 թվականի պայմանագրերում Ադրբեջանի մասին բաժնում ասվում է. «….մյուս եզերբադիժանական գավառները նրանց ողջ դեպենդենցիաներով ու այն պատշաճություններով, որոնք ներքոհիշյալ գծի էությամբ և Գյանջան, Բարդան, Ղարաբաղը, Նախչըվանը, Ռիվան քաղաքը (ադրբեջ. Իրևան քաղաքը ՝ ներկայիս Երևան) և Ուչքիլիսեն, և Իրավանի գավառին պատկանող բոլոր քաղաքներն ու տարածքները, թող մնան Բարձր Դռան տիրապետության ներքո»։

Ադրբեջանական հողերը նշվել են նաև Պյոտր I կայսերի կարգադրություններում. «… Արդեվիլը մնում է Պարսկաստանին, իսկ Թավրիզը, Արդաբադը, Թավրիզ Մերեիդ լիճը, >Մերաղան, Ռումիեն, Գուին, Չարիսեն, Սելմասը, Ղարաբաղը, Գանջան, Իրավանը, Նախչըվանը և մյուս ադրբեջանական գավառները բոլոր պատկանելություններով զիջվում են Մեծ Դռանը»։ Իսկ արտաքին գործերի պետական կոլեգիայի անունով 1727 թվականին Պյոտր II կայսրի կարգադրության մեջ Ադրբեջանի կապակցությամբ ընդգծված է «… Քուռի և Արաքսի միջև գտնվող ողջ տարածքը, այսինքն ողջ Ադրբեջանը..»։

1799 թվականին արտաքին գործերի պետական կոլեգիայի անունով ռուսական կայսր Պավել I-ի կարգադրության մեջ նշվում է, որ Ադրբեջանի կազմի մեջ են մտնում այդ թվում նավ Էրիվանի, Գյանջայի, Ղարաբաղի և մյուս խանությունները. «… Ադրբեջանի մեջ՝ օսմանյան Դոռան  հետ հարևան մարզերում…, երբևիցէ պարսկական պետությանը պատկանող և բացի Վրաստանին պատկանող մյուս տիրույթները, որոնք կառավարվում են հատուկ խաների կողմից, ինչպիսին են Գյանջայի,Իրավանի, Խոյի, Ղարաբաղի, Թեբրիզի և մյուսների կողմից…»,- մեջբերում է արել Ֆ. Ախունդովը։

«Այսինքն ռուսական, օսմանյան և պարսկական միապետությունները Հարավային Կովկասի լայնարձակ տարածքները, այդ թվում նաև նրանք, որտեղ այժմ ստեղծվել է Հայաստանի Հանրապետությունը՝ փաստաթղթերում պաշտոնապես համարել ու պաշտոնագրել են ոչ թե, որպես առասպելական Արևմտյան Հայաստանի այլԱդրբեջանի հողեր ու կալվածքներ։

Նման բնույթով՝ վերոհիշյալ փաստերը վկայում են այն մասին, որ Իրավանի խանությունը ադրբեջանական հող է և նրա տարածքում գտնվող բոլոր ճարտարարպետական հուշարձանները, այդ թվում նաև Իրավանի բերդը հանդիսանում են ադրբեջանական ժողովրդի պատմամշակութային ժառանգությունը»,- ասել է Ֆ. Ախունդովը՝ ընդգծելով, որ ներկա ժամանակ նույն բանն է ասում նաև Ադրբեջանի նախագահը։

«Բայց  երևում է ռուսական, օսմանյան և պարսկական կայսրերի խոսքերը քիչ են հայկական ղեկավարության ու գիտնականների համար, որոնք շարունակում են համառորեն պնդել այն, որ «Ադրբեջանը հայտնվել է XX դարի սկզբին»,- ասել է բաժնի ղեկավարը։

Նա նշել է, որ մինչ այժմ հայկական վայ գիտնականների և Հայաստանի ղեկավարության շնորհիվ այս բոլոր փաստերը թաքցրել են հայ հասարակությունից։ «Եվ հատկապես այս ստի և կեղծարարության բացահայտմանն է ուղղված «Հայկական հասարակության տեղատվական աջակցություն» նախագիծը, որի շրջանակներում մի քանի տեղատվական կայքերում և պորտալներում տեղադրվել են համաշխարհային գիտնականների, հասարակական գործիչների, քաղաքագետների, հոգևորականների քաղվածքներով տեղեկատուներ, որոնց վրա Հայաստանում արգելք է դրված։ Ռուսական կայսրերի փաստաթղթերից բոլոր մեջբերումները՝ դեկտեմբերի 24-ից սկսած կտեղադրվեն տեղեկատուներում։ Այնպես, որպեսզի հայ  հասարակությունը ինքնուրույն կարողանա որոշել, թե որն է հանդիսանում առավել գիտական՝ ռուսական կայսրերի մեջբերումները, թե ներկա Հայաստանի ղեկավարության հայտարարությունները։

Եվ եթե Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը իր հայտարարություններում հենվում է պատմական փաստերի վրա, ապա Հայաստանի ղեկավար Սերժ Սարգսյանը արմատապես աղավաղում է պատմագրությունը և իր ժողովրդին դուրս է թո

Armenia.az