Պատմական վաղեմության առումով հայերի մեծ Հայաստան համարվող իրական հայրենիքը գտնվում է Ռուսաստանի սահմաններից հեռու, ավելի ճիշտ Փոքր Ասիայում: Ինչ վերաբերում է Լեռնային Ղարաբաղում ապրող հայերին, ապա նրանց մի մասը հետապնդումներից ու հարձակումներից փրկվելու համար Ադրբեջանում ապաստան գտած Իրանից և Թուրքիայից ժամանած փախստականներն են:
…Հայ շովինիստները հենվելով իրենց իմպերիալիստական դաշնակիցների ու սև հարյուրակայինների գեներալ Դենիկինի վրա, հույս են դնում Սև ծովից մինչև Միջերկրական ծովը ձգվող տարածքում 7 վիլայեթներն ընդգրկող «Մեծ Հայաստանի» ստեղծման արդեն հանցագործ գաղափարի վերածված երևակայության վրա:
Ի. Ստալինի Վ. Լենինին հղած հեռագիրը
Հայերը «հայկական հարցը» բարձրացնելուց հետո, բոլոր ժամանակներում շատ լավ էին հասկանում՝«Մեծ Հայաստանի» ստեղծման գաղափարի զառանցանք լինելը: Դա շատ պարզ կերպով երևում է նաև՝ 1914-1918 թթ.
Հարավային Կովկասի կրկին Ռուսաստանի վերահսկողության տակ անցնելը տարածաշրջանում փոխեց քաղաքական իրավիճակը: Ռուսական կայսրության՝ նոր հնարավորություններ խաբուսիկ անվան ներքո վերականգնվելը բնութագրվում էր անկախության ատրիբուտների վերացմամբ:
1918 թ. փետրվարի 23-ին ստեղծվեց Հարավային Կովկասում բարձրագույն պետական օրգան հանդիսացող Անդրկովկասյան Սեյմը: Սակայն Սեյմի կազմում եղող ադրբեջանական, վրացական և հայկական ֆրակցիաների միջև ներքին ու արտաքին քաղաքականության հիմնական հարցերի վերաբերյալ հարաբերություններում հայացքների լուրջ տարբերություն է նկատվում: 1918 թ.
Ղարաբաղի թանգարանները
Հայաստանի զինված ուժերի կողմից օկուպացված ադրբեջանական տարածքներում և հակամարտության գոտում գործել են մեր նյութական մշակութային ժառանգության կրողը հանդիսացող 31 թանգարաններ:
2009 թ. Մոսկվայի «Վոլշեբնի ֆանար» հրատարակչությունում 3000 տպաքանակով տպագրվել է 1993 թվականից այսպես կոչված «Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապտության» արտաքին գործերի նախարարի խորհրդական եղող Արսեն Մելիք-Շահնազարովի հեղինակությամբ՝ «Լեռնային Ղարաբաղ. փաստեր կեղծիքի հանդեպ» (Нагорный Карабах: факты против лжи) գիրքը:
