ԳարագոյունլուներիՊետությունը – Դեռ VI-VII-րդդարերումադրբեջանականժողովրդիկազմավորմանըմասնակցածօղուզականցեղերիցեղողԳարագոյունլուներըակտիվմասնակցությունենունեցելայդպետությանռազմա-քաղաքականկյանքում: 1408 թ. գարնանը

ԱդրբեջանիԳարագոյունլուներիցեղայինմիավորմանղեկավարԳարաՅուսիֆըպարտությանմատնելովԹեյմուրիներիզորքերին, նրանցդուրսէհանումԱդրբեջանից: ԱյսանգամԱդրբեջանումիշխանությունըմիանձնյաղեկավարելուհամարպայքարէսկսվումԳարաՅուսիֆիուՋելաիրիՍոււլթանԱհմեդիմիջև: ԳարաՅուսիֆը 1410 թ. օգոստոսինԹավրիզիմոտպարտությանէմատնումՍուլթանԱհմեդինևնրանանդամահատումեն: ՔուռգետիցհարավԱդրբեջանիհողերումնորԱդրբեջանականպետությունէստեղծվում՝Գարագոյունլուներիպետությունը(1410-1467): ՆրամայրաքաղաքըԹավրիզնէր: ՏարբերժամանակներումԱդրբեջանիհարավայինմասիհետմեկտեղ, Վրաստանիմիմասը, ՀայաստանըՔրդստանը, ԻրաքնուարևմտյանԻրանըեղելենԳարագոյուլուներիպետությանկազմում: ԱդրբեջանիԳարագոյունլուներիպետությունը 1467 թ. վերջինկազմալուծվումէևԱդրբեջանումկազմավորվումէնորքաղաքականկառուցվածք՝ՈւզունՀասանիԱղգոյուլուներիպետությունը:

Պատմական ադրբեջանական պետություններ, Բաքու, 2012, էջ 116

Աղգոյունլուներիպետությունը – Աղգոյունլուները VI -րդդարիվերջինու VII -րդդարիսկզբներին

ապրելենՄեծԿովկասյանլեռներիևԱրազգետիմիջևընկածհողերում: ԱյդցեղերիմիմասըհետագայումՓոքրԱսիայիարևելքում (ԱրևելյանԱնատոլիա) ԴիարբեքիրումուԻրաքումէլենապրել: 1453 թ. քաջզորապետուխելացիպետականգործիչՈւզունՀասանիիշխանությանգալով, մայրաքաղաքըԴիարբերքիրըեղողԱղգոյունլուներիցեղայինմիավորումնէլավելիուժեղացավ: 1467 թ. ՈւզունՀասանըվերջդրեց

Գարագոյունլուներիպետությանգոյությանը: Նա 1468 թ. ՁեռքբերեցԳարագոյունլուներիպետությանբոլորտարածքներըևմայրաքաղաքըԴիարբեքիրիցտեղափոխեցԹավրիզ: Կարճ

ժամանակիընթացքումձեռքբերածփայլունհաղթանակներիարդյունքումՈւզունՀասանը՝ՔուռգետիցհարավԱդրբեջանիհողերըևԴիարբեքիրիցբացիԱրևմտյանԱդրբեջանը, Քրդստանը, ԹիֆլիսըներառյալՎրաստանիմիմասը, ԻրանիմեծմասըևԻրաքըմիացրեցԱղգոյույունլուներիպետությանը (1468-1501 թ.):

ՈւզունՀասանըԽորասանիցմինչևՄիջերկրականծովիափերումգտնվողԳարամանիբեկությունըեղածհողերըներգրավողտարածքումմեծմիկայսրությունստեղծեց: ՈւզունՀասանիիշխանությանօրոքԱղգոյունլուներիպետությունըվերածվեցՄերձակաուՄիջինԱրևելքիամենահզորպետություններիցմեկի: ՈւզունՀասանիմահիցհետո, Աղգոյունլուներիպետությունըներքինքաշքշուկներիարդյունքումաստիճանաբարկազմալուծնեց: 1499 թ. Աղգոյունլուներիպետություննարդեներկումասիէբաժանվում, իսկ 1501 թ. իրտեղըզիջումէՈւզունՀասանիթոռանԻսմաիլիստեղծածՍեֆևիների-Գըզըլբաշներիպետությանը:

Պատմական ադրբեջանական պետություններ, Բաքու, 2012, էջ 117

Շեդդադիներիպետությունը-Ադրբեջանիումիշարքհարևաներկրներիռազմաքաղաքական

պատմությանմեջակտիվդերխաղացածՇեդդադիներիտոհմըX-րդդարիկեսերիցմինչևXII-րդդարիվերջը՝ՀարավայինԿովկասիԳյանջայի, Նախչըվանի, ԴվինիևԱնիիէմիրություններումիրականացրելէիշխանությանղեկավարությունը: 951 թ. Սալարիներիպետությանմեջստեղծվածծանրվիճակիցօգտվող, ազգությամբքուրդՇեդդադիներիտոհմիներկայացուցիչՄուհամմեդիբնՇադդադիբնԳուրթագը, իսկնրանիցհետոնրաորդիները՝ԱբուլհասանԱլիԼաշքարինուՖազլըուժեղացնումենՍալարիներիտիրապետությանտակգտնվողհողերիուղղությամբպայքարը: 971 թ.

ԼաշքարինայնժամանակՍալարիներիմոտծառայության

մեջգտնվողեղբոր՝ՖազլիգործունեությանարդյունքումկարողացավիրձեքըվերցնելԳյանջայիղեկավարությունը: ԿենտրոնըԳյանջանհանդիսացողՇեդդադիներիպետությանհիմքըդրվեց: ՍալարիներիտիրակալԻբրահիմիկողմիցկազմակերպվածԳյանջայիանհաջողշրջապատումիցհետոկնքվածպայմանագիրըպատճառդարձավ՝Արրանիզգալիմասը (Բարդան, Շամքիրը, Նախչըվանըևայլն) Շեդդադիներիձեռքնանցնելուն: 1075 թ. ՍելջուկներըվերջենտվելՇեդդադիներիպետությանգոյությանը:

Պատմական ադրբեջանական պետություններ, Բաքու, 2012, էջ 96

Թագավորությունը-Մադացիների ցեղային միավորումը կազմավորվել է Մաննայից արևելքում և հարավ-արևելքում գտնվող վիլայեթներում: Մ.թ.ա. VII-րդ դարի 70-ական թթ.