1903 yılı– Kiliseye ait toprakların Rusya Toprak ve Emlak Bakanlığı mülkiyetine geçmesi hakkında çıkarılan yasa, kilisenin finanse ettiği siyasi kuruluşları maddi sıkıntıya soktuğu için Ermeni terrorizminin genişlemesine, Türk karşıtı, Müslüman karşıtı bir atmosferin oluşmasına neden oldu.
1903 yılı 29 Ağustos – Gence’de ,
2 Eylül – Kars ve Bakü’de,
12 Eylül – Şuşa’da,
14 Ekim – Tiflis’te Ermeniler isyanlar ve terör eylemleri yaptılar.
1905 yılı – Bakü, İrevan (Revan), Nahçıvan, Zengezur, Karabağ, Gence, Tiflis ve başka yerlerde ikmaet eden Azerbaycanlılara silahlı saldırılar yapılarak bu topraklardan onları sürmek suretiyle Ermenilerin çoğunlukta olmasını sağlamak istediler.
6 Şubat 1905 – Bakü’de bir Azeri’nin Ermeni komite üyelerince öldürülmesi nedeni ile başlayan Ermeni-Müslüman çatışmaları birçok yazarların iddia ettikleri gibi bir tesadüf sonucu değil, işte tüm Kafkasya’nın zengin Ermenilerinin zaman zaman toplandıkları bir şehirde planlı bir şekilde yapıldı. Ermeniler Bakü’de Ermeni milyonerlerinin yardımıyla istediklerine ulaşacaklarına, Bakü’nün petrol saltanatını ellerine geçireceklerine ve bundan böyle tüm Zakafkasya’dan Müslümanları silah gücüne sürerek Ermenistan devletini kuracaklarına emindiler.
6-10 Şubat – Bakü’de devam eden şiddet olayları sırasında her iki taraftan binlerce kişi hayatını kaybetti, buna rağmen Ermeniler isteklerini gerçekleştiremedi ve mağlup oldular.
21-23 Şubat – Ermeniler İrevan’da da katliamlar yaptıar.
5 Mayıs 1905 – Nahçıvan kazasının Cehri köyünde üç müslümanın ağır yaralanması ve 7 Mayıs’ta bir müslümanın Tunbul köyünde öldürülmesi üzerine çatışmalar yeniden alevlendi.
23 Mayıs – Ermenilerin Qarsaçay bahçesinde Müslüman gençlere saldırısı üzerine Erivan’da çatışmalar başladı
31 Mayıs – Erivan’da katliamlar durdurulmuş olsa da, Ermeniler civardaki Müslüman köylerine saldırma kararı aldılar. Aynı akşam Ermeniler Kırkbulak ilçesinin Gözecik köyüne saldırdılar.
2 Haziran – 10 bin kişilik Ermeni alayı Mengüs köyüne saldırdı. Dağıtılan12 Müslüman köyünün halkı Tezekende sığındı.
3 Haziran – Ermeniler Güllüce köyüne saldırdılar. Silahsız halk Tutiye, Damagirmez, Kemal köylerine sığındı. Çatışmalar 18 gün sürdü.
3 Haziran – Abaran, Şöreyel, Pembek ve Gümrü Ermenileri Eçmiedzin (Üçkilise) kazasına bağlı Üşü köyüne saldırdı,
8 Haziran – Müslümanlar Üşü köyünü terk ettiler.
9 Haziran – Ermeniler Persia, Nezrevan, Kiçikkend, Kötüklü, Koşabulak, İrku, Engirsek, Tekiye köylerini yağma ettiler.
10 Haziran – Ermeniler Eçmiedzin’de 10 köyü yıktılar.
1905-1906 yıllarında İrevan Guberniyası’nda öldürülen Azerbaycanlı sayısı 10 yıllık doğal nüfus artışından 10 bin kişi daha fazlaydı.
Kasım 1905 – Gence şehrinde, Cavanşir ve Kazak kazalarında, Tiflis kentinde Ermeniler bozgunculuk yaparak binlerce masum Azerbaycanlıyı katlettiler.
20 Şubat 1906 – Tiflis’te Kafkasya Canişini Vorontsov-Daşkov’un girişimi üzerine Ermeni-Müslüman çatışmalarına son vermek amacıyla barış konferansı yapıldı. Bu konferansta Müslümanları temsil eden Ahmet bey Ağayev, Alimerdan bey Topçubaşov, Edil Han Ziyathanov ve diğer kişiler Taşnaksutyun Partisinin niyetlerini açığa çıkardılar. Kafkasya’da yapılan katliam ve terror eylemlerini bu partinin organize ettiğini ve gerçekleştirdiğini anlatarak hükümet dairelerinin işbu örgütün eylemlerine göz yumduğunu kanıtladılar.
Ağustos 1906 – Ermeniler Zengezur kazasında Halaç, Karhana, Katar, İncevar, Daşnov, Çöllü, Yemezli, Saldaşlı, Mollalar, Batuman, Okçu-Şebedek, Atkız, Pürdavud, Zurul, Cuman, İyilli- Şenalı, Minenevur, Fercan, Kaleboynu, Bucağık ve başka köyleri yerle bir ederek Azeri halkına yönelik soykırımı yaptılar.
1918 yılında – Bakü Guberniyası’nda bulunan 229 yerleşim birimi Ermeni silahlı birlikleri tarafından dağıtıldı.
1947-1953 TEHCİRLERİ
27 Aralık 1947 – SSCB Bakanlar Kurulu “Ermenistan SSC’den kolhozcuların ve başka kişilerin Azerbaycan SSC’nin Kür-Araz ovasına iskan edilmesi” hakkında 4083 nolu karar aldı. Bu karar uyarınca, 1948-1950 yılları arasında Ermenistan SSC’de ikamet eden 100 bin kolhozcu ve diğer Azerbaycanlılar “gönüllülük ilkesi temelinde” Azerbaycan SSC’de Kür-Araz ovasına göç ettirilecekti.
2 Şubat 1948 – Azerbaycan SSC Bakanlar Kurulu ilgili kararı aldı. Bu karar gereğince, 1948 yılında Ermenistan’dan göç ettirilecek 10 bin kişinin kabulü ve iskanı planlanıyordu.
10 Mart 1948 – SSCB Bakanlar Kurulu, 4083 nolu karara ek olarak “Ermenistan SSC’den kolhozcuların ve diğer Azerbaycanlı nüfusun Azerbaycan SSC’nin Kür-Araz ovasına göç ettirilmesi ile ilgili çalışmalar hakkında 754 nolu karar aldı.
1948 – Ermenistan’dan Azerbaycan’a 6298 aile ( 24631 kişi) göç ettirildi.
21 Eylül 1949 – durumun dayanılmaz olduğunu dikkate alarak Azerbaycan SSC Bakanlar Kurulu SSCB Bakanlar Kurulu’na başvurarak aynı yıl göç ettirilecek kişi sayısının 10 bine indirlmesini istedi.
1949 – Ermenistan’dan 12306 aile ( 54373 kişi ) göç ettirildi. Göç edenler Zerdab, Ali-Bayramlı, Kürdemir, Göyçay, Mirbeşir, Salyan, İmişli, Sabirabad ve Yevlah bölgelerine iskan ettirildi.
19 Eylül 1950 – Ermenistan SSC Yüksek Sovyeti’nin aldığı kararla aşağıdaki demiryolu istasyonlarının isimleri değiştirildi: Kolagiren – Tumanyan, Hamamlı – Spitak, Ortakilise -Maisyan, Tomardaş – Vardakar, Arpaçay – Ahuryan, Buğdaşen – Bagravan, Karagula – Gedap, Eleyez – Aragats, Boğudlu – Arteni, Karaburun – Garmraşen, Kamışlı – Sovetaşen, Uluhanlı – Masis, İmanşahlı – Mkçyan, Gemerli – Artaşat, Şirazlı – Aygavan.
1951 yılının başları – göç ettirilen nüfusun bir bölümü Ermenistan’a – boşaltılan köylere geri dönmek zorunda kaldılar.
19 Mart 1951 – Dilican bölgesi İcevan’a, Azizbeyov bölgesi Mikoyan bölgesine, Eleyez bölgesi Abaran’a, Karabağlar bölgesi Vedi’ye, Kukasyan bölgesi Amasya’ya bağlandı.
1951 – Ermenistan’dan 1500 ailenin Kür-Araz ovasına göç ettirilmesini planlıyorlardı.
1952 – Azerbaycan SSC Bakanlar Kurulu iskan planı ile ilgili aldığı kararda 1200 çiftliğin taşınması öngörüldü ve yıl sonunda bu plan yüzde 124,6 oranında yerine getirildi.
1953 – İ.Stalin’in ölümünden sonra göç ettirlmesi durdu ve nüfusun geriye dönüş süreci hız kazandı.
1988-1989 TEHCİRİ
19 Şubat 1988 – İrevan’da toplu mitingler başladı.
20 Şubat 1988 – DKÖV Halk Milletvekilleri Kurulu sadece Ermeni milletvekillerinin katılımıyla yapılan olağanüstü oturumda vilayetin Azerbaycan’dan ayrılıp Ermenistan’a ilhak edilmesi kararı alındı.
1988 – Cumhuriyet yönetimi Azerilerin güvenliğini güvence altına alamadığını söyleyerek panik ve korku yaratmak suretiyle onları Ermenistan’dan sınırdışı etmeye başlıyor.
25 Mart 1988 – Karabağ komitesinin faaliyetleri Ermenistan SSC Anayasasına ve mevcut yasalaea aykırı olduğundan dolayı cumhuriyetin Yüksek Sovyeti bu Komitenin yasadışı olduğunu bildirerek faaliyetinin durdurulması kararını aldı.
15 Haziran 1988 – Ermenistan SSC Yüksek Sovyeti, DKÖV Halk Milletvekilleri Kurulunun talebi üzerine Dağlık Karabağ’ın Ermenistan’a bağlanmasına izin veriyor.
15 Haziran 1988 – Ermenistan SSC Yüksek Sovyet oturumunda, DKÖV’nin Ermenistan’a bağlanmasını karara bağlayarak SSCB Yüksek Sovyetinin bu konuyu onaylamasını istedi. Azerbaycan SSC Yüksek Sovyeti 17 Haziran’da bu yasadışı talebi ret ettikten sonra Ermenistan’daki Azerilerin durumu daha da kötüleşti.
18 Temmuz 1988 – SSCB Yüksek Sovyeti Prezidyum (red.başkanlık divanı) toplantısı DKÖV konusunu görüşerek cumhuriyetler arasında sınırların değiştirilmesinin kabul edilemez olduğunu bildirdi. Bunun ardından Ermeni milliyetçileri, Azerilerin Ermenistan topraklarından tehciri için her yerde mitingler organize etmeye başladılar.
1988 yılı Kasım ortaları – 80 binden fazla mülteci Azerbaycan’a sığındı.
17 Kasım – Bakü’de Azatlık Meydanı’nda düzenlenen miting sırasında Ermenistan’da yaşayan Azerilere özerklik verilmesi talebi ile bir karar alındı.
27 Kasım – Ermenistan SSC Bakanlar Kurulu Birinci Başkan Yardımcısı (daha sonraları Ermenistan Komünist Partisi Merkez Komitesi Birinci Sekreteri) V.Movsesyan Vardenis bölgesinin Zod köyüne gelerek nüfusun köyü terk etmesi için üç gün sure veridiğini açıkladı.
1 Aralık 1988’e dek – önemli görevlerde çalışan çoğu Azeri işten atıldı.
6 Aralık 1988 – hemen hemen tüm Azeriler Ermenistan’dan kovulduktan sonra SSCB Bakanlar Kurulu “Vatandaşların daimi ikamet ettikleri yerleri zorunlu olarak terk etmesinde Azerbaycan SSC ve Ermenistan SSC yerli makamlarındaki bazı görevlilerin kabul edilemez eylemlerine” ilişkin karar aşdı.
15 Aralık 1988 – Ermenistan yönetimi kendini “güvenceye alarak” Azerilerin Ermenistan’a geri dönüşünün sağlandığı görüşünün oluşması amacıyla, Sovyetler Birliği Komünist Partisi Merkez Komitesi ve SSCB Bakanlar Kurulu yukarıda bahsi geçen 6 Aralık tarihli kararının yerine getirilmesini ele aldı, üst görevde bulunan 13 kişi partiden ihraç edildi, (daha doğrusu, başka bir göreve atandı) 68 kişi uyarı cezası aldı.
4 Ocak 1989 – Ermenistan yönetiminin “isteği” üzerine Azerbaycan yönetimi her iki cumhuriyetin Komünist Parti Merkez Komiteleri, Yüksek Sovyet prezidyumları ve Bakanlar Kurulu adına daimi yerleşim yerlerine geri dönmeleri için mültecilere bildiri yayınladı.
1 Aralık 1989 – Ermenistan Yüksek Sovyeti, DKÖV’nin Ermenistan’a ilhak kararlarından sonra Azerbaycanlıların özerk ilden ne şekilde olursa olsun tehcir edilme süreci daha da güç kazandı.
1988-89 yılları – Moskova’nın Ermenilere arka çıkması sonucu şimdiki Ermenistan topraklarında nüfusu tamamen Azerilerden oluşan 170 yerleşim birimi ve Azerilerin diğer etnik gruplarla karışık olarak yaşadığı 94 yerleşim yeri boşaltıldı.
9 Ağustos 1990 – Azerbaycan Cumhuriyeti Yüksek Sovyeti, SSCB Savcılığı’na 05-1-208 nolu mektupla başvurarak Ermenistan’da milli zemindeki çatışmalarda ölen Azeriler hakkında bilgi verilmesini istedi.
2-15 Aralık – Ermenistan’dan 2300’den fazla Ermeni daimi yaşadıkları yerlere (yani Azerbaycan’a) dönüş yaptı. Bunlardan 1100 kişi Bakü’ye, 315 kişi Şamahı’ya, 110 kişi Zakatala’ya, 54 kişi Şamxor’a geri döndü.
9 Nisan 1991 – Ermenistan Cumhuriyeti Yüksek Sovyeti kararıyla Türkçe kökenli 90 yer adı değiştirildi.
