Selçuklu devletinin gerileme döneminde oluşan bağımsız sultanlıklar sırasıyla, yeni tip devletlerin ortaya çıkmasına nede oldu. Bu devletler Selçuklu sultanların eski köleleri (Memlük) tarafından kuruldular. Aynı devletlerin yöneticileri genellikle Selçukluların veliaht şehzadelerinin (meliklerin) hocaları olurdu ve kendilerine “Atabey” (“baba- hakim”) derlerdi. Azerbaycan Atabeyliği, (1136-1225) Şemseddin İldeniz tarafından kuruldu.

Saciler Devleti

9.yüzyılın sonlarında hilafetin siyasi güç bakımından zayıflaması tarihi Azerbaycan topraklarında bağımsız ve yarı bağımsız devlerin oluşmasına yol açtı.

 6.yüzyılın başlarında Sasaniler tarafından Alban Arsaklar sülalesinin varlığına son verilmesi eski Şirvan topraklarında, Şabrançay ve Gilgilçay nehirleri arasındaki bölgede “Şirvanşah” unvanı verilmiş hakemlerce yönetilen yeni bir kurumun teşekkülüne zemin sağlar.

Albanya devletinin M.Ö. 4.-3. yüzyıllarda kurulduğu varsayılır. Kuzeyde Kafkasya dağları, doğuda Hazar Denizi, batıda İberiya, güneybatıda Ermenistan, güneyde Atropatena ile sınır komşusuydu.

Med (Mada) İmparatorluğu – Med aşiretler federasyonu Manna’nın doğusu ve güneydoğusunda bulunan eyaletlerde oluştu.

“Manna” ismi ilk defa M.Ö. 843 yılında Asur Vakayinamesi’nde geçer. Urmiya çevresindeki toprakların ele geçirilmesi için Assur ve Urartu devletleri arasında yapılan sürekli savaş ortamında Manna Devleti, bağımsızlığını sürdürmeye çalıştı.