Batı Azerbaycan’dan – şimdiki Ermenistan topraklarından Azerbaycan Türklerinin tehcir süreci 1801 yılında Rusya’nın Doğu Gürcistan’ı ilhak etmesi ve bunun sonucunda Şemşedil ve Loru-Pembek bölgelerinin Rusların eline geçmesi ile başladı.
13 Temmuz 1801’de Tümgeneral Lazarev, Kafkasya Birlikleri Komutanı Knorring’e yolladığı raporda Pembek Eyaleti’nin 14 köyünden yaklaşık 5-6 bin Türkün bölgeyi terk ederek İrevan Hanlığı’na sığındığını yazıyordu. Sonralar Pembek Eyaleti’ndeki bazı Türkler Rusya boyunduruğu altına girmek istemedikleri için ayaklandı, Temmuz 1804’te Pembek beyleri Rehim Bey ve Sait Beyin yardımıyla bölgeden kaçarak Kars Paşalığı’na sığındılar. Knyaz Sisianov, Kars paşası Mehmed Paşa’dan defalarca kez onların iadesini istedi.
İlkbahar 1804’te İrevan Hanlığı’ndan 2 bin Ermeni gizlice kaçarak Rusların himayesine girdi. Onlar Loru-Pembek bölgesine yerleştirildiler. Aynı yıl Rus birlikleri Şöreyel’e girdi. 20 Ekim 1805’te Şöreyel Sultanı Budak ve Knyaz Sisianov arasında Gence’deki Şöreyel’in sonsuza kadar Rusya denetimine geçmesine ilişkin belge imzalandı. İşte bundan sonra bölgede yaşayan Türklerin göç dönemi başladı. Şöreyel köylerinde Karapapak kabilesinden olan insanların bir kısmı 1807 Rus-Türk savaşı sonucunda kendi yurtlarını terk ederek İrevan Hanlığı ve Kars Paşalığı’na sığındılar…
Kaynakça: Vagif Arzumanlı, Nazim Mustafa, Tarixin kara sayfaları, s.18-24, Bakü, 1998
1905.az
