1918 yılında Azerbaycan’da Müslümanlara yapılmış mezalimin tahkik olunması, cinayetlerin kayıtlara geçmesi, katillerin bulunması ve maddî zararın belirlenmesi için 15 Haziran 1918 tarihli karara esasen Fevkalâde istintak Komisyon-Olağan Üstü Tahkikat Komisyonu kuruldu.
Başkanlığını Ali Ekber Hasmemetov’un yaptığı Tahkikat Komisyonunda Rus albayları görev aldılar. Komisyon üyeleri olan bu şahıslar kaza mahallinde araştırmalar yapmak, olayları tutanaklarla belgelemek, sanık ve tanıkların belirlenmesi hususunda görevlendirilmişlerdir.
A.Novatski’nin raporu
MDA, Fond 1061, Siy.1, iş 95, s.5-8. (Özet)
1 Mayıs 1918’de ünlü Taşnak Hamazasp’ın ve yardımcısı Nikolay’ın başçılık ettiği Ermenilerden oluşan silâhlı çete Kuba şehrine girerek etrafı rastgele ateşe tuttular. Sokaklarda karşılarına çıkan tüm Müslümanları-erkekleri kadın ve çocukları öldürmüş, evlere sokularak aileleri tümüyle yok etmiş, annelerin göğsünde süt emen bebekleri hançerle doğramışlar.
Katledilenler:
Kerbelayi Mehmet Tahkioğlu; 14 kişilik ailesinin tümü,
Muhammet Rasuloğlu ailesinin tümü; eşi, üç çocuğu, bu şahsın karnını yararak çocuklarının ise başlarını keserek öldürmüşler.
Hacı Dadaş Bala Kasımoğlu; eşi Meşedi Bibi Hanım ve oğlu Abdulkasım evlerinde yakılarak öldürülmüşler.
Kerbela Abuzer Mestanoğlu ve kızları Hüküme ile Beste hançerle annelerinin göğüsünde doğranarak öldürülmüşler,
Meşedi Kamber Molla Muhammet Salihoğlu eşi ve çocukları ile birlikte öldürülmüştür.
Bunların dışında:
Molla Şahbaz,
Usta Muhammet Rasul Bayramoğlu ve oğlu,
Meşedi Musa Zeynaloğlu
Meşedi Ali Meşedi Feyzullaoğlu
Kerbelayi Dadaş Bağıroğlu
Cabbar, Mehmet Alioğlu
Safar Ali Meşedi Talıpoğlu
Meşedi Musa Zeyneloğlu ve diğerleri.
Ahlâksızlıkları çok fazladır. Meselâ Müslümanların ahlâkî duygularıyla alay etmek için Ermeni askerleri el Ağsakkalına emir etmiştir ki, ona Müslüman kadınları getirsin.
Bu iğrenç teklifi reddeden Ali Paşa Kerbelayi Muharremoğlu’nun, oğlunu gözleri önünde doğramış, daha sonra kendisinin karnını yararak, yüzünü gözünü parçalayarak katletmişlerdir.
Toplam 2000 erkek, kadın ve çocuk katledilmiştir. Ermeniler yüze yakın Müslüman kız ve kadınına tecavüz etmişler. Müslümanların malı mülkü yağmalamışlardır.
Hamazasp’ın çetesi Kuba’dan 4 milyon ruble nakit para, 25 milyon rublelik altın ve kıymetli eşyalar gasp etmiştir.
Çete Kuba’da 105 evi tamamen yakmış, kül etmiştir. Yangının Müslümanlara zararı 100 milyon rubleye yakındır.
Hamazasp’ın çetesi yol boyunca tüm köylere saldırmış, evleri yağmalamış, kadın-çocuk demeden önüne geçen Müslümanları vahşîce katletmiştir.
Deveci ilçesinin Deveçi-Pazar ve Kızıl Burun köylerinde 15 kişiden oluşan ihtiyar heyet ekmek ve tuzla Ermenilerin görüşüne gitmiş, kan dökülmemesi için ricada bulunmuşlardır. 15 Müslüman ihtiyar katledilmiş, onların mukaddes kitabı Kur’an yırtılarak yakılmıştır. Hamazasp’ın çetesi Kuba vilâyetinde toplam 122 Müslüman köyünü yakmıştır. Bu köylerde yaşayanların maddî zararı 58.121.059 ruble olmuştur.
Tahkikat aşamasında belirlenmiştir ki, Hamazasp’ın çetesi Kuba’ya bizzat komiser Şaumyan tarafından cezalandırma amacıyla gönderilmiştir. Bu birlik 2000’e yakın Taşnaksütyun partisine mensup Ermeni askerinden oluşmuştur ve birliğin başında duran şahıs da ünlü Taşnak liderlerinden biri olan Hamazasp, komiseri ise Venunst’tur. “Ceza” çetesinin başçısı Kuba’lı Müslümanlar karşısında bu farkı doğrulamış ve beyan etmiştir: “Ben Ermeni halkının kahramanı ve onun menfaatlerinin savunucusuyum. Ben buraya asayişi sağlamak veya Sovyet hükümetini kurmak için değil Ermeni halkının intikamını almak için geldim.”
Raporun son cümlesinde bu katliamları yapanların idamlarının infazının Şaumyan ve Karganov tarafından engellendiği notu var.
Şamahı Katliamı
Fevkalâde İstintak Komisyonunun Üyesi
A.F. Novatski’nin Raporu
Fond 1061, Siy. 1, iş 108, s.7 (Özet)
Şamahı katliamına başçılık eden çete reisi Ş. Lalayev’in emrine esasen ilk sırada yaşlılar, kadın ve çocuklar katledilecek, sokaklardaki Müslümanlar öldürülecek, camiler yakılacaktı. Çok sayıda çocuk ve kadın camide saklanmışlardı. Zannediyorlardı ki caminin saygıdeğer hocası Ahund Molla Cafer’e Ermeniler dokunmazlar. Ermeniler camiye girerek Ahund’un gözlerini oydular, dilini, burnunu ve kulaklarını kestiler, yüzünün, kafatasının derisini diri diri soyduktan sonra kurşuna dizdiler. Ahund’un evinde ve camide saklanmış tüm kadınlar bebekler katledildi.
Şamahı’da Ermeni teröristler toplam 58 köyü yakmışlar, 8000 (1653-kadın 965-çocuk)’e yakın masum insanı katletmişler, maddî zarar bir milyar rubleden fazla olmuştur.
17-21 mart tarihlerinde Bakü’de vuku bulmuş Ermeni katliamlarıyla ilgili Olağanüstü Tahkikat Komisyonu üyesi A. Kluge’nin raporu
(Özet)
…Ermeniler Müslüman nüfusun yoğun olduğu mahallelere tecavüz ederek insanları katletmiş, kılıçla parçalamış, mızraklarla delik deşik etmiş, evlerin yanında çocukları da canlı canlı yakmışlar, 3-4 günlük bebekler süngülere takılmıştır.
Sadece bir mahallede 57 kişi katledilmiştir. Sokaklara terk edilmiş bu cesetlerin kulakları, burunları koparılmış, karınları yırtılmış, kasları kesilmiştir. Ermeniler katlettikleri kadınları lüt soyarak saçlarından birbirine bağlamışlardır. Onlar çoluk-çocuk, yaşlı, kadın önlerine geçen tüm Müslümanları acımasızca katletmiştir. Meselâ, saygıdeğer Hacı Emir Alizade’nin 80 yaşındaki anasını, yaşları 60-70 arasında değişen diğer kadınları katletmiş, 25 yaşındaki gelini ise diri diri duvara gömmüşlerdir…
Duvar boyunca atılmış çocuk cesetlerinin köpekler tarafından parçalanması insanı şok eden yüzlerce cinayet amellerinden biri idi.
Güney Kafkasya’da Ermeniler 1917’den Mart 1918’e kadar, sade Irevan ilinde 197 köyü talan etmiş, bu kadim Türk topraklarından Azerileri “temizlemişlerdir.”
Azerbaycan Millî Hükümetinin faaliyeti neticesinde Olağanüstü Tahkikat Komisyonunun çalışmaları sonuçlanmıştır. Takriben bir sene süren tahkikat sonucunda 36 cilt-3500 sayfadan oluşan ve Ermeni terörünün acı bilançosunu gözler önüne seren rapor ortaya çıkmıştır. Hükümetin Fevkalâde Soruşturma Kurulu tesis etmek hakkında kabul ettiği kararda ayrıca kurulun faaliyetlerinin sonuçlarını Avrupa dillerinde Fransız, Alman, Rus ve Türk dillerinde tercüme olarak beyan olunması maddesi yer almıştır. Ne yazık ki Bolşevik işgaline maruz kalan Azerbaycan Millî Hükümetinin bu düşüncesi gerçekleşememiştir. Böylece dünya Ermeniler tarafından yapılan korkunç Azerî katliamından habersiz kalmıştır. Ayrıca komisyon üyeleri tarafından olayların korkunç detaylarını gözler önüne seren doksan beş kareden oluşan fotoğraf delil olarak dosyaya eklenmiştir. Fakat Sovyet döneminde sıkı bir şekilde muhafaza edilen ve Komünist Partisi arşivinde özel bölümlerde tutulan fotoğraflar “kayıp olmuştur.” 1987 senesine kadar bu arşivin en önemli bölümlerinde çok sayıda Ermeni asıllı kişinin görev alması da kaderin bir cilvesi olsa gerek.
Çeşitli bölgelerde yaşanmış Ermeni mezalimini resmî belgelerle kanıtlayan, tanıkların ifadelerini esas alarak olayı aydınlatan tutanaklar binlercedir.
Farklı illerde, farklı kişiler tarafından tahkik edilen bu olaylarda değişmeyen tek gerçek Ermeni terörünün kendine has yapılış tarzıdır. Kars’ta, Ağrı’da, Erzurum’da, Erzincan’da, Ağrı’da, Van’da, Urmiye’de ve diğer coğrafyada yapılmış, insanın kanını donduran Ermenilere has terör metodu; öldürmekle yetinmeyen, insanlık dışı hareketler ve hakaretler içeren hasta ruhun kendisini tatmin etme çabasıdır…
OTK’nin çalışmaları sonucunda Taşnakların komünistlerle iş birliği yaparak 1918 senesinin Mart-Eylül ayları zarfında millî ve dinî kimliklerinden dolayı 50.000’den fazla Azerî Türk’ünü katlettiği gerçeği belgelerle kanıtlanmıştır.
Birleşmiş Milletler Teşkilâtı Genel Kurulunun 11 Aralık 1946 senesinde kabul ettiği kararnameye esasen şekil ve icraatı bakımından Azerîlere yapılan katliam-genosist politikasıdır. Uluslar arası hukuk kurumları tarafından kabul edilmiş sözleşmeler bu tanımı doğruluyor. Elimizdeki belgeler bize hukuk savaşı açmak imkânı verir. Biz bunu yapmazsak mayası Türk’e nefretle yoğrulmuş, aç gözlerini Türk topraklarına dikmiş sinsi eller her gün bir az daha hasta hayallerinin ürettiği amaçlarına ulaşacaktır.
Yazı Doç. Aygün ATTAR, “Rus albayları Ermeni terörünü açıklıyor” makalesinden alıntı (Askerî Tarih Araştırmaları Dergis) yapılarak düzenlenmiştir
