Saciler Devleti
9.yüzyılın sonlarında hilafetin siyasi güç bakımından zayıflaması tarihi Azerbaycan topraklarında bağımsız ve yarı bağımsız devlerin oluşmasına yol açtı.
Aynı dönemde güneyde Saciler sülalesinin kurduğu yeni bir devlet teşekkül etti (898-941). Devletin temeli Usruşanalı Türk soyundan gelen ve hilafet ordusunda hizmet eden komutan Ebu-s-Sac Divdadat’ın oğlu Muhammed tarafından atıldı. Saciler sülalesinin en seçkin ismi, tüm Azerbaycan topraklarını ilk defa bağımsız bir devlet çatısı altında birleştirmeyi başaran Yusif ibn Abu-s-Sac oldu. Batıda Ani ve Dvin’den doğuda Hazar Denizine kadar, güneyde Zencan’dan kuzeyde Derbend’e kadar uzanan geniş bir bölge Saciler’in egemenliğine geçti. 941 yılında Deylem hükümdarın oğlu Salariler soyundan gelen Merzban ibn Muhammed, Saciler’in Azerbaycan’daki iktidarına son verdi. Başkenti Maraga ve Erdebil şehirleri oldu.
Kaynak: “Tarihteki Azerbaycan Devletleri”, Bakü, 2012, s.80 (Azerice)
Salariler Devleti
Salariler devletinin (941-983) temeli 941 yılında Merzban ibn Muhammed tarafından atıldı. Onun yönetimi döneminde Salariler devletinin sınırları Saciler devletinin gelişme dönemindeki devlet sınırlarına denk gelirdi. Hemen hemen tüm Azerbaycan topraklarını ele geçiren Merzban ibn Muhammed, Ermenistan’ı da kendi topraklarına kattı, önceleri Saciler’e vergi veren Şirvanşahlar artık onlara vergi ödemek zorunda kaldı. Dolayısıyla Salariler’e bağlı toprakların sınırları kuzeyde Derbend’e kadar uzanıyordu. 981 yılında Revvadiler, Salariler devletinin varlığına son verdi. Başkenti Erdebil şehri oldu.
Kaynak: “Tarihteki Azerbaycan Devletleri”, Bakü, 2012, s.80 (Azerice)
Revvadiler Devleti
Revvadiler devleti, 10.yüzyılın sonlarından itibaren yaklaşık olarak bir yüzyıl boyunca (983-1060 ve 1107-1117 (Azerbaycan’ın güneyinde)) Azerbaycan siyasi tarihinde son derece önemli bir rol oynadı. 10.yüzyılın 50’li yıllarının sonlarına doğru Salariler yönetiminin gerileme döneminde Revvadiler sülalesinden olan Muhammed ibn Hüseyin bazı Azerbaycan topraklarını zaptetti. 956/57 yılında Tebriz ve çevresini ele geçirdi. Aynı yüzyılın 70’li yıllarının sonlarına doğru giderek yoğunluk kazanan savaşlar Hüseyin’in oğlu Abülheyce’nin Salari Hükümdarı İbrahimi bozguna uğratmasıyla sonuçlandı. Abülheyce, Aras’ın güneyindeki Salari topraklarının bir kısmını ele geçirerek kendi topraklarına kattı. Selcuklar’ın Kafkasya’ya seferleri döneminde Revvadiler devletinin toprakları tüm Güney Kafkasya’yı kapsıyordu. 1060 yılında Selcuk Sultanı Tuğrul’un Tebriz’i kuşatmasının ardınan 2.Memlan, sultana itaatini arzeder. Siyasi egemenliğini kaybeden Revvadiler, eski güçlerini uzun yıllar geri kazanamadılar. Sadece 1107/1108 yıl kaynaklarında, güneybatı Azerbaycan topraklarına sahip olan Maraga hükümdarı Ahmedili ibn İbrahim ibn Vahsudan er-Revvadi’nin ismi geçer. 1116/1117 yılında Ahmedili’nin Bağdat’ta halife sarayında batinilerden biri tarafından öldürülmesi üzerine Revvadiler Sülalesi tarih sahnesinden çekildi. Başkenti Tebriz ve Maraga şehirleri oldu.
Kaynak: “Tarihteki Azerbaycan Devletleri”, Bakü, 2012, s.81 (Azerice)
