19.yüzyılda metrolop ülkenin, binlerce aileyi Türkiye ve İran’dan burada ikamet etmeleri için göç ettirmesinin ardından İrevan gitgide Ermeni kenti oldu. Bunula birlikte, henüz 1870’li yıllarda burada toplam 12 bin kişi oturuyordu, başka bir deyimle bu kent hatta Şuşa’dan bile küçüktü. Ve Ermeni mülteciler iş bulmak için Bakü’yü tercih ederlerdi. (Lourie, Yerevan’s Phenomenon, p. 177-178).
İrevan, daha büyük göç dalgasının ardından şimdiki gibi oldu…
1918-1920’li yıllarda İrevan, bir süre bağımsız olan ve Anadolu’dan göç etmiş yüz binlerce Ermeninin tek sığınağı olan Ermenistan devletinin başkenti oldu. 1920 yılında Sovyet Ermenistan’ın başkenti oldu. 1932 yılında İrevan’ı ziyaret eden Yahudi yazar Artur Koestler, kenti Filistin’de o dönemde bulunan Yahudi mahallelerine benzetmiştir: “…nüfus çoğunlukla Türkiye, Avrupa ve Amerika’dan göç etmiş mülteci ve göçmenlerden oluşurdu. Çoğu zaman yolu geçerken bozuk Rusça ile sorduğum sorulara düzgün Almanca ve Fransızca yanıtlar verirlerdi…” (Koestler, The Invisible Writing, р. 109).
…kendi devletinden yoksun olan halk tüm dünyaya yayılmıştı. Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti sırf Ermenilerin yeni vatanının olması için kurulmuştu.
Thomas de Waal
Kaynak: nofalsify.com
1905.az
