პატივცემულო თანამემამულენო,ქალბატონებო და ბატონებო!

როგორც მოგეხსენებათ წლების მანძილზე ვმოღვაწეობდი აზერბაიჯანის კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის პირველ მდივნის ,სსრკ–ს მინისტრთა საბჭოს თავჯდომარის პირველი  მოადგილის თანამდებობებზე, ვიყავი საბჭოთა კავშირის კომუნისტური პარტიის  ცკ –ს პოლიტიკური ბიუროს წევრი.გადავიტანე ინფაქტი. ჯანმრთელობასთან დაკავშირებით ორ წელიწადზე მეტია  რაც პენსიაზე ვარ. მას შემდეგ რაც 1982 წელს აზერბაიჯანიდან გადმოვედი, პირველადაა,რომ  აზერბაიჯანის სსრ–ს ქ. მოსკოვში მდებარე მუდმივ წარმომადგენლობაში ფეხი შემოვდგი. მომხდარი მოვლენების შესახებ გუშინ შევიტყე და ბუნებრივია,რომ გულგრილი ვერ დავრჩებოდი.აქ, მოსკოვში მდებარე აზერბაიჯანის  პატარა ნაწილში, უპირველესად იმიტომ მოვედი,რომ   გუშინდელ ტრაგიკულ მოვლენებთან დაკავშირებით აზერბაიჯანელ ხალხს  სამძიმარი გამოვუცხადო. მეორე მხრივ კი მინდა ამ მოვლენასთან დაკავშირებით ჩემი დამოკიდებულება გამოვხატო. აზერბაიჯანის მოსკოვში მუდმივ წარმომადგენელს  სოჰრაბ იბრაჰიმოვს ვთხოვ,რომ ჩემი სიტყვები, მწუხარება და სამძიმარი აზერბაიჯანელ ხალხს გადასცეს. ძალიან ვწუხვარ რომ მეტი შესაძლებლობა არ გამაჩნია.

აზერბაიჯანში მომხდარ მოვლენებს კი , როგორც სამართლის, დემოკრატიის, ჰუმანიზმის და ჩვენს  ქვეყნაში გაცხადებული სამართლებრივი სახელმწიფო აღმშნებლობის  წინააღმდეგ მიმართულ  აქტად მივიჩნევ. აზერბაიჯანში შექმნილ რთულ მდგომარეობას რამდენიმე მიზეზი აქვს. დროის სიმცირის გამო ,არ მინდა ამ მიზეზებზე  შევჩერდე.

უკვე ორი წელია,რაც აზერბაიჯანელ და სომეხ ხალხს შორის  კონფლიქტი არსებობს. ამ კონფლიქტის მიზეზი მთიანი ყარაბაღი და მის ირგვლივ  მიმდინარე პროცესებია.აზერბაიჯანსა და სომხეთისათვის , ასევე ქვეყნის პოლიტიკური პარტიის ხელმძღვანელთათვის ამ საკითხის მოსაგვარებლად  და აგრეთვე შიდა–ხალხებს  შორის  კონფლიქტების მოწესრიგებისათვის ,მიუხედავად მათი ეროვნული კუთვნილებისა ,  თვითოეული ადამიანის  საერთო ფედერაციულ  კავშირში – სსრკ–ში  თავისუფლად ცხოვრებისათვის საჭირო პირობების შესაქმნელად  ორი წელი  სრულიად საკმარისი უნდა ყოფილიყო.

მიმაჩნია,რომ უკანასკნელი ორი წლის მანძილზე ამ მიმართულებით  არაფერი გაკეთებულა.მთიანი ყარაბაღის პირველი მოვლენების დროს ქვეყნის უმაღლესი პარტიული პოლიტიკის ხელმძღვანელობის მხრიდან დროული ღონისძიებები,რომ გატარებულიყო დაძაბულობა დღევანდელ დონეს არ მიაღწევდა, მხარეებს შორის დანაკარგი არ იქნებოდა და რაც მთავარია 1990 წლის 19 – 20 იანვარს შორის    ღამით  არ მოხდებოდა სამხედრო ჩარევა,  რომელიც მრავალრიცხოვანი მსხვერპლით  დასრულდა.

ამაში , უპირველესყოვლისა დანაშაული მიუძღვის  აზერბაიჯანის კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის ყოფილ პირველ მდივანს ვეზიროვს. იმ პერიოდში,რაც იგი თანამდებობაზე იმყოფებოდა  ,აზერბაიჯანში მდგომარეობის გამოსასწორებლად არაფერი  გაკეთებულა. პირიქით,თავისი პოლიტიკური მანევრებით,მცდარი ნაბიჯებით, საქმის წარმოების უღერღილო   მეთოდებით საქმე იქამდე მიიყვანა,რომ   მასა და ხალხს შორის  უფსკრული გაჩნდა.ხალხი მოიმდურა. ამის შედეგი იყო,რომ აზერბაიჯანის  ქალაქებსა და რაიონებში მიტინგები თვეობით გრძელდებოდა და ისინი აზერბაიჯანის პარტიული ხელმძღვანელის გადადგომას  მოითხოვდნენ. ისინი, ძირითადად  ვეზიროვის გადადგომას  მოითხოვდნენ.  ეს საკითხი დღემდე რატომ არ იყო მოგვარებული?მხოლოდ გუშინ, ქალაქ ბაქოში არმიის შესვლის შემდეგ, მსხვერპლისა და  ნგრევების შემდეგ ვეზიროვი აზერბაიჯანიდან გაიქცა. ეს დიდი შეცდომაა. მთავარი შეცდომა ,კი ერთ დროს არასერიოზული,მაღალი თანამდებობისათვის  შეუფერებელი ადამიანის აზერბაიჯანის კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის პირველ მდივნად დანიშვნა იყო. მაგრამ საქმე მხოლოდ ამაში არაა.

ახლა,კი  19 – 20 იანვარს  შორის  ღამით   მომხდარ ტრაგედიაზე მინდა ყურადღება გავამახვილო. მიმაჩნია,რომ აზერბაიჯანში არსებული მდგომარეობის გამოსასწორებლად ,,მოვლენების სწორად წარსამართავად , პოლიტიკურ სფეროში არსებული არასტაბილურობის მოსაწესრიგებლად საკმარისი რესურსები  არსებობდა. სამწუხაროდ აზერბაიჯანის ხელმძღვანელობამ და ამავე დროს ქვეყნის უმაღლესმა პოლიტიკურმა ხელმძღვანელებმა  არ გამოიყენეს ეს შესაძლებლობები. საზღვრებზე მიტანილი იერიშების  დროული  აღკვეთა  შესაძლებელი იყო.  მოვლენებამდე სამი თვით ადრე სასაზღვრე ზოლთან დაკავშირებით ხალხს თავისი მოთხოვნები ჰქონდა  წამოყენებული. სამწუხაროდ მათ არავინ არ შეხვდა,არ განიმარტა მდგომარეობა და საჭირო ზომებიც არ იქნა მიღებული.

ვიმეორებ: ხალხის დასაწყნარებლად შესაძლებლობები ამოწურული არ იყო. აზერბაიჯანის პარტიული  ხელმძღვანელობის გადახალისების  საკითხი ორი–სამი თვით ადრე  უნდა მოგვარებელიყო, ეს რომ ასე მომხდარიყო  მდგომარეობა არ დაიძაბებოდა და სამხედრო ძალების  შეყვანისათვის აუცილებლობა არ შეიქმნებოდა.  ნებისმიერ შემთხვევაში  მიმაჩნია,რომ საკითხის პოლიტიკური  გზით მოგვარებისათვის ,ხალხთან ურთიერთობის დასამყარებლად  შესაბამისი სიტუაცია არსებობდა.  მაგრამ ,ეს შესაძლებლობები იქნა გამოყენებული. 19–  20 იანვარს  ღამით  საბჭოთა არმია, სსრკ–ს შეიარაღებული ძალების დიდი კონტიგენტი ქალაქ ბაქოში   იქნა შემოყვანილი. ამის შედეგად დატრიალებული ტრაგედია კი ყველას კარგად მოგეხსენებათა.

მოქმედებეანი ასეთი ადამიანებისა, რომელთაც ასეთი  გადაწყვეტილება  მიიღეს  პოლიტიკურ შეცდომად მიმაჩნია.  დიახ, უხეში პოლიტიკური შეცდომა დაუშვეს.მათ, უბრალოდ რესპუბლიკაში არსებული მდგომარეობა ნორმალურად ვერ შეაფასეს , აზერბაიჯანელი ხალხის ფსიქოლოგიას ვერ ჩასწვდნენ,შეასუსტეს მოსახლეობის სხვადასხვა ფენებთან ურთიერთობა.  მათ წინასწარ ვერ განჭვრიტეს,რომ ეს საქმე ასეთ მძიმე შედეგებს გამოიღებდა.

ყოველივე ეს წინასწარ უნდა ყოფილიყო გათვალისწინებული და დროზე გატარებულიყო შესაბამისი ღონისძიებები.  შეყვანილი იქნა არმია, დაიღუპა მრავალი უდანაშაულო ადამიანი. აქვე მინდა ავღნიშნო,რომ დაღუპულებთა შორის სამხედრო მოსამსახურეებიც არიან.იბადება კითხვა:  ქვეყნის უმაღლესი სახელმწიფო , პარტიული ხელმძღვანელობის მცდარი ნაბიჯების შედეგად, არ არსებული აჯანყების ჩაქრობის სახელით აზერბაიჯანში გამოგზავნილ რუს  ახალგაზრდებს რა  ბრალი მიუძღვით?

აზერბაიჯანში შემოყვანილი იქნა   არმიის დიდი კონტიგენტი. კარგად ვიცი რესპუბლიკაში   რამდენი სამხედრო  გაერთიანებაა. აზერბაიჯანში  განლაგებულია  მე–4–ე არმია, კასპიის სამხედრო საზღვაო  შენაერთები, სადესანტო არმიის  დივიზია, საჰაერო შემოტევათაგან  თავდაცვის ჯარები , შსს–ს შინაგანი ჯარების  გაერთიანებები.  რა საჭირო იყო დამატებითი სამხედრო ძალების  შეყვანა? თუ ასეთი საჭიროება იყო შექმნილი,ხომ შეიძლებოდა აზერბაიჯანში  განლაგებული სამხედრო შენაერთების გამოყენება ?  ასეთი გადაწყვეტილება კი   მიიღო აზერბაიჯანის მაშინდელმა ხელმძღვანელობამ ,თუმცაღა კრიტიკულ მომენტში   ყველაზე პირველებმა მიატოვა აზერბაიჯანი და გაიქცა. ამ საქციელის გამო  პირადად ვეზიროვმა თავისი ხალხის წინაშე პასუხი უნდა აგოს.პასუხი უნდა აგონ მათაც ,ვინც ქვეყნის უმაღლეს პოლიტიკურ ხელმძღვანელობას მცდარ ინფორმაციას აწვდიდნენ.

ასე მგონია,რომ ქვეყნის უმაღლეს პოლიტიკურ ხელმძღვანელობას დროზე არ მიეწოდა საკმარისი საჭირო ინფორმაცია. ხელმძღვანელობამ მდგომარეობა ვერ განსაზღვრა და ასეთი გადაწყვეტილება მიიღო.  ტრაგედიის მონაწილე ყველა დამნაშავე სათანადოდ  უნდა  დაისჯოს.