აზერბაიჯანელების სომხეთიდან დეპარტაცია  ეთნიკური დანაშაულია. ეს დეპარტაცია   განსაკუთრებული სისასტიკით სახელმწიფო  ორგანოების მიერ იქნა განხორციელებული.

 

1865, 1886 და 1916 წლებში  ირავანის გუბერნიაში  მეფის რუსეთის მიერ  მოსახლეობის  აღრიცხვის მიზნით  განხორციელებული აღწერის დროს  საინტერესო შედეგი იქნა მიღებული. ასე,რომ 1886-წელს ირავანის გუბერნიაში  165.811 აზერბაიჯანელი (მოსახლეობის 37,9%-i), 240.000 (54,8%) სომეხი  ცხოვრობდა , 1886 წელს  შესაბამისად  251.057 აზერბაიჯანელი  (37,4%), 375.700 სომეხი  (56%), 1916-წელს  374.482 აზერბაიჯანელი  (33,4%), 669.871 (59,8%) სომეხი ცხოვრობდა.

 

ბროკგაუზისა და იაეფრონის ენციკლოპედიის XX საუკუნის დასაწყისისათვის არსებული ინფორმაციის შესაბამისად  , აზერბაიჯანელები შეიძლება ითქვას,რომ მთელს „ რუსეთის ფედერაციის„ ტერიტორიაზე იყვნენ  დასახლებულნი. იარავანის გუბერნიაში მათი რაოდენობა დაახლოებით 300 ათას კაცს ანუ  37,7 პროცენტს შეადგენდა . ისინი ძირითადად სოფლებში ცხოვრობდნენ და მესაქონლეობასა  და  მეხალჩეობას მისდევდნენ.  აზერბაიჯანელები რიცხობრივად ირავანის გუბერნიის  შვიდი  დასახლებიდან სამში ,მათ შორის  ირავანშიც  უმეტესობას შეადგენდნენ. აქ მოსახლეობის 49 პროცენტს აზერბაიჯანელები, 48 პროცენტს კი სომხები შეადგენდნენ.

 

მოგზაური ლუიჩი ვილარი, რომელიც  1905 წელს   აღნიშნულ რეგიონს ეწვია აღნიშნვდა, რომ ირავანის აზერბაიჯანული მოსახლეობა სომხებზე მდიდარნი იყვნენ. სოფლებში მოსახლეობის უმეტესობას სომხები რომც შეადგენდნენ,მიწების დიდი ნაწილი აზერბაიჯანელებს ეკუთვნოდათ.

 

საბჭოთა პერიოდში აზერბაიჯანელების სომხეთის ტერიტორიიდან  გადასახლების პროცესი ი. სტალინის  ბრძანებით  განხორციელდა. 1945 წლის ნოემბერში  ცკ –მა უცხოეთში მცხოვრებ სომხებს საბჭოთა სომხეთში რეპარტაციის უფლება მისცა და სსრკ –ს სახალხო კომისართა საბჭოს შესაბამისი  გადაწყვეტილება  პრესაში იქნა გამოქვეყნებული. 1847 წლის 23 დეკემბერს „საბჭოთა სომხეთიდან  აზერბაიჯანელი მოსახლეობის  აზერბაიჯანის სსრ–ში მტკვარ–არაქსის სანაპიროზე  გადასახლების შესახებ“  სსრკ–ს მინისტრთა  საბჭოს დადგენილება  გამოქვეყნდა. აღნიშნული დადგენილება შესაბამისად  1948–50 წლებში 100 ათასი  აზერბაიჯანელი მოსახლე  სომხეთიდან გადასახლებული იქნა.

 

მომზადებულია http://www.sultanov.azeriland.com საიტის მასალების მიხედვით.