…რუსეთმა 1826 წელს კავკასიის მიერთების პროცესი წამოიწყო.იმ დროის რუსული დოკუმენტების საფუძველზე  ყარაბაღში 90 ათასი კაცი ცხოვრობდა.  იქ ერთი დიდი ქალაქი და 600 სოფელი  იყო და მათგან მხოლოდ 150 –ში  ცხოვრობდნენ სომხები. მეცხრამეტე საუკუნის დასასრულს  აღნიშნული ტერიტორიებიდან ადგილობრივი მოსახლეობის იძულებით  გადასახლების შედეგად    მათი ადგილ–მამულები  სომხებს დარჩათ და  ამ მიწების ძირითად მაცხოვრებლებად იქცნენ.1823–1830 წლებში  რუსებმა აღნიშნულ  მიწებზე 130 ათასზე მეტი სომეხი  გადმოასახლეს და მათ ადგილობრივთა  სახლ–კარი,მიწები დაურიგეს იმ მიზნით,რომ ისინი რუსეთის იმპერიას  მხარს დაუჭერდნენ.

1907–1912 წლებში რუსებმა ნახევარ მილიონ სომეხს ირანში და ოსმალეთის იმპერიის იმ ტერიტორიებზე სადაც მოსახლეობის უმრავლესობას მუსლიმანები –აზერბაიჯანელები შეადგენდნენ  გარსში, ირავანში და ელიზავეტპოლის ტერიტორიებზე  ჩასახლებაში დაეხმარნენ. აღნიშნული აქცია სპეციალურად იყო გამოგონილი და  ეთნიკურ ურთიერთობებში  დაძაბულობის მომატებასა და  ამით რეგიონში თავიაანთი ძალაუფლების გაძლიერებასა და გაფართოვების მიზანს ემსახურებოდა. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ რუსებმა თავიაანთი  გეოპოლიტიკური ინტერესებისათვის კავკასიაში  დემოგრაფიული ცვლილებები  გაატარე…

წიგნიდან სამუელ ვუნსინი„ სომხეთი: დიდი ეშმაკობა– ტერორისტი ქრისტიანული სახელმწიფოს  საიდუმლოება„ , (St. John Press, 2002