1829 წლის დასაწყისში გრაფ პასკევიჩ–ერივანსკის  დავალებით   კოლეჯის პროფეესორმა ი. შოპენმა სომხურ  გუბერნიაში  კამერული აღწერა ჩაატარა.აღწერის შედეგები,რომლებიც ხელნაწერით 20 ტომს შეადგენდა,ავტორის 1852 წელს გამოცემული „  სომხური გუბერნიის  რუსეთის იმპერიასთან  მიერთების  პერიოდის ისტორიული  ძეგლი„ სახელწოდების  ნაწარმოებშია მოცემული.

შოპენის თქმით სომხურ გუბერნიაში 752 სომხური სოფელი იყო,მათგან 521 ირავანის  პროვინციაში პროვინციაში ,179 ნახჭივნის  ოლქში,52 ორდუბადის მხარეში მდებარეობდა.ომების შედეგად  გუბერნიის ტერიტორიაზე მდებარე 359 სოფელი,მათ შორის 310 ირავანის ,42 ნახჭივნის  პროვინციაში , 6 კი ორდუბადის მხარეში  მდებარე სოფლები  განადგურებული  მოსახლეობა კი  დარბეული იქნა. ამრიგად განადგურებულ და აოხრებულ სოფლების ჩათვლით  სომხეთის  გუბერნიაში სულ 1111 სოფელი ყოფილა. შოპენის დაანგარიშებით,სახანოების დალაშქვრამდე  სომხური გუბერნიის ტერიტორიაზე  დაახლოებით 23.730 ოჯახი( ირავანის პროვინციაში 17.000 ოჯახი, ნახჭივნის  ოლქში4.600 ოჯახი,  ორდუბადის მხარეში  კი 2.130) ცხოვრობდა. საშუალო გამოანგარიშებით  ყოველ ოჯახზე ხუთი კაცი,ამ   ანგარიშით ეს 118.650 მუსლიმანი და 25.131 ადგილობრივი  სომეხი იყო აღწერილი.აღნიშნული აღწერის დადებითი მხარე ისაა,რომ  სხვადასვხა ადგილებიდან  , ირავანიდან და თურქეთიდან საცხოვრებელ პუნქტებში გადასახლებული  სომხური ოჯახების  რაოდენობა და მათი რომელ საცხოვრებელ პუნქტებში დასახლება არის ნაჩვენები.

1840 წელს სომხური გუბერნია გაუქმებული იქნა.მის ნაცვლად შექმნილი ირავანის მაზრა  ქართლ–იმერეთის გუბერნიის შემადგენლობაში შევიდა. 1849 წელს ირავანი, ალექსანდროპოლი, ნახჭივანი, ორდუბადი და ნოვო–ბაიაზიდის  მაზრები გააერთიანეს და ამ  შემადგენლობით  ირავანის გუბერნი შექმნეს  და 1917 წლამდე  აღნიშნული სტრუქტურა უცვლელი დარჩა.

(ვაგიფ არზუმანლი,ნაზიმ მუსტაფა, ისტორიის შავი ფურცლები, ბაქო, 1998, გვ.18–24)