ეს გახლავთ 1920 წლის 20 ივლისს საფრანგეთის კავკასიის საკითხებში მთავარი კომისრის დამიენ დე მარტელის მიერ საფრანგეთის საგარეო საქმეთა მინისტრისადიმი გაგზავნილი წერილია.
სომხები , რომლებიც ისტორიული ფაქტების გაყალბებითა და თვითგამორკვევის უფლებით მანიპულირებდნენ , მუდმივად ტერორიზმს მიმართავდნენ, ტერორისტებს კი ეროვნული დამოუკიდებლობისათვის მებრძოლ გმირებად ნათლავდენ და შურისმაძიებლებს უწოდებდენ. ტერორისტები სხვის მიწებს ითვისებენ, ავიწროვებენ და ანადგურებენ სომხებს რომლებიც სხვაგვარად აზროვნებენ, ვინც მათ ბინძურ საქმეებს მხარს არ უჭერდნენ აშინებდნენ და მათ გვერდზე დგომას აიძულებდნენ.
პატივცემულო თანამემამულენო,ქალბატონებო და ბატონებო!
1905–1906 წლების გენოციდი. ამ წლებში სომხური შეიარაღებული ძალების მიერ დატრიალებული ხოცვა–ჟლეტის შედეგად სამხრეთ კავკასიის 7 ქალაქი დანგრეული და მიწასთან იქნა გასწორებული, 12 ოლქში 252 სოფელი გადამწვარი და გატიალებულ იქნა 100 ათასი ოჯახი სოფლებიდან, რამდენიმე ათასი კი ქალაქებიდან აყარეს და ლტოლვილებად აქციეს ,10 ათასი კაცი ამოჟლიტეს.
1918 წლის 23 თებერვალს სამხრეთ კავკასიის პირველი მთავრობა -ამიერკავკასიის სეიმი შეიქმნა. მაგრამ სეიმის შემადგენლობაში შესულ აზერბაიჯანელ, სომეხ და ქართველ ფრაქციების შორის შიდა და გარე პოლიტიკის ძირითად საკითხებთან დაკავშირებით სერიოზული აზრთა სხვაობის არსებობა გამოაშკარავდა.
ლამაზი ქვის მოზაიკით მორთული ქელბეჯერის რაიონის ისტორიულ–მხარეთმცოდნეობის მუზეუმი გახსნილი იქნა 1979 წელს ,რომელიც მოლლა ვალი ვიდადის ქუჩაზე მდებარეობდა. მუზეუმის ბინა მოიცავდა 900 კვ.მ. ფართს, რომელიც ერთი დერეფნის, 3 კაბინეტისა და 9 საგამოფენო დარბაზისაგან შესდგებოდა. მუზეუმს 30 ათასზე მეტი ექსპონატი ჰქონდა ,რომლებიც აგრეთვე მუზეუმში ინახებოდა.
1993 წლიდან „მთიანი ყარაბაღის დეფაქტო რესპუბლიკის„ საგარეო საქმეთა მინისტრის მრჩეველი არსენ მალიქ–შახნაზაროვის „მთიანი ყარაბაღის ფაქტები სიცრუის წინააღმდეგ„ (Нагорный Карабах: факты против лжи) სახელწოდების წიგნი 2009 წელს ,3000 ტირაჟით მოსკოვის ერთ–ერთ გამომცემლობა “Volşebnıy Fonar” –ში გამოიცა .
