ისტორიული აზერბაიჯანი

სკვითების სამეფო

skif 2

სკვითებისსამეფო-უძველესიაღმოსავლურიისტორიულიწყაროებიიუწყებიან,რომ VII საუკუნის 70 იანწლებშიდაფუძნებულისვკითებისსამეფორამდენიმეათწლეულისმანძილზეწინააზიისსამხედრო -პოლიტიკურცხოვრებაშიმნიშვნელოვანროლსთამაშობდა.იშქუზის (სკვითების) ქვეყანამდინარემტკვრისშუადინებისადაურმიისტბისგარშემომანასტერიტორიებსშორისმდებარეპროვინციებსმოიცავდა.ჩვ.წ.ა.VI-საუკუნის 90-

მანასსამეფო

manna2

მანების სახელს პირველად ჩვ.წ.ა. 843 წელს ასურულ მატიანეებში ვხვდებით. ასურიის და ურარტუს სახელმწიფოები ყოველთვის ცდილობდნენ ურმიის მხარის მიწების მიტაცებას,ასეთ მუდმივ საბრძოლო პირობებში მანების სახელმწიფო თავისი დამოუკიდებლობის შენარჩუნებას ცდილობდა. მანების აყვავების პერიოდი ემთხვევა ირანზუს მეფობის წლებს. მანების ქვეყანა რომელიც ჩვ.წ.ა. VIII საუკუნის დასასრულსა და VII -ე საუკუნის დასაწყისში უძველეს აღმოსავლეთში ერთ-ერთ უძლიერეს სახელმწიფოდ ჩამოყალიბდა ,ურმიის მხარის ტერიტორიებს,მდინარე გიზილუზანის ხეობის საკმაო ნაწილს და მის სამხრეთით მდებარე რეგიონებს მოიცავდა. VII-ე საუკუნის შუა წლებში მანების სახელმწიფო სუსტდება და ჩვ.წ.ა. 590 წელს მადალიელების ოკუპაციაში ექცევა. მისი დედაქალაქი იზირტუ იყო.

ისტორიული აზერბაიჯანული საელმწიფოები, ბაქო, 2012, გვ. 35.

აზერბაიჯანის რესპუბლიკა

siyasi xerite

1991 წლის 18 ოქტომბერს „დამოუკიდებლობის შესახებ “ საკონსტიტუციო აქტის მიღებით XX საუკუნის აზერბაიჯანის ახალი ისტორია დაიწყო.ამ პერიოდში ჯერ სსრკ-ს ,შემდეგ კი რუსეთის სამხედრო-პოლიტიკური წრეების დახმარებით სომხეთმა აზერბაიჯანის წინააღმდეგ სამხედრო ოპერაციები განახორციელა. აზერბაიჯანის მაშინდელი მთავრობის უპრინციპობა ქვეყნის ეკონომიკურ და პოლიტიკურ ინტერესებს, სუვერენული სახელმწიფოს უფლებების უზრუნველყოფას არ პასუხობდა.

აზერბაიჯანის საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა

 azerbaycan ssri1920 წლის 28 აპრილს საბჭოთა რუსეთის შემოჭრის შედეგად დამხობილი აზერბაიჯანის სახალხო ჯუმურიეთის დამოუკიდებელი რესპუბლიკის ტერიტორიაზე აზერბაიჯანის საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა გამოცხადდა(აზერბაიჯანის სსრ).

გარაგოინლუს სახელმწიფო, აღგოინლუს სახელმწიფო

გარაგოინლუსსახელმწიფო ოღუზურიტომისწარმომადგენლებიგარაგოინელები ,რომლებიც

ჯერკიდევ VI-VII საუკუნეებშიაქტიურმონაწილეობასიღებდნეაზერბაიჯანელიხალხისფორმირებაში , ამსახელმწიფოსსამხედრო-პოლიტიკურცხოვრებაშიაქტიურადმოღვაწეობდნენ.1408 წლისგაზაფხულზეაზერბაიჯანისყარაგოინელთაგაერთიანებულიტომებისმეთაურმაყარაიუსიფმათემურიანებისლაშქარიდაამარცხადააზერბაიჯანისმიწებიდანგანდევნა. ამდროს, აზერბაიჯანისხელისუფლებისხელშიჩასაგდებადგარაიუსიფსადაჯალაირისულთანახმედსშორისბრძოლადაიწყო. 1410 წლისაგვისტოსთვეშიგარაიუსიფმათაბრიზისმახლობლადსულთანახმედზეგაიმარჯვა, განადევნინაიგიდამოგვიანებითკიჩამოახრჩობინა. მტკვრისსამხრეთითაზერბაიჯანისმიწებზეახალიაზერბაიჯანული

სახელმწიფოშეიქმნა-გარაგოინლუსსახელმწიფო(1410-1467). გარაგონლუსსახელმწიფოსსატახტოქალაქითაბრიზიიყო.

qaraqoyun ag qoyun

სხვადასხვაპერიოდშიაზერბაიჯანისსამხრეთნაწილთანერთადსაქართველოსერთინაწილი, სომხეთის, ქურთისტანის,ერაყისდადასავლეთირანისერთინაწილიგარაგოინლუსსახელმწიფოს

შემადგენლობაშიშედიოდა. აზერბაიჯანისგარაგოინლუსსახელმწიფო 1467 წლისბოლოსდაიშალადამისიადგილიახალმაპოლიტიკურმაწყობილებამ -უზუნჰასანაღგოინლუსსახელმწიფომდაიკავა.

ისტორიული აზერბაიჯანული საელმწიფოები,ბაქო,  2012, გვ. 118

აღგოინლუსსახელმწიფო აღგოინელები VI საუკუნისდასასრულსადა VII საუკუნისდასაწყისშიკავკასიისმთავარმთებსადამდინარეარაზსშორისმდებარეტერიტორიებზემოსახლეობდნენ. ამტომისერთინაწილიმცირეაზიისაღმოსავლეთით (აღმოსავლეთანადოლუ),

დიარბექირშიდაერაყშიციყოდამკვიდრებული. 1453 წელსმამაციმხედართმთავრისდაბრძენისახელმწიფომოღვაწისუზუნჰასანისხელისუფლებაშიმოსვლითაღგოინლუსტომისგაერთიანებულისახელმწიფო,რომლისსატახტოქალაქიდიარბაქირიიყო, კიდევუფროგაძლიერდა. 1467 წელსუზუნჰასანმაგარაგოინლუსსახელმწიფოსარსებობასბოლომოუღო. 1468 წელსგარაგოინლუსსახელმწიფოსმთელიტერიტორიებიხელშიჩაიგდოდადედაქალაქიდიარბექირიდანთებრიზშიგადაიტანა.

qaraqoyunlu ve agqoyunlu 3 - Copyმოპოვებულიბრწყინვალეგამარჯვებებისშედეგადმოკლედროისმანძილზეუზუნჰასანმამტკვრისსამხრეთითმდებარეაზერბაიჯანისმიწებიდადიარბექირისგარდაკიდევდასავლეთაზერბაიჯანი, ქურთისტანი, საქართველოსერთინაწილითბილისისჩათვლით ,ირანისდიდინაწილიდაერაყიაღგოინუსსახელმწიფოს (1468-1501) შეუერთა. უზუნჰასანმა

ხორასანიდანხმელთაშუაზღვისსანაპიროზემდებარეყარამანისსახანომდეგადაჭიმულიდიდიიმპერიაშექმნა. უზუნჰასანისხელისუფლებისწლებშიაღგოინლუსსახელმწიფოახლოდაშუააღმოსავლეთისერთ-ერთყველაზეძლიერსახელმწიფოდიქცა. უზუნჰასანისსიკვდილისშემდეგაღგოინლუსსახელმწიფომშიდაშუღლისშედეგადნელინელგაპარტახებაიწყო.1499 წელსაღგოინლუსსახელმწიფოორნაწილადგაიხლიჩადა 1501 წელსთავისიადგილიუზუნჰასანისშვილიშვილისისმაილისმიერ

შექმნილსეფავიტურ-ყიზილბაშურსახელმწიფოსდაუთმო.

ისტორიული აზერბაიჯანული საელმწიფოები,ბაქო,  2012, გვ. 119