1905.az “Diskussiya klubu”da bu dəfə biz meyxanalarımızda vətənpərvərlik mövzusunu filologiya elmlər doktoru, “Meyxanənin poetikası” kitabının müəllifi Nizami Tağısoy, meyxanaçılar Vüqar Əbdülov, Mehman Əhmədli, Mehdi Masallı və ANS telekanalında yayımlanan “De gəlsin” meyxana yarışmasının aparıcısı Emin Əfəndi ilə müzakirə etdik.

Fuad Babayev: Meyxananın auditoriyası kifayət qədər genişdir. Gənclərin meyxanaya marağı da göz qabağındadır. Sizcə biz meyxana vasitəsi ilə gənclərə vətənpərvərlik hisslərini lazımınca aşılaya bilirikmi?

Vüqar Əbdülov: Hələ o dövrdə Əliağa Vahid cəbhədə meyxanaları ilə böyük səs-küy yarada bilirdi. Həqiqətən də meyxananın kütləyə təsir qüvvəsi böyükdür. Biz cəbhədə konsert proqramı ilə çıxış edəndə dəfələrlə şahidi oluruq ki, əsgərlərimiz müğənnilərdən çox biz meyxanaçıların ifalarına reaksiya verirlər. Çünki onları səfərbər edə bilirik. Meyxanada dramaturji xətt olanda o meyxana yadda qalır. Mehman da təsdiq edə bilər ki, sırf vətənpərvərlik mövzulu meyxanalar bizdə çox azdır. Amma vətənpərvərlik mövzusunda süjet xətti olan meyxanalarımız olsa yəqin ki, əhali də onu sevə-sevə dinləyər.
Çox təəssüf ki, bəzən bizim meyxanaçılarımız məsələn, “bağ”la bitən qafiyənin sonuna fikri tamamlamaq üçün Qarabağ və s kimi sözlər artırıb dinləyiciyə təqdim edirlər. Yəni mövzu vətənpərvərlik deyil, amma qafiyəni doldurmaq naminə ora Vətənlə bağlı sözlər əlavə edirllər. Meyxananı ucuzlaşdırmaq olmaz. Mənim bir meyxanam var. “Respublikamız get-gedə şöhrətlənəcəkdir”. Oynaq ritmdədir. Orda belə bir bənd var.

Bir dərd olaraq qalma da əfsus Qarabağımız
Etmiş bizi məyus gör bir necə Qarabağımız
Onsuz da bizimdir bizə məxsus Qarabağımız
Düşmən hələ illər boyu lənətlənəcəkdir

1905-ci ildən bu günə kimi ermənilərin bizə etdikləri pislikləri meyxana ilə deyə bilərəm. Amma yenə deyirəm, təkrarçılıq olsa, süjet olmasa o yadda qalmayacaq.

Mehman Əhmədli: Bəzən deyirlər ki, meyxanalarda vətənpərvərlik mövzusuna toxunulmur. Amma sovet dönəmində meyxanalara qadağa qoyulmasının əsas səbəbi meyxanaçıların açıq sözlü olması idi. Məsələn, bir müğənni səhnəyə çıxanda hamı bilir ki, o nə oxuyacaq, ancaq meyxanaçının səhnəyə çıxıb nə oxuyacağı bəlli deyil. O üsyan xarakterli də söz deyə bilər. Ona görə də sovetlər dönəmində bu sənətə qadağa qoyulmuşdu. Çünki meyxana problem yarada bilən janrdı.  Meyxananın publikası genişdir. Bizdən əvvəl meyxana deyənlər meyxanını qoruyub-saxlamaq üçün çox əziyyət çəkiblər. Bizim də əziyyətimiz olub ancaq onlar qədər yox.

Fuad Babayev: İndi meyxanaya qadağa var?

Mehman Əhmədli: Qətiyyən. İndi əksinə tribuna genişlənib. Ona görə də meyxana deyə bilməyənlər çoxalıb. Bu gün keyfiyyətli meyxanalara qulaq asan yoxdur. Məsələn Vüqar bir meyxana yazıb. Həqiqətən gözəl iş ortaya qoyub. İnanın ki, ona cəmi 1-2 dəfə qulaq asıb deyəcəklər hə, yaxşı yazıb. Amma səviyyəsiz meyxanalara hər gün qulaq asırlar. Çayxanalarda, avtobuslarda, mağazalarda və s. Çünki bu gün səviyyəsiz meyxanalar tirajlanır.

Vüqar Əbdülov: Xaricdə yaşayan çoxlu sayda həmyerlilərimiz var. İldə bir neçə dəfə Avropada mədəniyyət günlərimiz keçirilir. Niyə meyxana janrı mədəniyyət günləri konsert proqramlarına salınmır? Sən Alim Qasımovu da apar, məni də apar. Sonra mənim adıma və onun adına gələn adamların sayına bax. Demirəm Alim Qasımovdan yaxşı sənətkaram. Qətiyyən. Ancaq xaricdə olan azərbaycanlılar meyxana üçün də darıxırlar. Biz “Tı kto takoy, davay do svidaniya”nı nə qədər tirajladıq. O meyxananın ifaçılarına da demişəm. Biz o imkandan istifadə edib daha yaxşı iş ortaya qoya bilməzdik? İvan Urqantın verilişinə çıxmışdılar. Təsəvvür edirsiniz nə boyda auditoriyası olan bir veriliş?! Düzdür, o meyxana meyxana adının uğuru idi. Amma onu daha səviyyəli təqdim etmək olardı.

Mehdi Masallı: Mehman müəllim bayaq qeyd etdi, doğrudan da uzun müddət meyxana qadağa altında olub. Çünki biz haqqı deyirik. Bədahətən olduğu üçün. Hadisəni görməyən meyxanaçı onu görən meyxanaçı ilə eyni hiss edə, onun kimi meyxana deyə bilməz. Mən əminəm ki, bu gün Vüqar müəllimə təklif olunsa ki, vətənpərəvlik mövzusunda meyxana yaz o əziyyətini əsirgəməz.

Biz istədiyimiz mövzuda meyxana deyə bilərik. Amma bu millət, xaq onu həzm etməyəcək. Çünki millətin zövqünü təmizləmək lazımdır. Zövqlər korlanıb.

Fuad Babayev: Bu, çox mürəkkəb prosesdir. Bu zövqü təmizləmək üçün siz meyxanaçıların üzərinə nə yük düşür?

Mehman Əmədli: Dövlət meyxananı təsdiqləməlidir. Bizə yer verilməlidir. Senzura olmalıdır. Meyxananı bilən adamlar yeni gələnlərə, oxuya bilməyənlərə senzura qoyabilmə səlahiyyətinə sahib olmalıdır. Yoxsa keyfiyyətsiz meyxanaların qarşısını almaq olmur. İndi heç kimə söz demək olmur. Deyir sən kimsən ki, mənə nə isə öyrədirsən? Amma meyxanaçılarla bağlı Aşıqlar Birliyi kimi bir təsisat olsa biz də bu janrda oxuya bilməyənlərə qadağa qoyarıq.

Fuad Babayev: Belə birlik, şura, təşkilat yaransa necə düşünürsüz meyxanaçılar arasında düşmənçilik yaranmayacaq? Şura üzvləri ilə olmayanlar arasında.

Vüqar Əbdülov: Yox, elə şeylər sıradan çıxır zamanla. Bu, təbii prosesdir. Bədahətən meyxana deyən azalıb çox təəssüf ki. Bu gün səhnəyə çıxarılası meyxanaçıların sayı barmaqla sayılacaq qədər azdır. Amma yaxşı layihələr hazırlamaq olar. Gərək həvəs, stimul olsun. Bu gün mən Azərbaycan, Vətən haqqında meyxana yazıram. Sonra onu you tube portalında yerləşdirirəm. Ora hər cür şərhlər yazırlar. Dövlətə yaltaqlanırsan, guya vətənpərvərsən? Onlara fikir vermirəm.

Rəqslərlə bağlı meyxana hazırladım. Rejissor M. Quliyevə dedim, klip çəkək. Afaq Məlikovaya müraciət etdik, dedik kilip çəkirik. İstərdik Dövlət Rəqs ansambılındakı rəqqasələr də orada iştirak etsin. Razılaşmadı. Dedi meyxana hara, rəqslər hara. Biz də “Cəngi” rəqs ansambılı ilə çəkdik. Efirdə klip yayımlanandan sonra Təranə Muradova zəng edib dedi ki, niyə biz oynamamışq klipdə? Dedim Afaq Məlikova icazə vermədi. Yəni meyxanaya hər yerdə qadağa var sanki. Bu da bizi həvəsdən alır, küsdürür bəzən.

Emin Əfəndi: Məncə dinləyici “erməni pisdi, azərbaycanlı yaxşıdı” kimi meyxananaları qəbul etməz heç vaxt. Vətənpərvərlik təkcə əlinə silah alıb milləti döyüşə səsləmək deyil. Vüqarın rəqslərlə bağlı meyxanası özü vətənpərvərlikdi.

Vüqar Əbdülov: Sırf vətənpərvərliklə bağlı 7-8 meyxanam var, bu qədər meyxana janrı işi üçün iş görmüşəm. Dəyər verən yoxdur. İnsanı diqqət yaşadır, insan diqqət gözləyir həmişə.

Fuad Babayev: Nizami müəllim sizi dinləyək. Vətənpərvərlik mövzusu meyxanalarımızda. Tarixi, inkişaf yolu…

Nizami Tağısoy: Meyxana janr kimi xalqımızın etnik təfəkküründə, düşüncəsində, mənəviyyatında özünəməxsus yer tutmuş xalq ədəbiyyatı janrlarından biridir. Janrın coğrafiyası çox genişdir.

Bu gün kitab oxuyan yoxdur. Vizuallıq daha cəlbedicidir. Gənclər də məhz vizual görüntüyə önəm verirlər.

Problem meyxanaçıların özünü aparmasında deyil tək, həm də onların söz bazalarının zəif olmasındadır. Bu da onların az mütaliə etmələri ilə bağlıdır.

Xalq onun yaxşı yazıçıları olanda var olur. Bir qalaqalpak yazıçısı olub. Onun qaraqalpaqlar haqqında trilogiyası var. Müəllif əsəri yazana kimi çox ziyalı ilə söhbət edib, məsləhətlər alıb. Əsər rəvayətlər əsasında yazılıb. O deyir ki, keçmişinə hörmətlə yanaşmayanaların qəbirlərini gələcək nəsil daş-alaq edəcək.

Meyxana da bizim tarixi keçmişdir. Bu baxımdan biz meyxanalarımızı yaşatmalı və inkişaf etdirməliyik.

Bu gün dünya qloballaşıb. Bu da bizə təbliğatı daha sürətlə aparmağa imkan yaratmalıdır. Meyxanaların gənclərin tərbiyəsində rolu böyükdür. Bu janrın özündə bir oynaqlıq və cəlbedicilik var. Vüqarın Azərbaycan rayonları ilə bağlı meyxanası necə gözəldir.

Fuad Bayayev: Etiraz etmirsinizsə həmin klipə baxaq, yaddaşımızı təzələyək.

Nizami Tağısoy: Mehmanın Azərbaycan xalçaları ilə bağlı meyxanası var. Həm meyxana özü, həm də klipi çox səviyyəli təqdim edilib. Biz istəsək də istəməsək də meyxana var və həmişə də olacaq. Ancaq söhbət ondan gedir ki, onlar hansı formada təqdim edilir?

Meyxana janrı de-yure yoxdur. Aneta Paskeviç var. Sankt-Peterburq Universitetində o meyxananı sosioloji və fəlsəfi yöndə araşdırır. Enoqrafiya institutunda işləyir. Bir neçə dəfə Bakıya gəlib. Ona meyxanaın tarixi, xüsusiyyətləri ilə bağlı məsləhətlər də vermişəm.

Əsas problemlərimizdən biri də meyxanaçıların səviyyəli yetişməsinə nail olmaqdır. Çox dayaz düşüncəlidirlər bəziləri. Onları cilalamaq, sonra efirə buraxmaq lazımdır.

Emin Əfəndi: Mümkün olmayacaq. Məsələn, Vüqar universitet bitirib. Əksəriyyəti bitirməyib axı…

Vüqar Əbdülov: Əliağa Vahidin dövrünü götürək. Süleyman Rüstəm, Ələkbər Şahid, Səməd Vurğun. Onların çoxu Vahidin təbinə heyran idilər. Səməd Vurğunun qələmi ilə Əliağa Vahidin qələmini yanaşı qoysaq, əlbəttə, Səməd Vurğunun qələmi daha səlisdir. Mükəmməldir. Söhbət qəzəldən yox, poetik yükdən gedir. Sıməd Vurğun “Komsomol” poeması yazanda Əliağa Vahid nə yazıb?

Nizami Tağısoy: Biz böyük ədəbiyyatdan danışmırıq…

Vüqar Əbdülov: Mən dövrə görə danışıram. Bu gün də elədir. Mən Cəmşid Naxçıvanski barədə meyxana yazıram, bir başqası “papanın gül balası” haqqında. Və bu gün də kütlə tərəfindən mənim yazdığım yox, onun yazdığı daha çox reytinq qazanır. Alətlər haqqında meyxana deyəndə deyirlər nə vaxt bitəcək görən? Amma qafiyəsiz, meyxana deyəndə deyirlər, yenə de.

Bayaq baxdımız o klipə mən 13 min 500 manat pul xərcləmişəm. 10 il əvvəl özü də. Birinci ATV kanalına verdim yayımlanması üçün. Sonra bütün kanallar zəng elədi ki, biz də istəyirik. Belə iş ortaya qoymuşam. Heç kim demir ki, gəl, sənə maliyyə ayıraq bundan birini də çək, artıq 10 il keçib, yeniləmək lazımdır.

Ağlımda Azərbaycan mətbəxi haqqında çox gözəl ssenari var. Ancaq heç kim dəstək olmaq istəmir. Biz də ruhdan düşürük ki deməli heç kimə lazım deyil.

Nizami Tağısoy: Əliağa Vahid həm meyxana janrı, həm də qəzəl janrında özünü təsdiqləmiş şairdir. Mən namizədlik dissertasiyamı Səməd Vurğundan yazmışam. Onun yaradıclığı ayrı, Əliağa Vahidin yaradıclığı bir ayrıdır. Əliağa Vahiddəki vətənpərvərlik hisslərini Səməd Vurğundan heç də az dəyərləndirmirəm.

Emin Əfəndi: Biz Əliağa Vahiddən qəzəlxan yoxsa meyxanaçı kimi danışırıq? Əgər meyxanaçı kimi danışırıqsa o meyxana deyə bilməyib.

Nizami Tağısoy: Mən deyirəm ki, Əliağa Vahidin vətənpərvərlik dili gözəl olub. Səməd Vurğunun yazdığı əsərlər təkcə azərbaycanlıları yox, başqa millətləri də döyüş ruhunda saxlaya bilmişdi.

Bilsin Ana torpaq,eşitsin Vətən
Müsəlləh əsgərəm mən də bu gündən

Qafiyəsinə diqqət edək. Görün nə qədər vətənə sevgi var bu misralarda.

Vüqar Əbdülov: Əliağa Vahid o boyda istedadı ola-ola bir əsər qoyub getmədi. Onun Cəfər Cabbarlı qədər istedadı olub.

Fuad Babayev: Emin müəllim “De gəlsin” verilişinin aparıcı olub. Hamımız etiraf edirik ki, bu yarışmaların meyxananın populyarlaşmasında rolu çox olub. Sizcə bu yarışmalar meyxanalarda həm də vətənpərvərlik mövzusunun inkişafına təkan olubmu?

Emin Əfəndi: Meyxana o verilişlə efirə çıxdı. Onun həm müsbət həm, mənfi cəhəti oldu. Meyxana sadə beyinlərə daha tez çatır. Verilişin mənfi cəhəti o oldu ki, lazımsız meyxanaçılar efirə çıxdı. Bütün kanalalar belə verilişlərin klonlarını yaratmağa başladılar. Vüqar bilir. O vaxt biz ANS kanalında bu layihəyə Seyfulla Mustafayevlə birgə başladıq. O bir layihə edəndə həmişə o sahənin peşəkarları ilə məsləhətləşir. Biz ondan Vüqarı da dəvət etmişdik.

Vüqar Əbdülov: Mən gəldim, bəyənmədim.

Emin Əfəndi: Amma biz çağırmışdıq hər halda. İstəyib istəmək başqa söhbətin mövzusudur. Məsləhət üçün çox adamı dəvət etmişdik. Ağamirzə də gəlmişdi. Ağasəlim xeyir-dua vermişdi. O vaxt Vüqar çox yaxşı bir ifadə işlətmişdi. Yadımda qalıb. Demişdi ki, meyxana verilişi olimpiya oyunları kimi 4 ildən bir olsa yaxşıdır. İnsanlar darıxmalıdır meyxana üçün.

İllərdir bu sahə ilə məşğul olduğum, meyxanaçıları tanıdığım üçün sizin kimi dəvət edənlər, zəng edənlər çox olur. Bu yaxınlarda da Avropa Oyunlarından bir başqa məsələ ilə bağlı zəng etmişdilər. Dedilər Heydər Əliyev Sarayında konsert proqramı hazırlayırıq. Oyunlar zamanı xaricilərin konsertə baxa biməsi üçün. Dedim meyxana daxil edin proqrama.

Dedilər yox, biabır olarıq. Niyə?! Axı bu bizim sənətdir. Bizim aşıq sənəti, muğam, meyxanamız var. Meyxana da bədahətən deyildiyi üçün xaricini təəccübləndirə bilər. İndi aşıq sənəti qalmayıb. Əvvəlki aşıqlar kimi bədahətən söz deyilmir, rəvayət danışılmır. Amma meyxana zamanla dəyişsə də öz aktuallığını itirməyib.

Fuad Babayev: Əcnəbi meyxananı başa düşməyəcək amma…

Vüqar Əbdülov: Alim Qasımov da muğam oxuyur. Heç kim onun dilinə qulaq asmır, avazına qulaq asır.

Emin Əfəndi: Desələr meyxana lazımdır ingilis dilində. Vüqar üçün nə problemdi ki? Dili bilən bir adama deyəcək tərcümə elə.

Vüqar Əbdülov: Meyxananın dili Azərbaycan dilidir. O xarici dildə olsa o meyxana olmayacaq.

Emin Əfəndi: “Tı kto takoy, davay do svidaniya” meyxanası ilə meyxanamız lotoreya uddu. Bir dəfə RTR-dən zəng gəlmişdi. Tanış adamlar var. Dedilər sabah axşam efirdi. Bizə imkan varsa o meyxanaın ifaçıları lazımdır efir üçün. Onlara zəng etdim. Dedilər ki, Masallıda toy var, gedə bilmərik. Yəni biz o boyda kanala çıxa bilərdik. Dövlət tərəfindən dəstək olsaydı o meyxanaçılarını ora göndərərdi, toya yox.

“Ti kto takoy, davay do svidaniya”ya pul xərcləmədən meyxanamız reklam edildi. Azərbaycanda rep də inkişaf edib. Rusiyada hələ indi-indi rep inkişaf edir. Reper Timati klipində “Tı kto tavay, davay do svidaniya” dedir. İntiqamgilin adını da çəkmir klipdə. Çünki meyxana yiyəsizdir.

Nizami Tağısoy: Doğrudan da meyxanaçıların təşkilatlanmasına ehtiyac var. Hər sənətdə üz qarası olan adamlar var. Amma bu o demək deyil ki, filan sənət yoxdur. Sadəcə yaxşıları tapıb xalqa tanıtmat lazımdır.

Belinski deyirdi ki, milli kolorit yazıçının mənəviyyatın tərkib hissəsi olmalıdır. Siz deyəndə ki, filan yazıçının yaradıcılığı milli koloritlə zəngidir təsəvvür edin deyirsiniz ki, astronom öz hesablamarında səhvə yol vermir. Yəni bu onun işidir. Əgər meyxanaçıdırsa, sənətkardırsa milli koloriti yaradıcılığa hopdurmalıdır.

Fuad Babayev: Hər birinizə maraqlı söhbətiniz üçün minnətdarıq!

Hazırladı: Aynur Hüseynova, 1905.az

Material ilk dəfə 5 fevral 2015-ci ildə dərc edilib