1905-1906-cı illərdə Cənubi Qafqazda erməni və türk müsəlmanlar arasında ən kəskin döyüşlər Gəncə quberniyasının Şuşa və Gəncə şəhərlərində olmuşdur.

(Britaniya kitabxanasının arxiv sənədlərində. 1918-1920-ci illər)

1918-ci il aprel çevrilişinə qədər erməni vəhşiliklərindən ən çox ziyan görmüş Azərbaycan bölgələrindən biri də Zəngəzur qəzası olmuşdur. Bu müddət ərzində erməni quldur dəstələrinin həmin qəzanın müsəlman əhalisinə qarşı güc işlətmək siyasəti bir an da olsun belə kəsilmir, hərdən səngisə də, sonra daha yeni qəddarlıqlarla təkrar olunurdu.

Malori Moss 20 il əvvəl, 1994-cü ilin bu ayında, təxminən 500 mindən 1 milyona qədər ruandalı kişi, qadın və uşaqların qətlinin “soyqırım statusu” əldə etməsi cəmi 100 gün çəkdi. İzlədiyim xəbər proqramları günün cinayətləri üçün düzgün başlıq tapmağa çalışan icmalçıları və yazıçıları xatırlatdı. Bu, mənim üçün “etnik təmizləmə” ifadəsini xatırladılıb qəbahətimi dərk etdiyim dövr idi. İngilis dilində (və ya hər hansı digər dildə) başqa hansı söz təmizlənmə üçün günahsız (və ya hətta o qədər də günahsız olmayan) insanların öldürülməsini ifadə edir?

XVIII əsrin əvvəllərindən çar Rusiyasının təzyiqi və dəstəyi ilə Azərbaycanın münbit ərazilərində məqsədli şəkildə məskunlaşdırılan ermənilərin özbaşınalığının qarşısının alınmasında, xalqımızın milli müstəqillik uğrunda mübarizə tarixində, xüsusilə ölkəmizin qərbində gedən ictimai-siyasi hadisələrdə xalq qəhrəmanı Abbasqulu bəy Şadlinskinin böyük xidmətləri olmuşdur. Abbasqulu bəy Şadlinski 1886-cı il fevralın 24-də İrəvan quberniyasının İrəvan qəzasındakı Vedi nahiyəsinin Böyük Vedi kəndində bəy ailəsində dünyaya göz açmışdı. Böyük Vedidə müasir tipli ikisinifli rus-tatar məktəbini yüksək qiymətlərlə başa vuran Abbasqulu bəy əvvəl İrəvan gimnaziyasını, sonra isə Qori Müəllimlər Seminariyasını bitirmişdi.

20-ci əsrin əvvəllərində Qafqazda, xüsusən də indiki Ermənistan ərazisində Azərbaycan türklərinə qarşı törədilən qırğınların ssenarisi ermənilərin 19-cu əsrin sonunda Şərqi Anadoluda əldə etdikləri təcrübəyə əsaslanırdı.