Azərbaycanın çağdaş tarixində unudulması mümkün olmayan, bütövlükdə xalqın təhtəlşüuruna dərin iz salaraq onu daim milli özünüdərk ruhunda kökləyən faciəli hadisələr var ki, bunlar əsrlər ötsə də, heç zaman qan yaddaşımızdan silinməyəcək. Ermənilərin faşist xislətini, gerçək mahiyyətini çılpaqlığı ilə açan Xocalı soyqırımı da məhz belə dəhşətli hadisələrdəndir.

Tehran Universitetinin professoru, qafqazşünas alim Bəhram Əmirəhmədiyanın 20 Yanvar faciəsinin ildönümü münasibətilə qələmə aldığı “Qara Yanvar – Azərbaycan Respublikasının müstəqilliyində dönüş nöqtəsi” məqaləsi xəbər onlayn saytında dərc edilib. Bu məqalədə dr. Əmirəhmədiyan 20 Yanvar hadisəsinin nə üçün Azərbaycan xalqı üçün taleyüklü və milli kimliyin yenidən qazanıldığı bir gün olduğunu araşdırır.

Bu isə bizim faciəmizi əks etdirən, heç bir rəssam, sənətkar təxəyyülündən, fantaziyasından asılı olmayan, vaxta-zamana tabe olmayan sənəddir, foto faktdır. Onu kimin çəkməsindən, nə vaxt və hansı şəraitdə çəkməsindən asılı olmayaraq mənası dəyişməyəcək, ağrısı-acısı azalmayacaq.

Çarizmin fəal köməyi ilə erməni-daşnak silahlı birləşmələrinin Azərbaycanın türk-müsəlman əhalisinə qarşı törətdiyi soyqırımı. Birinci rus inqilabı (1905 -07) başlanan dövrdə çarizm ucqar əyalətlərdə öz mövqeyini qoruyub saxlamaq məqsədilə milli qırğınlar üçün tədbirlər planı hazırlamışdı.

(1917-ci il oktyabr -1918-ci il iyul)

1917-ci il Oktyabr ayının 26-də bolşeviklər Rusiyada siyasi hakimiyyəti silah gücünə ələ keçirəndən sonra uzun illərdən bəri rus demokratiyasına ümid edən qüvvələrin istəkləri iflasa uğradı. Digər tərəfdən, bu siyasi hadisə həm Antanta blokuna, həm də Dördlər blokuna daxil olan dövətləri Rusiya ilə bağlı öz siyasətlərini dəyişmək məcburiyyətində qoydu. 

1914-ci ilin iyulunda Birinci dünya müharibəsinin başlanması Rusiya imperiyasında vətənpərvərlik ruhunun görülməmiş yüksəlməsinə gətirib çıxardı. Çar hökumətinə, qulluq göstərməkdə canfəşanlıq edən qüvvələrin sırasında “Daşnaksutyun” partiyası xüsusi yer tuturdu.