Çarizm Şimali Azərbaycan torpaqlarını işğal etdikcə, bu torpaqlarda möhkəmlənmək üçün həmçinin, əhalinin erməniləşdirilməsi siyasətini də həyata keçirirdi. 1828-ci il Türkmənçay müqaviləsindən sonra bu hal daha müntəzəm və məqsədyönlü xarakter almağa başladı.

Rusiya imperiyasının XIX yüzilin başlanğıcından Azərbaycan torpaqlarını yeni işğal cəhdi faktik olaraq müharibəyə çevrilmişdi.

1779-cu ildə erməni arxiyepiskopu İosif Donda erməni muxtariyyəti təşkil etmək qərarına gəldi. Bu məqsədlə o, həmin əraziyə Türkiyədən və Krımdan köçürülmüş on minlərlə erməni gətirdi və hətta gələcək muxtariyyətin paytaxtını – Don üzərindəki Naxçıvan adlı şəhər saldı.

Qаrаbаğ əhаlisinin tərkibində qədim аlbаn еtnik qrupu əsаslı yеr tutmuşdur. Аlbаn tаyfаlаrı əsаsən Qаrаbаğın dаğlıq yеrlərində, Хаcın knyаzlığının ərаzisində yаşаmışlаr. Kirаkоs Gəncəlinin əsərində аlbаnlаrın, müstəqil еtnik vаhid kimi, еrməni və gürcülərlə bir sırаdа – «еrmənilər, gürcülər və аlbаnlаr” şəklində vеrilməsi, Аlbаniyаnın Еrmənistаnın tərkib hissəsi kimi dеyil, оnunlа yаnаşı хаtırlаnmаsı nəzərə çаrpır.

Ermənilərin kütləvi surətdə köçürülüb gətirilməsinə baxmayaraq, çar hakimiyyət orqanları İrəvan xanlığı ərazisində demoqrafik vəziyyəti birdən-birə dəyişdirə bilmədi.

Rusiyanın himayədarlığı ilə istədikləri əməlləri həyata keçirən ermənilər, Qafqaza gəlmə bir xalq olmalarına baxmayaraq, bu qədim və zəngin ərazidə yurd salmaq, dövlət yaratmaq üçün hər cür yola-hiyləyə, fitnə-fəsada əl atmışlar.