1905.az “Diskussiya klubu”nda bu dəfə “FM diapazonunda… Qarabağla bağlı” mövzusunu müzakirə etdik. Müzakirələrdə 106.3 FM radiosundan Raqif Raufoğlu, həmin radionun proqram direktoru Aynur Hüseynzadə, müxtəlif radiolarda verilişlər aparmış Fəxriyyə Lilpar və radiolarla işləyən reklam meneceri  Zəhra İsgəndərova iştirak edirdi.

Fuad Babayev: Etiraf etməliyik ki, Ermənistanın ölkəmizə təcavüzü ilə bağlı məsələləri lazım olan səviyyədə yadda saxlaya bilmirik. FM diapozonunda çalışanlar bu mövzunu gündəmdə saxlamaq üçün nələri edirlər?

 

 

Fəxriyyə Lilpar: İstər radio, istər televiziya və istərsə də qəzetlərdə bütün mövzulara toxunulur. Hətta lazım olduğundan da çox. Sadəcə olaraq ona yanaşma, təqdimetmə tərzi fərqli olanda həmin mövzu ilə bağlı verilişə həm tamaşaçı baxır, həm də dinləyici qulaq asır. Bu baxımdan mən həmkarım Raqifi xüsusilə qeyd etmək istəyirəm. O, yanaşma tərzi ilə dinləyicini özünə cəlb edir. Dinləyici ilə yaxın olmaq üçün “ütülü” danışmağa ehtiyac yoxdur. Çünki bizim tamaşaçı və ya dinləyici hər halda ən azı 5 ölkədə olmuş, müxtəlif kanallara baxan tamaşaçı və müxtəlif radioları dinləyən dinləyicidir. Bir nəfər teatrşünasdan  soruşurlar ki, indi müxtəlif formatlar var, 3 D, 7D və s. Bunun sonu hara gedir? Cavab verir ki, hamı sonda yenidən teatra qayıdacaq. Yəni hər şeyin ifrata varılması insanı bezdirir. Kommersiya radioları təzə açılanda aparıcılar yeni danışıq tərzi tapdılar, sonda isə insanların əsas istəyi o oldu ki, insanlarla səmimi, adi tərzdə danışsınlar.

 

Fuad Babayev: Bu gün FM diapozonunda çalışanların böyük dinləyici ordusu var. Siz onlara çoxlu informasiya ötürə bilərsiniz. Torpaqlarımızın işğalı, soydaşlarımızın öz torpaqlarından qovulması, xalqımıza qarşı törədilən soyqırımı həqiqətlərinin çatdırılması ilə bağlı sizin hansı imkanlarınız var və nə edirsiniz?

 

Fəxriyyə Lilpar: Yenə də birinci mən danışmaq istəyirəm. Çünki İctimai radio yaranadığı ilk gündən orada çalışmışam və bunu da ilk biz etmişik. İctimai radioda belə bir qayda var: nəsə bir veriliş hazırlayanda proqram “setka”sında ona bir vaxt ayrılmalıdır. Tutaq ki, saat 14-dən 17-yə kimi. Ona da kimsə qulaq asacaq, kimsə qulaq asmayacaq, kiməsə maraqlı olacaq, kiməsə olmayacaq, bu artıq məlum deyil. Radio dinamika, musiqi, səs sevdiyindən, müəyyən vaxtlarda reklamdan əvvəl və ya sonra 2-3 dəqiqəlik milli qəhrəmanlarımızla bağlı məlumatlar səsləndirilir.  Bundan əlavə, İctimai radionun “Türkiyənin səsi” radiosu ilə ortaq layihəsi var  – “Qorqud ata”. Orada Azərbaycanın tarixi, ədəbiyyatı, incəsənəti və s. ilə bağlı bölüm var. Həmin proqramda da Qarabağla bağlı məlumatlar gedib. Demək istəyirəm ki, Azərbaycan telekanalları və radiolarında bu cür məlumatlar gedir. Sadəcə özəl kanallar kommersiya prinsipi əsasında qurulub və maddiyyat hökmən mövzuya dirənir. Mənim üçün yaradıcılıq baxımından rahat mühit FM 106.3-də idi. Amma sən nə qədər də ağıllı məsələlərdən danışsan da, özün-özünü saxlamaq məcburiyyətindəsən. Verilişin büdcəsi olmalıdır.

 

Fuad Babayev: Siz milli qəhrəmanlar haqqında 2-3 dəqiqəlik informasiya getdiyini söylədiniz. Əlbəttə, bu yaxşı bir haldır. Amma bunu etmək üçün doğrudanmı, böyük maliyyə vəsaiti tələb olunur?

 

Zəhra İsgəndərova: Bizdə radiolarda hər şey birbaşa büdcə üzərində qurulub. Amma məncə, burada poblem radio ilə deyil, dinləyici ilə bağlıdır. Çünki istər vətənpərvərlik, istərsə də sosial layihələrlə bağlı şirkətlər büdcə ayıranda, layihənin nə dərəcədə effektli olmasına baxırlar. Yəni şirkət sponsorluq etdiyi layihədən nə qədər effekt əldə edə bilər. Vətənpərvərliklə bağlı veriliş hazırlanacağı təqdirdə, özəl şirkətlər ona maliyyə büdcəsi ayıracaqlarmı? Birmənalı şəkildə deyə bilərəm ki, buna büdcə ayıracaq şirkətlər həddindən artıq azdır.

 

Aynur Hüseynzadə: Milli qəhrəmanlar haqqında 2-3 dəqiqəlik rubrikaya böyük bir vəsait tələb olunmur. Amma bu təbliğat bir balaca gücləndirilən kimi, nə qədər acı da olsa, deməliyik ki, dinləyici kanalı musiqi tapmaq niyyəti ilə dəyişəcək.

 

Raqif Raufoğlu: Amma bu o demək deyil ki, bunun üçün vaxt ümumiyyətlə ayrılmır. Məsələn, bizim səhər efirini – “Bumeranq” verilişini götürək. Bu əhval-ruhiyyə ilə bağlı səhər şousudur, müxtəlif müsabiqələr, viktorinalar keçirilir. Həmin müsabiqələrdə bizim müzakirə mövzumuza aid suallar olur. Məsələn, Azərbaycanla, ayrı-ayrı şəxsiyyətlərlə bağlı suallar verilir. Tutaq ki, Azərbaycanın ilk hərbi naziri ilə əlaqədar. Cavab verib, efirə qoşulan dinləyiciyə mövzu ilə bağlı əlavə suallar da verilir. O başqa məsələdir ki, bir çox hallarda dinləyicilərin hazırlıq səviyyəsi aşağı olur. Bu yaxınlarda bir tarix müəlliməsi efirə qoşulmuşdu. “Əlağa Şıxlinskinin məzarı Şəhudlər Xiyabanındadırmı” sualına müsbət cavab vermişdi. Halbuki generalın məzarı Yasamal qəbiristanlığındadır. Bu səbəblərdən belə mövzular qoymaqdan çəkinirik. Çünki Azərbaycanın tarixi, ədəbiyyatı ilə bağlı suallar dəqiq cavablandırılmadığından, bəzən bu sualları bir neçə gün dalbadal vermək məcburiyyətində qalırıq. Əlimizdən gələn budur. Bir də rayonlarımızın işğal günlərində bu mövzuya gün ərzində təkrar-təkrar qayıdırıq. Dəvət etdiyimiz qonaqlarla bu mövzuda söhbətlər edirik.

 

Fuad Babayev: Yanvar ayının 20-də 20 Yanvar hadisələri ilə bağlı danışanda, bu informasiyaların böyük əksəriyyəti diqqətdən kənarda qalır. Bu, kampaniyaçılığın təzahürüdür. Bunlar o qədər təkrarlanıb ki, həmin günlər bu barədə danışılanların xeyli hissəsi az qala boşluğa monoloqdur.

 

Aynur Hüseynzadə: Amma məncə, həmin gün yalnız mahnıların mövzusu deyil, elə rubrikalar da dəyişirsə, bu da bir təbliğatdır.

 

Fuad Babayev: Əlbəttə, aydın məsələdir ki, bu təbliğatdır.

 

Fəxriyyə Lilpar: Amma bilirsiniz bunu necə vermək olar? Bəzən biri onun təqdimat formasını tapıbsa, onu hamı eləməyə borcludur. İctimai televiziya və radio xəbərlərdən qabaq işğal olunmuş ərazilərimiz və qaçqınların sayı ilə bağlı məlumat verir. Bu informasiya Azərbaycan, rus və ingilis dillərində verilir. Elə şeylər var ki, onlar mütəmadi deyilməli və biz də onu əzbər bilməliyik. Bunu o qədər dinləyirik ki, yaddaşımıza həkk olunur. Ona görə də məncə, bunu bütün telekanal və radiolar xəbərlər proqramlarından əvvəl və ya sonra verməlidirlər.  Çünki onsuz da informasiya proqramları atəşkəslə bağlı və ya ölkə haqqında xəbərlərlə başlanır və keçid də müvafiq olur.

 

Raqif Raufoğlu: Onsuz da radioda hər saatın tamamında xəbərlər gedir. Və bu məsələlər də xəbərlər blokunda hökmən qeyd olunur.

 

Zəhra İsgəndərova: Yəni siz yalnız radioda deyil, televiziyada, sosial mediada kompleks şəklində maarifləndirici, vətənpərvərlik ruhunda verilişlər hazırlamağı təklif edirsiniz?

 

Fuad Babayev: İxtisaslaşdırılmış saytda çalışdığımızdan, biz aşkar etmişik ki, insanlarımızın Ermənistanın təcavüzü ilə, bu problemin tarixi kökləri ilə bağlı təsəvvürləri ibtidai səviyyədədir. Hətta ali təhsilli orta statistik azərbaycanlı Qarabağın Azərbaycana məxsusluğunu, ermənilərin bu bölgəyə gəlmə olduqlarını mənbələrlə sübut edə bilməz. Bilgilər əsasən torpaqlarımızın 20 faizinin işğal edilməsi, 1 milyon qaçqın və məcburi köçkünümüzün olması ilə məhdudlaşır.

 

Zəhra İsgəndərova: Bu təbliğatdan asılıdır.

 

Fuad Babayev: Ona görə də təbliğatın mühüm bir hissəsi FM vasitəsilə həyata keçirilməlidir.

 

Fəxriyyə Lilpar: Biz istəsək də, istəməsək də müharibə şəraitində yaşayan ölkəyik. Özümüz dərk etməsək də, kənardan bu belə görünür. Gəlin, Türkiyənin təcrübəsinə baxaq. Arada “Vətən sağ olsun” şüarı ilə gözəl klip təqdim edirlər. Və bu klip əhvalından asılı olmayaraq, səni cuşa gətirir. Çünki Vətən özü belə bir hissdir. Buna görə də pul gətirsə də, gətirməsə də gündə bir neçə dəfə belə bir rolik bizdə də getməlidir. Araxasınca da vətənpərvərlik mövzusunda bir mahnı verilməlidir. Yaxud gündə üç-dörd dəfə motivləri dəyişməliyik.

 

Fuad Babayev: Tamamilə doğrudur. Bəs niyə getmir? Hər halda mən hiss edirəm ki, getmir.

 

Aynur Hüseynzadə: Elə görünməməlidir ki, bununla bağlı radiolara hansısa qadağalar tətbiq edilir. Sadəcə olaraq, elə bil ki, biz hansısa axara düşüb gedirik.

 

Fuad Babayev: Əlbəttə, mən də inanıram ki, əgər sabah bunu etsəniz, bu ancaq təqdir edilər hamı tərəfindən.

 

Fəxriyyə Lilpar: Əksinə, Milli Teleradio Şurası hansısa bir verilişlə bağlı ciddi iradlarını bildirəndə, ardınca müsbət tərəfləri də qeyd edir. Və bu zaman maarifləndirici, vətənpərvərlik mövzusunda olan verilişlər təqdir olunur. Başqa sözə desək, dövlət özü də bunda maraqlıdır. Sadəcə olaraq belə verilişləri etmək lazımdır. Özəl sektor öz qazancından azacıq kəsərək, buna təkan verməlidir.

 

Fuad Babayev: Məncə, bunu da özəl sektorun üzərinə qoymamalıyıq.

 

Fəxriyyə Lilpar: Mən vaxtilə dövlətdən maliyyələşən İctimai radioda bu verilişlərə yetərincə yer ayırmışam. İndi başqa bir özəl kanalda dəyərli mövzular qoymaq istəyirəm – ailə-məişət, qadın azadlığı, yaxud vətənpərvərlik mövzularında. Amma veriliş üçün məndən sponsor istəyirlər. İstəyirlər ki, həm verilişimi yaşadım, həm də kanalı. Sponsora da qeyd etdiyim mövzuları deyəndə, bunun mümkün olmadığını bildirir. Amma böyük şirkətlərin belə məsələlər üçün nəzərdə tutduğu büdcələr olur. Həmin büdcədən ayırmalar edə bilərlər. Bu mənada özəl sektor belə vəsaitləri ayıra bilər.

 

Fuad Babayev: Baxın, Siz deyirsiniz ki, özəl sektor bu məqsədlər üçün vəsait ayıra bilər. Axı radio da özəl sektordur.

 

Fəxriyyə Lilpar: Elə mən də bunu nəzərdə tuturam. Radio özü də bunun üçün vəsait ayıra bilər.

 

Raqif Raufoğlu: Bu cür sualları məsələn, konkret bir banka da ünvanlamaq olar ki, həmin bank hansı bir sosial layihəyə və ya vətənpərvərlik mövzusunda verilişə qarşılıq güdmədən vəsait ayırıb?

 

 

Fəxriyyə Lilpar: Mən özüm bu sualı vermişəm. Tutaq ki, xəz kürklərin biri 6-8 min dollaradır. Mənim istədiyim verilişin aylıq paketi isə 2 min- 2 min 500 dollara idi. Xəz kürk satışı ilə məşğul olan mağazaya qadın problemləri ilə bağlı verilişin sponsoru olmağı təklif edəndə, birmənalı bildirdilər ki, bu, onlar üçün maraqlı deyil.

 

Fuad Babayev: Radio üçün 2-3 dəqiqəlik efir vaxtının maya dəyəri sıfra bərabərdir. Radio özü bunu etmirsə, hansısa özəl şirkətdən nəsə tələb etməsi doğrudurmu?

 

Fəxriyyə Lilpar: Mən hesab edirəm ki, vətənpərvərlik mövzusunda verilişlər bütün radiolarda və telekanallarda olarsa, özəl şirkətlərin nümayəndələri radioda və televiziyada belə verilişləri mütəmadi olaraq dinləsə və görsə, sponsorluqdan vaz keçməyə bilər. Həm də indi bunun üçün münbit şərait var. Çünki şou biznesə əvvəlki kimi geniş yer verilmir, hamı daha çox maariflənmək istəyir.

 

Fuad Babayev: Biz burada bu məsələyə kommersiya nöqteyi-nəzərindən yanaşırıq. Amma ermənilərin mövqeyini unuduruq. Bu baxımdan erməni təbliğatından nəyi əxz etmək olar?

 

Fəxriyyə Lilpar: Radio və telekanal rəhbərləri çox vaxt deyirlər ki, “xalq bu verilişləri istəyir, biz nə edək?” Düzgün yanaşma deyil. Düzdür, düşünən başlar kütlə ilə müqayisədə həmişə az olub. Kütlənin istəyi arxasınca getmək olmaz. Ona görə də, müzakirə etdiyimiz mövzular onlara təqdim olunmalıdır.

 

Fuad Babayev: Amma gəlin baxaq, doğrudanmı, mikrofon həmişə ümumi səviyyəsi kütlənin səviyyəsindən üstün olan şəxslərin əllərindədir?

 

Fəxriyyə Lilpar: Radio və telekanalların rəhbərliyi verilişlər “setka”sını hazırlayanda vətənpərvərlik verilişlərini oraya daxil etməlidir. Aparıcı isə sonrakı məsələdir. Əsas odur ki, ideologiya həmin “setka”da nəzərə alınsın. Pultu əlinə alan tamaşaçı eyni mövzulu verilişləri bütün kanallarda görməlidir.

 

Fuad Babayev: Biz hansı nəticələrə gəldik?

 

Aynur Hüseynzadə: Bu söhbət getdikcə, mən düşünürdüm ki, biz axı bunları niyə etmirik? Bununla bağlı rəhbərliyin qadağası yoxdur, hətta iclaslarda belə verilişlərin hazırlanması tövsiyə olunur. 106.3 FM təkcə radio kimi fəaliyyət göstərmir, film də çəkir, başqa aksiyalar da keçirir. Sadəcə olaraq o funksiyaya yönəlmişik ki, dinləyici sual verir və bizdən cavab gözləyir. Tamaşaçı ilə qarşılıqlı əlaqə şəraitində işləyirik. Amma düşünürəm ki, vətənpətvərlik mövzusunda 2-3 dəqiqəlik rubrikalar da düzəltmək olar. Yəni düşünməyin ki, söhbətimiz nəticəsiz qalacaq.

 

Fəxriyyə Lilpar: Hansısa ağır iş böyük zəhmət, qəhrəmanlıq və ən başlıcası da təmənnasızlıq tələb edir. Həm rahat yaşamaq, həm şirkət rəhbəri olmaq, həm də öz Vətəninin ideologiyasına xidmət etmək mümkün deyil. Yetər ki, bir qədər öz maraqlarını arxa plana keçirib, ideoloji iş aparmaq istəyənə yardım edəsən.

 

 

Zəhra İsgəndərova: Azərbaycanda vətənpərvərlik məsələsinin PR-ı zəifdir. Mənim bir sıra saytları idarə edənlərlə əlaqələrim var. Onların arasında tam savadsız,  jurnalist olmayanlar çoxdur. Bu adamlar da əsasən ajiotaj yarada biləcək və bir çox hallarda isə düzgün olmayan məlumatlar yazmaqla məşğul olurlar. Onları maraqlandıran ancaq İP-lərin sayıdır.

 

Fuad Babayev: Deməli, bizim nə etməyimizdən asılı olmayaraq, hər şeyi auditoriya həll edir.

 

Fəxriyyə Lilpar: Bilirsiniz, biz məhz kütlənin dalınca qaçdığımıza görə uduzmuşuq. Məncə, bu kütləni də özümüzə tərəf çəkmək çətin deyil.

 

Zəhra İsgəndərova: Amma məncə, çox çətindir.

 

Fəxriyyə Lilpar: Kütlə axına düşüb və onu dərindən maraqlandırmayan verilişə baxır və ya onu dinləyir. Öz təcrübəmdən bilirəm ki, maraqlı müsahib və ya maraqlı mövzu hər kəs üçün də maraqlıdır.

 

Fuad Babayev: Maraqlı müzakirəyə görə sağ olun.

 

Hazırladı: Gündüz Nəsibov, 1905.az

Material ilk dəfə 04 mart 2016-cı ildə dərc edilib.