Hümbətov İsgəndər Məmməd oğlu (31.8.1927, Göyçay ş. – 10.12.1996, Bakı ş.) – şair-dramaturq, AYB-nin üzvü (1954), Əməkdar incəsənət xadimi (1991).

M.Əliyev adına Teatr İnstitutunun Teatrşünaslıq fakültəsini bitirib (1949). “Mavzoleydə“ adlı ilk mətbu şeiri “Ədəbiyyat və incəsənət“ qəzetində çapdan çıxıb (1944). 1952-55 illərdə Moskvada M.Qorki adına Ədəbiyyat İnstitutunun poeziya şöbəsində təhsil alıb. 1962 ildən M.Qorki adına Azərb. Dövlət Gənc Tamaşaçılar Teatrında ədəbi hissə müdiri işləyib. Bəstəkar Şəfiqə Axundova 1972 ildə görkəmli yazıçı Süleyman Rəhimovun eyniadlı povesti əsasında İsgəndər Coşqunun librettosu üzrə “Gəlin qayası”  muğam-operasını yazmışdır. Şərqdə qadın bəstəkar tərəfindən yazılmış ilk opera olan bu əsərin premyerası 1974 ildə Opera Teatrında baş tutub.

Müxtəlif illərdə “Gəmidə söhbət”, “Qığılcımlar”, “Mən atamı düşünərkən”, “Nəğmə dolu ürək” və s. adlı kitabları çap olunub. “Bakı komissarları” pyesi 1986 ildə tamaşaya qoyulub. Tamaşaya görə ona Azərbaycan Ali Soveti Rəyasət Heyətinin fəxri fərmanı verilib. S.Vurğunun “Komsomol poeması” əsasında yazdığı pyesinə görə Respublika Lenin Komsomolu mükafatına layiq görülüb. 1991 ildə ona “Azərbaycan Respublikasının Əməkdar incəsənət xadimi” fəxri adı verilib.

Mənbə: “Göyçay ensiklopediyası”, s.245

İSGƏNDƏR Coşqun

1. ANASIZ BALALAR

Ana! İnan yoxluğun

ürəyimə sancıb ox.

Hər şeyi itirəydim,

təki bircə səni yox.

İtirəydim nur dolu

bir cüt qara gözümü.

Kaş dilim lal olaydı,

itirəydim sözümü.

İtirəydim büsbütün

varımı-yoxumu mən,

Gündüzlər dincliyimi,

gecələr yuxumu mən.

Qolumu itirəydim,

əlimi itirəydim.

Sənsiz səndən danışan

dilimi itirəydim.

Səni itirməyəydim,

təki bircə səni mən!

Sənsiz təbim, ilhamım

toydan, mağardan küsən

Toz basmış bir kamanın

qırıq, paslı simidir.

Anasız balalar da

Vətənsiz xalq kimidir.

2. HƏR VƏTƏN DEYƏNDƏ MƏN

Yadıma ömrümün ilk çağı düşür,

Mehriban anamın qucağı düşür.

Hər Vətən deyəndə mən,

Ucalır gözümdə o qəlbi dağlar,

Yoluma gül səpir bağçalar, bağlar.

Hər Vətən deyəndə mən,

Kəpəzdən, Qoşqardan ötüşür yolum,

Göy gölün boynuna dolanır qolum.

Hər Vətən deyəndə mən,

Laylamı Kür çalır, nəğməmi Xəzər,

Aylarım, illərim ömrümü bəzər.

Hər Vətən deyəndə mən,

Əyninə al-əlvan don geyir Bakı.

Səsimə səs verib, can deyir Bakı.

Hər Vətən deyəndə mən,

Gəzirəm Şirvanı, Mili, Muğanı,

Bağrıma basıram Azərbaycanı.

3. VURULDUM

Gəzib bu elləri hey qarış-qarış,

Çəmənə, çiçəyə, gülə vuruldum.

Çoban tütəyinin şirin səsində

Gah bəmə, gah da ki, zilə vuruldum.

Gözümüz önündə baş verir nələr,

Dəyişir hüsnünü hər kənd, hər şəhər.

Hər anın şöhrəti günə bərabər,

Ayları xoşlayıb, ilə vuruldum.

Mənim də bu cürə təbiətim var,

Oxşamaz ruhumu sısqa bulaqlar,

Xram sahilində hey tutdum qərar,

Bəndinə sığmayan selə vuruldum.

Rübabı sevməyən bir insan hanı,

Unutmaq olarmı Aşıq Cavanı?!

Nə qədər sevsəm də tarı, kamanı,

Sədəfli sazlarda telə vuruldum.

Gözüm yolda idi, qulağım səsdə,

Elə ki hörmətlə bir böyük dəstə

Susduq Vidadinin məzarı üstə,

Dilsiz daşlardakı dilə vuruldum.

Səfərim yaxına, uzağa düşdü,

Gah arana düşdü, gah dağa düşdü.

Şairlər vətəni Qazaxa düşdü,

Vurğun vurulduğu elə vuruldum.

4. ANAMA

Ötüşür yaz fəsli, solur çöl-çəmən,

Solur yarpaqları budaqların da.

Düşdükcə anamın saçlarına dən

Qırışlar iz salır yanaqlarında.

Payız da ellərə əlvida edir,

Yuyur xəzəlləri bağçada yağış.

Gedir, hər nə getsə ömürdən gedir,

Qarşıdan yol alıb gəlir qarlı qış.

Gələn getməlidir, bir qaydadır bu,

Niyə də qəmlənək qar gəlir deyə.

Qoca bir ağacın yanında, odur,

Körpə bır fidan da ucalır göyə.

O da bahar fəsli bir bağ içində

Atacaq dörd yana qol-budağını.

Saxlar yaşıl-yaşıl yarpaq içində

Qoca anasının qocalığını.

Sən qoca bir palıd, mən yaşıl fidan,

Demə ki, ömrümün axır çağıdır,

Mənim ki gəncliyim, ömrüm, anacan,

Torpağa, bir də ki, sənə bağlıdır!

5.YAŞAMAQ İSTƏYİRƏM

Hələ yadımdadır o odlu illər,

O cəbhə yolları, o nəmli səngər.

Getdi, qayıtmadı nə qədər əsgər,

O günlər dönməsin bir də yenidən,

Yaşamaq, yaşamaq istəyirəm mən.

İşıq dara düşdü, zindana düşdü,

Könlüm aha düşdü, amana düşdü,

Tar susdu, həsrəti kamana düşdü,

O illər dönməsin bir də yenidən,

Yaşamaq, yaşamaq istəyirəm mən.

Oyanıb yuxudan bir səhər erkən,

Görmədim atamı evimizdə mən.

Atasız böyüdüm atalı ikən,

O illər dönməsin bir də yenidən,

Yaşamaq, yaşamaq istəyirəm mən.

Qadalı Buhenvald, qanlı Buhenvald!

Kimə tanış deyil dünyada bu ad?!

Burda sönmədimi neçə min həyat?!

O illər dönməsin bir də yenidən,

Yaşamaq, yaşamaq istəyirəm mən.

Qarşımda bir məzar, başdaşı adsız,

Qartaldır, uyuyub qolsuz, qanadsız,

Ya cavan oğlandır, ya da cavan qız…

O illər dönməsin bir də yenidən,

Yaşamaq, yaşamaq istəyirəm mən.

Qəlbimə sığışmır neçə xatirə,

İndi yana-yana gündə yüz kərə

Xəyalən dönsəm də mən o illərə,

O illər dönməsin bir də yenidən,

Yaşamaq, yaşamaq istəyirəm mən.

6. TƏZƏ MƏKTƏBLİ

Gedir kənarıyla geniş bir yolun,

Tələsir məktəbə o, səhər-səhər.

Sətin çantasında hələlik onun

Bir təzə kitab var, bir təzə dəftər.

Bilməyir zəng nədir, tənəffüs nədir,

Qoynuna almamış siniflər onu.

Görən, müəllimi qocadır, gəncdir?

İlk dəfə görəcək bu səhər onu.

Gün günə calanar, gələn hər fəsil

Gah qar gətirəcək, gah da gül-çiçək.

Sinifdən sinfə keçib ilbəil,

O da bir sənəti sevib-seçəcək.

Bəlkə, adlı-sanlı bir həkim olub

Ömrü məhəbbətlə bəsləyəcəkdir.

Kim bilir, bəlkə də, müəllim olub

Elə bu məktəbdə dərs deyəcəkdir?

Daşlı, kəsəklidir qarşıda yollar.

Yox, deyə bilmərəm hələ mən bunu.

Alimmi olacaq, yoxsa sənətkar,

Özü də bilməyir indidən bunu.

Gedir kənarıyla geniş bir yolun,

Tələsir məktəbə o, səhər-səhər.

Sətin çantasında hələlik onun

Bir təzə kitab var, bir təzə dəftər.

7. GECİKƏRSƏN

Küsdürmə təbini, qaçar, qayıtmaz,

Sonra ha yalvara dil, gecikərsən.

Gənclik də bir quşdur, uçar, qayıtmaz,

Gəncliyin qədrini bil, gecikərsən.

İgidin qüvvəsi, gücü qolunda,

Bənövşənin hüsnü var öz kolunda

Elə alışaram Vətən yolunda,

Ocaq, gecikərsən, kül, gecikərsən.

Məni dağda itir, aranda ara,

Həm qışa aşiqəm, həm də bahara.

Coşqunun qədrini indi bil, sonra,

Oba, gecikərsən, el, gecikərsən.

8. SALAM, POEZİYA

Salam, poeziya, ürəkdən salam!

“Vəfasızsan” deyib qınama məni.

Yüz il susuz qalam, çörəksiz qalam

İnan, unutmaram bircə an səni.

Köhnə dostluğumuz xatirinə sən

Bağışla, vardırsa günahım mənim.

Səndən ayrılalı nə çəkmədim mən,

Sənsən hər ümidim, pənahım mənim.

Nə olar, havada qoyma əlimi

Yoxsa küsər kağız, inciyər qələm.

Əgər bu yaşımda kəssən dilimi

Məni yox, bil, səni qınayar aləm.

Arabir gəlsə də səsim, sorağım

Həvəsim əvvəlki həvəsdir, durur.

Özümün özümə vəfasızlığım

Bil ki, sənə olan vəfamdır doğur.

İnan, bu, gəlişigözəl söz deyil

Düz ürək sözümdür, düz, poeziya!

Salamı alsan da, almasan da, bil

Mənim yox, sənindir söz, poeziya!

9. SƏNİ

Böyük gəmi olub kiçik dənizdə

Döyüncə sahildən gilavar səni,

Kiçik bir yelkən ol, dəryalarda ol,

Qoy alsın qoyun tufanlar səni.

Bir sakit havada çıxıb evindən

Şikar axtarınca talalarda sən,

Çöllərdə ovçu ol, döysün də hərdən,

Yazda yağış səni, qışda qar səni.

Dilin şirin olsun, ürəyin açıq,

Qonaq qabağına gülər üzlə çıx.

Utanma, darsa da süfrən azacıq

Təki görməsinlər qəlbi dar səni.

Coşqunam, uymaram düşmən sözünə

Onun özü nədir, ola sözü nə?

Qoy sadə vətəndaş bilsin özünə,

Odlar diyarıtək bir diyar səni.

10. MƏNƏ

Çəkinmərəm nə borandan, nə qardan

Neyləyəcək payız mənə, qış mənə.

Olmasa da əvvəlki qol-qanadım

Qanad verir göydə uçan quş mənə.

Əli təmiz, qəlbi təmiz hər insan

Şeirimin şah misrasıdır hər zaman.

Haram yolla qazanılan qızıldan

Xeyirlidir bir qaraca daş mənə.

Ömür sürdüm gah qüssəli, gah da şən,

Saçlarımda ağ çiçəklər açdı dən.

Bir gün alıb cavanlığı əlimdən,

Bəxş elədi qocalığı yaş mənə.

Ya müğənni, ya bəstəkar, ya alim

Bu dünyanı tutub qalan kimdir, kim?

Köçəndə də Coşqun kimi köçəydim,

Gülməyəydi gələn nəsil kaş mənə.