Dəyanət Musayev 1980-ci ildə anadan olub. Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin məzunudur. Elə həmin tədris müəssisəsində “Azərbaycan tarixinin tədrisində interaktiv metodlardan istifadənin imkanları” mövzusunda dissertasiya müdafiə edib. Pedaqoji elmlər üzrə fəlsəfə doktorudur.
– Dəyanət müəllim, gec-tez Qarabağ düyününü çözməliyik. Məşhur və məşhur olduğu qədər gülünc “lazım gəlsə” ifadəsini işlətmək istəmirəm. Odur ki, sualı belə qoyaq: Orta statistik fəlsəfə doktorumuz nə etməlidir ki, Qarabağın qayıtması sürətlənsin?
Pedaqoji elmlər üzrə fəlsəfə doktoru kimi hansı beynəlxalq elmi tədbirlərdə ərazimizin 20 faizini işğal etmiş ölkənin alimləri ilə qarşılaşmısınız?
– Bizim bu səpgidə fikrimcə görüləsi işimiz çoxdur. İlk olaraq biz çalışmalıyıq ki, Azərbaycan həqiqətlərini dünya ictimaiyyətinə çatdıraq. Beləki, biz bir neçə il öncə – “Şuşa – qədim Azərbaycan diyarı” adlı Azərbaycan, rus və ingilis dilində kitab nəşr etdik və onu beynəlxalq kitabxanalara göndərdik. Nəşrimizdə “Qədim Şuşa şəhərinin əhalisi”, “Qədim Şuşanın tarixi və memarlıq abidələri”, “Şuşa işğaldan sonra”, “Şuşanın görkəmli şəxsiyyətləri haqqında” və s. bölümlərdə Şuşa ilə bağlı faydalı materiallar yer almışdı. Kitabımız gözlədiyimizdəndə artıq ermənilərin “qəzəb”inə səbəb oldu… Kitabdakı faktlar görünür ermənilərin uydurma faktlarına zidd idi. Fikrimizcə Qarabağ həqiqətlərinin dünya ictimaiyyətinə çatdırılması hər bir alimin, hər bir azərbaycanlının borcudur.
– Ermənistan alimlərinin Sizin elmi maraqlar müstəvisində gördükləri işləri necə dəyərləndirirsiniz? Tanışsınızmı onların işləri ilə?
– Etiraf etməliyik ki, onların bu sahədə gördükləri işlər çoxdur. Lakin bizim də bu həssas məsələdə az işimiz yoxdur. Tam dəqiq deyə bilərəm ki, son illər Qarabağ, erməni diasporası və onun antitürk fəaliyyəti, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin tarixi kökləri və bu kimi mövzularda onlarca tədqiqatlar aparılır, müdafiə edilir və bu iş davamlı olaraq bu gün də getməkdədir. Ermənilərin işlərinə gəldikdə bəli izləyirəm, oxuyuram. Adlarını çəkmək istəmədiyim işlərin böyük əksəriyyəti tarixi faktlara deyil, erməni üslübunda olan müəllif uydurmalarına əsaslanır.
– Şamaxının millət vəkili Elxan Süleymanovun Şamaxıdakı qərargahında çalışırsınız…
– Bəli. Bildiyiniz kimi, Şamaxının millət vəkili Elxan Süleymanov Azərbaycanda Vətəndaş Cəmiyyətinin İnkişafına Yardım Assosiasiyasının (AVCİYA) prezidentidir. AVCİYA-nın Dağlıq Qarabağ həqiqətlərinin dünya ictimaiyyətinə çatdırılması üzrə apardığı işləri göz qabağındadır. Qısaca olaraq qeyd edim ki, AVCİYA Elxan Süleymanovun təşəbbüsü ilə 2006-cı ildə Azərbaycan, rus, ingilis dillərində “Xocalı soyqırımı (sənədlər, faktlarda və xarici mətbuatda)” nəfis şəkildə kitab nəşr etdirmişdir, 2007-ci ildə “Xocalı soyqırımı: milyon imza, bir tələb” şüarı altında irimiqyaslı aksiya keçirmişdir. Aksiya nəticəsində Xocalı faciəsinin soyqırım kimi tanınmasını tələb edən 1 milyondan artıq Azərbaycan vətəndaşının imzası toplanmışdır. Bundan başqa, 14 mart 2011-ci il tarixində Şamaxıda AVCİYA-nın təşkilatçılığı ilə “Azərbaycanda erməni vəhşilikləri – Şamaxı soyqırımı (1918 – ci il)” layihəsi çərçivəsində “Şamaxı soyqırımı (1918-ci il)” mövzusunda keçirilmiş beynəlxalq elmi-praktik konfrans keçirildi. 2012-ci ildə Şamaxının millət vəkili Elxan Süleymanov və iqtisad elmləri doktoru Vurğun Süleymanovun “Ermənistanın Azərbaycana qarşı silahlı təcavüzü və işğalın ağır nəticələri” adlı kitabı nəşr edilmişdir. Layihənin davamı olaraq həmin kitab ingilis dilində ABŞ-da və rus dilində Sankt-Peterburqda çap olunaraq dünya auditoriyasına çatdırıldı.
10 mart 2012 -ci il tarixdə “1918-ci il Şamaxı soyqırımı” adlı tədbir Bakıda keçirildi, 8 dekabr 2012-ci ildə Şamaxıda keçən əsrin 30-40-cı illərində rayonda həyata keçirilən repressiyalardan bəhs edən “Şamaxı qırmızı terrorun hədəfində: 1930-40-cı illər repressiyaları” kitab oxuculara təqdim olundu.
2013-cü il martın 29-da Şamaxıda “Azərbaycanlılara qarşı erməni vandalizmi: 1918-ci il Şamaxı soyqırımı” mövzusunda elmi–praktik konfrans keçirildi.
Bu il 2014-cü il 28 mart tarixində Şamaxının Millət Vəkilinin təşəbbüsü ilə 31 mart – azərbaycanlıların soyqırımı günü ilə əlaqədar Şamaxıya press-tur təşkil edildi. Press-turda tarixçilər, arxeoloqlar, eləcə də televiziya, qəzet, informasiya agentliyi və xəbər portallarını təmsil edən 50 nəfərdən ibarət nümayəndə heyəti iştirak edirdi. Iştirakçılar 1918-ci ildə ermənilərin Şamaxıda törətdikləri qırğınların izlərini daşıyan yerləri ziyarət edib, qırğınlar haqqında onlara geniş məlumat verilib.
AVCİYA-nın yeni layihəsi – ermənilərin azərbaycanlılara qarşı törətdikləri soyqırım aktlarının 110 illik tarixini araşdıran layihə də elə həmin press-turda təqdim edildi.
…və sonda 1905.az portalına tövsiyyələrinizi bilmək istəyirik…
– 1905.az portalının tədqimatının Şamaxıda keçirilməsi onu bizə daha doğma etdi. Portalın 12 dildə fəaliyyət göstərməsi xüsusilə təqdirəlayiqdir. Belə ki, saytda yer alan elmi məqalələrin daha çox oxuculara çatdırılması üçün geniş imkanlar yaradır, bu isə Azərbaycan həqiqətlərinin dünya ictimaiyyətinə çatdırılması üçün əvəzsiz işdir. Arzu edərdim ki, portalınızda bu sahədə tədqiqatlar aparmış tanınmış alimlərimizin fikirləri geniş yer alsın. Sizin portala və Sizin yaradıcı kollektivə gördüyünüz çətin və şərəfli işdə uğurlar arzulayıram.
– Minnətdaram, Dəyanət müəllim.
Fuad Babayev
1905. az