Azərbaycan Dövlət Akademik Milli Dram Teatrının ədəbi hissə müdiri, teatrşünas Çingiz Ələsgərli, Azərbaycan Dövlət Musiqili Teatrının direktor müavini, sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru Vəfa Mühacirova və Azərbaycan Dövlət Kukla Teatrının baş rejissoru, əməkdar artist Qurban Məsimovla yeni teatr mövsümü barədə dəyirmi masa ətrafında söhbət etdik.

 

Fuad Babayev: Yeni teatr mövsümündə Azərbaycan Dövlət Akademik Milli Dram Teatrında, Azərbaycan Dövlət Kukla Teatrında, Azərbaycan Dövlət Akademik Musiqili Teatrında nə yeniliklər gözlənilir?

 

Çingiz Ələsgərli: Bizim teatrda mövsüm sentyabrın 21-də başladı. Mənə elə gəlir, artıq bütün teatrlarda başlayıb.

 

Təmkin Məmmədli: Azərbaycan Dövlət Akademik Milli Dram Teatrının da bu il 100 illiyidir.

 

Fuad Babayev: Nə gözəl! Bu il həm Bakı Dövlət Universitetinin, həm də Akademik Milli Dram Teatrının 100 illiyidir.

 

Vəfa Mühacirova: Bizim də 110 illiyimizdir. Bizim teatrın yaranması isə Üzeyir Hacıbəylinin operetta janrında olan ilk əsərinin yaranmasından götürülür, yəni 1909-cu ildən.

 

Fuad Babayev: Yeni mövsümdə hansı teatr bizi nə ilə sevindirəcək sualına keçməzdən əvvəla kiçik bir haşiyə çıxmaq istəyirəm. Hazırda bir çox müasir kinosalonlar var. Teatr da, kino da sosial şəbəkə, Youtube portalı və.s. ilə çox ciddi rəqabətdədirlər. Son illər ərzində teatra maraq və teatrın özünün maraqlılıq əmsalının hansısa dəyişikliklərə məruz qalması ilə bağlı nə deyə bilərsiz?

 

Çingiz Ələsgərli: Əvvəla, dəvətinizə görə təşəkkür edirəm. Əslində bu qeyri-ənənəvi bir diskussiyadır. Çünki, adətən belə diskussiyalar digər mövzular ətrafında olur. Teatr təəssüf ki, az hallarda yada düşür. Lakin onu düz vurğuladınız ki, müxtəlif saytlar, kinolar olsa da, teatr canlı sənət olduğuna görə təbii ki, var və mənə elə gəlir ki, həmişə də olacaq. Teatrımıza gəldikdə isə dünən bizdə Cəlil Məmmədquluzadənin “Dəli Yığıncağı” pyesinin premyerası idi. Tamaşaya əməkdar incəsənət xadimi Bəhram Osmanov quruluş verib və çox maraqlı tamaşadır. Mirzə Cəlilin “Dəli Yığıncağı”na bir başqa yozum, bir başqa yanaşmadır. Bilirsiniz ki, vaxtilə bu əsərə Mehdi Məmmədov quruluş verib və o vaxt çox böyük hay-küyə səbəb olub. Bu günlərdə bir çox teatrlarda “Dəli Yığıncağı”na maraq oyanıb. Eşitdiyimə görə, Gənc Tamaşaçılar Teatrı, Rus Dram Teatrında da “Dəli Yığıncağı” hazırlanır.

 

Fuad Babayev: Bu maraq Cəlil Məmmədquluzadənin 150 illik yubileyi ilə bağlıdır?

 

Çingiz Ələsgərli: Əlbəttə, bu öz yerində. Məsələn, bizdə teatrın rəhbəri, bədii direktoru Azər Paşa Nemətovun quruluşunda “Ölülər” pyesinin tamaşası gedir. Dünənki premyerada da xeyli tamaşaçı var idi. Mən sizi də dəvət edirəm, gəlib baxa bilərsiniz. Qeyd etməliyəm ki, çox cəsarətli və maraqlı tamaşadır,yanaşma tərzi tamam başqadır.

 

Fuad Babayev: Oktyabrda sizdə “Ölülər”lə yanaşı, “Anamın kitabı” da olacaq.

 

Çingiz Ələsgərli: Bəli, hazırda repertuarda var. Mirzə Cəlil həmişə xalq yanğısı olan bir müəllifdir. Onun nəsr əsərlərində, dram əsərlərində xalqın taleyi həmişə önəmli rol oynayıb. Məncə məhz bu səbəbdən və ədibin 150 illiyi ilə bağlı bir çox teatrlar Mirzə Cəlilin yaradıcılığına müraciət edib. Biz gənclərimizi klassikaya öyrətməliyik. Bayaq da qeyd etdiyim kimi teatr canlı sənətdir, gənclər teatrın nə olduğunu bilməlidir.

 

Fuad Babayev: Vəfa xanım, yeni mövsümdə sizin teatrda nələr olacaq?

 

Vəfa Mühacirova: Biz də artıq mövsümü açıq elan etmişik. Yeni mövsümü Üzeyir Hacıbəyliyə həsr olunmuş XI Beynəlxalq Musiqi Festivalı ilə açdıq. Teatrımızın banisi Üzeyir Hacıbəyli sayıldığı üçün yeni mövsümə onun əsərləri ilə başladıq. 20 sentyabrda “O olmasın, bu olsun” tamaşasını oynadıq.

 

Fuad Babayev: Məşədi İbad rolunu kim ifa edir?

 

Vəfa Mühacirova: Şövqi Hüseynov. Gənc Tamaşaçılar Teatrının aktyorudur, dəvətli aktyor kimi çıxış edir. Həm də qeyd edim ki, bizim indiyə qədər alışdığımız, vərdiş elədiyimiz “Məşədi İbad”dan daha fərqli və daha yenidir. Şövqi Hüseynovun ifasında “Məşədi İbad”a baxdıqda daha fərqli cəhətlər, xüsusiyyətlər müşahidə edirik. Üzeyir Hacıbəylinin musiqili komediyalarının hər üçü hazırda bizim repertuarda var. “Arşın mal alan” artıq 10 ildən çoxdur ki, bizim repertuardadır. Ardıca “Ər Arvad” tamaşası da var.

 

Fuad Babayev: “Ər və arvad” da həmin dövrdə yazılıb? Etiraf etməliyəm ki, mən bu tamaşaya baxmamışam.

 

Vəfa Mühacirova: “Ər və arvad” ilk musiqili komediyadır. İlk qələm təcrübəsi kimi digərlərindən fərqlənir. Onunla bağlı material cəhətdən müəyyən çətinliklər var idi, musiqisini tam şəkildə əldə edə bilməmişdik, lakin müəyyən orkestrlənmə işləri aparıldı. Sərdar Fərəcov onun üzərində işlədi, musiqisində xeyli düzəlişlər etdi. Hər halda “Arşın mal alan” və “O olmasın bu olsun” daha təcrübəli bəstəkar və müəllif əsəridir.

 

Fuad Babayev: Özü də “O olmasın bu olsun” və “Arşın mal alan”ı dahi bəstəkar 25 yaşına qədər yazıb, bu da onun dahi olduğunu bir daha sübut edir. Çox minnətdaram Vəfa xanım. Qurban müəllim sizdə hansı yeniliklər olacaq?

 

Qurban Məsimov: “Piter Pen” (Nobel mükafatı laureatı Ceyms Barrinin pyesi – red.) artıq bizim repertuarda olan tamaşadır. Quruluşçu rejissor Anar Məmmədovdur. Bildiyiniz kimi Kukla Teatrı 1931-ci ildə yaradılıb. 88-ci teatr mövsümümüz başlayıb. Bu il üçün biz yeni tamaşalar nəzərdə tutmuşuq. Xalq nağılı əsasında Zülfüqar Əhmədzadənin “Yeddi nar çubuğu” əsəri tamaşaya qoyulacaq. ”Yeddi nar çubuğu” daha çox birliyə səsləyən bir nağıldır. ”Dədə Qorqud” dastanının motivləri əsasında “Adını qazanan oğlan” pyesi tamaşada olacaq. A.S.Puşkinin “Balıqçı və balığın nağılı” motivləri əsasında olan “Qızıl balıq” pyesi tamaşaya qoyulacaq. Rus dilində Tofiq Ağayevin yeni quruluş verdiyi “Cəsur Əhməd” tamaşası səhnədə olacaq. Rəssam Rəvanə Yaqubova, bəstəkar Vüqar Camalzadə ilə bərabər “Yeddi nar çubuğu” tamaşası üzərində işlərə başlayıblar. Müasir texnologiyanın inkişafının teatra təsiri məsələsinə gəldikdə isə onu deyə bilərəm ki, texnologiya gənclərə qalib gəlməkdədi, amma uşaqlara o qədər də toxuna bilməyib. Evdə planşetlə, telefonla oynasa belə, uşaqlar teatra gəldikdə çox maraqla “Cırtdan”a, “Div”ə baxırlar. Sadəcə yaxşı tamaşa olmalıdır və aktyorlar da yaxşı oynamalıdır. Bizim digər teatrlardan fərqimiz ondadır ki, bizim tamaşa təşkil etmək üçün nə zamanımız, nə də imkanımız var. Ona görə bizdə açıq kassadır. Uşaqlar valideynlərin zamanlarından asılı olduğu üçün daha çox cümə, şənbə və bazar oynayırıq.

 

Fuad Babayev: Qurban müəllim, sizin teatr neçənci mıvsümə başlayır? Vəfa xanımın təmsil etdiyi teatrın 110, Dram teatrının isə 100-cü mövsümüdür.

 

Çingiz Ələsgərli: 147-ci mövsümüdür bizim teatrın, Dövlət statusu almasının 100 illiyidir. Sadəcə olaraq Xalq Cümhuriyyəti qurulduqdan sonra status verilib və Dövlət təsisatına keçib.

 

Fuad Babayev: Çox maraqlıdır, o zaman harada yerləşib?

 

Çingiz Ələsgərli: Musiqili Teatrın, ondan da əvvəl Kukla Teatrının yerində yerləşib. Dövlət təsisatına keçid məsələsini Sovet dövründə çox az adam yazırdı. Qulam Məmmədlinin “Azərbaycan teatrının salnaməsi”ndə bu haqda heç nə yoxdur. Ancaq Cəfər Cəfərovun “Azərbaycan teatr tarixi” kitabında dövlət təsisatına keçid məsələsi var.

 

Fuad Babayev: Kukla teatrı ola bilər ki, çox mühüm bir missiyanı həyata keçirməklə yanaşı, həm də Gənc Tamaşaçılar Teatrına, Rus Dram Teatrına, Opera və Balet Teatrına tamaşaçı formalaşdırır. Necə düşünürsünüz? Bizim müasir tamaşaçı obrazı kimdir? Onun gender məsələsi, yaş məsələsi necədir?

 

Çingiz Ələsgərli: Fuad müəllim, mən belə fikirləşirəm ki, repertuarda bütün yaş qrupları nəzərə alınmalıdı, yəni bizdə uşaqlar da nəzərdə alınır. Baxmayaraq ki, Gənc Tamaşaçılar Teatrı, Kukla Teatrı var.

 

Fuad Babayev: Yəni müəyyən bir proporsiya nəzərə alınır.

 

Çingiz Ələsgərli: Biz öz tamaşaçımızı özümüz yetişdiririk. Bizdə gənclər üçün nəzərdə tutulan tamaşalar da var. Məsələn Yuri Polyakovun “Sinif yoldaşları” pyesi və ya ilin əvvəlində göstərilən Şekspirin “12-ci gecə” pyesi və s. Bununla yanaşı Cəfər Cabbarlının “Almaz” əsəri də bizdə tamaşaya qoyulub. Yenə C.Cabbarlıdan “Yaşar” pyesinin ilin sonuna qədər qoyulması düşünülür. Kamal Abdullanın da çox maraqlı pyesləri var. Bir də onu qeyd edim ki, müasir dramaturgiya olmalıdır, müasir pyeslər olmalıdır ki, tamaşaçı müasirliyi hiss edə bilsin. Bilirsiniz ki, Ordubadinin XII əsri əhatə edən “Qılınc və qələm” tarixi romanı var. Mənə əsərin yeni səhnə versiyasını işləmək təklif olundu. Təbii ki, mən əsəri oxumuşdum, bir daha oxudum və təəccübləndim. Düşündüm ki, görəsən niyə indiyə kimi o əsərə müraciət olunmayıb və niyə bu vaxta kimi o əsər çəkilməyib. Çox zəngin materialdır və orda möhtəşəm, qeyri-adi obrazlar var. Bunları səhnəyə də, ekrana da gətirmək olar. Mən o, əsəri yazdım, Bədii Şuradan keçdi. Xalq artisti Mərahim Fərzəlibəyov ona quruluş verdi. Bu əsər indi də bizim repertuarda var. Mən Mərahim Fərzəlibəyovla bir neçə tamaşanı işləmişəm. Onu da deyim ki, Nəsiminin 650 illiyi ilə bağlı hazırladığım bir əsərim də var.

 

Fuad Babayev: Çingiz müəllim məni qabaqladı. Elə mən də Nəsiminin 650 illiyi ilə bağlı sual vermək istəyirdim.

 

Çingiz Ələsgərli: Qurban müəllim burada olduğuna görə demirəm ancaq mən bütün teatrlara gedirəm. Son dövrlərdə Kukla teatrında da bir neçə tamaşaya baxmışam, Qurban müəllimin də tamaşalarına baxmışam. Orada İlham Namiq Kamalın oynadığı mono tamaşa çox gözəl idi.

 

Fuad Babayev: İlham Miniatür Teatrı var?

 

Çingiz Ələsgərli: Hazırda fəaliyyətdədir ya yox deyə bilmərəm.

 

Vəfa Mühacirova: Xeyr, fəaliyyət göstərmir.

 

Qurban Məsimov: İlham müəllim bizdə Rəhman Əlizadənin “Don Kixot Abşeronski” pyesi əsasında hazırlanan “Bizim Don Kixot” tamaşasında baş rolda oynadı. Abşeronskinin səslənməsində sovet nəfəsi olduğuna görə biz dedik ki, elə qoy “Bizim Don Kixot” olsun.

 

Fuad Babayev: Bəli, bu daha doğma səslənir.

 

Çingiz Ələsgərli: Onu da qeyd etmək istəyirəm ki, Milli Dram Teatrında antrakt vaxtı kukla tamaşaları, daha doğrusu nömrələr göstərilirdi. Sonradan artıq ayrıca Kukla Teatrı yarandı. Burada diqqət çəkmək istədiyim məqam odur ki, hazırda onlar müstəqil fəaliyyət göstərsə də teatrların bir-birilə ünsiyyəti olub. Onu da əlavə edim ki, tamaşa yalnız müəyyən yaş qrupuna deyil, bütün tamaşaçılara xitab etməlidir. Məsələn, Kukla Teatrında İlham Namiq Kamalın oynadığı tamaşa həm də böyüklər üçündür. Yəni teatrlar öz repertuarını buna uyğun hazırlamalıdır.

 

Qurban Məsimov: Bizdə böyüklər üçün 3 tamaşa var.

 

Fuad Babayev: Yəni əvvəl böyüklər üçün çizgi filmi var idi. İndi də belə bir janr var?

 

Qurban Məsimov: Bəli, elə indi də var. Bir məsələyə də toxunum. Müasir dövrdə bildiyiniz kimi o qədər də aktual sayılmayan əsərlər var, buna çox yaxşı yol tapıblar. Teatrlarda həmin əsərlər “yeni redaktə” adı ilə oynanılır.

 

Fuad Babayev: Yeni redaktə isə hər şeyi özündə ehtiva edə bilər.

 

Qurban Məsimov: Rusiya, Gürcüstan, eləcə də digər ölkələrdə bu metoddan çox istifadə olunur, bizdə nisbətən azdır. Eyni zamanda bir neçə əsərin birləşdiyi tamaşalar da var, bunlar da çox yaxşı alınır. Mənim üçün heç bir pyes, kino ssenarisi bitkin bədii əsər deyil. Onlar bədii əsərə o vaxt çevrilirlər ki, pyes tamaşaya çevrilir. Pyes ilkin materialdır. Bəzən rejissor dramaturqun əsərinə öz ideyalarını zorla elə tətbiq edir ki, deyirsən bəs müəllifin özü hanı?

 

Fuad Babayev: Aktyorların da improvizasiyası bəzən az qala əsəri tanınmaz hala gətirir. Mən haradasa oxumuşdum, deyəsən, rəhmətlik Sabit Rəhman o böyük trionun “Hicran”da improvizasiyalarının bolluğundan hətta şikayətlənirmiş, az qalırmış ki, öz əsərini tanımasın. Elədirmi?

 

Vəfa Mühacirova: Ənənəvi olaraq bizim baxdığımız və bugünkü tamaşaçının gördüyü “Hicran” televiziya tamaşasıdır. Təbii ki, “Hicran”ın səhnə variantı olub və onu, məncə, burada heç kim görməyib. Televiziya tamaşası həqiqətən də o üçlüyün çox böyük improvizasiyası əsasında hazırlanıb.

 

Qurban Məsimov: Hətta, deyəsən, küsülü idilər həmin ərəfədə.

 

Çingiz Ələsgərli: Nə yaxşı ki, Rauf Kazımovski onları bir yerə yığıb, çəkib!

 

Vəfa Mühacirova: Onu da deyim ki, hər aktyor o improvizasiyada o dərəcə uğurlu alına bilməz. Bu gün bəzən bizə sual verirlər ki, niyə “Hicran” tamaşasına geri qayıtmırsınız, niyə repertuarınızda yoxdur?

 

Fuad Babayev: Doğrudan da, niyə qayıtmırsınız?

 

Vəfa Mühacirova: Cavabını bayaq siz özünüz də verdiniz. O üçlüyün möhür vurduğu rolu, obrazı kimləsə əvəzləsək, gərək ondan daha yuxarı bir şey göstərək ki, bizim beynimizdəki “Hicran”a kölgə salmaya.

 

Fuad Babayev: “ Planet Parni iz Baku”, “Bu Şəhərdə” daha çox sizin rəqiblərinizdir. Belə deyə bilərikmi?

 

Vəfa Mühacirova: Mən belə deməzdim.

 

Fuad Babayev: Tamaşaçı nöqteyi-nəzərdən baxdıqda, Dram Teatrına yox, amma Musiqili Komediya Teatrına gedən adam nəzəri cəhətdən axı ora da dönə bilər.

 

Vəfa Mühacirova: Siz deyənlə o vaxt razı olardım ki, bizim teatrın adı dəyişməmiş olardı və biz ancaq musiqili komediya janrında tamaşalar göstərərdik. Bizim teatrın adı uzun illərdir Dövlət Musiqili Teatrdır və artıq yalnız komediya janrından söhbət getmir. Bizdə çox ciddi mövzulara həsr olunmuş tamaşalar var. Klassik janrda həm milli, həm xarici daramaturgiya nümunələri mövcuddur. Bizim repertuarda “Qodo həsrəti” (Samuyel Bekket, Fərəc Qarayev – red.), çox ciddi tarixi mövzuya həsr olunmuş “Nuri-didə Ceyhun” (Əli Əmirlinin eyni adlı pyesi əsasında – red.) əsəri var.

 

Fuad Babayev: Musiqili Komediya Teatrının necə deyərlər öz şinelindən çıxması hansı zərurətdən yarandı?

 

Vəfa Mühacirova: Konkret zərurət deməzdim buna. Məsələn, zamanın tələbi və Azərbaycan daramaturgiyasında, teatral aləmində musiqili komediya janrına marağın nisbətən azalması kimi məsələlər var. Bu gün musiqili komediya janrında və ya operetta janrında əsər yazan bəstəkarlar barmaqla sayılacaq qədər azalıb.

 

Fuad Babayev: Yəni bu janr böhranı kimi dəyərləndirilə biləcək təzahürüdür.

 

Vəfa Mühacirova: Yenə də qeyd edim ki, konkret bir səbəb yoxdur. Səbəblərdən biri bu ola bilər. Əvvəllər bəlkə də dünyada musqili janrın bu qədər növü yox idi, bu qədər janr ortaya çıxmamışdı. Ancaq bu gün biz də çox ciddi musiqili əsərlərə, müzikllara müraciət etmək istəyirik. Musiqili komediya janrı bizi bu sahədə məhdudlaşdırırdı. Əvvəllər bizi “KVN” tipli tamaşalara baxmaq istəyənlər, onlara maraq göstərənlər izləyirdisə bu gün artıq belə deyil.Bu gün artıq bizim teatrda çox ağır mövzuları əhatə edən tamaşalar da göstərilir. Düzdür tamaşaçı hələ buna tam hazır deyil. Hər yeni tamaşada bir qisim tamaşaçı təəccüblənir.

 

Fuad Babayev: Şərti olaraq “Hicran” komediyasına baxmağa gələnlər.

 

Vəfa Mühacirova: Biz onun üçün də yollar tapırıq, fikirləşirik ki, onları da cəlb etmək lazımdır. İndi bilirsiniz ki, sosial şəbəkələr var, reklamlar var. Müxtəlif vasitələrlə biz tamaşamızın olduğu kimi təqdimatını veririk ki, tamaşaçı nəyə, kimə baxmağa gəldiyini bilərək teatra üz tutsun və tamaşadan təəccüblə çıxmasın.

 

Fuad Babayev: Xaricilər teatra gəlirmi? Teatrlarımız hamısı şəhərin mərkəzində yerləşir və gələn insanların bir qismi üçün dil bariyeri də yoxdur. İrandan, Türkiyədən, o cümlədən Rusiyadan gələnlər də çoxdur. Qurban müəllim də qeyd etdi ki, Kukla teatrında rus dilində tamaşalar da var. Yəni xarici tamaşaçılar hiss olunan dərəcədədirmi?

 

Vəfa Mühacirova: Mən şəxsən öz teatrımız adından deyə bilərəm bunu. Üzeyir Hacıbəylinin “O olmasın, bu olsun” “Arşın mal alan” əsərlərinə öz tamaşaçımız qədər İrandan, Türkiyədən gələn qonaqlar da baxır. Keçən mövsümdə Hollandiyadan böyük bir qrup şəklində qonaqlarımız gəlmişdi. Biz turizm agentlikləri ilə də danışırıq ki, səfər proqramına teatrlar da daxil edilsin. Eləcə də bizim Belarus və Ukraynadan da qonaqlarımız olub. Bizdə bildiyiniz kimi rus truppası fəaliyyət göstərdiyi üçün rus dilində tamaşalar da göstəririk. Qeyd edim ki, rus truppası bizdə teatr yarandığı gündən mövcud olub. Həm uşaqlar, həm də böyüklər üçün rus dilində tamaşalarımız var.

 

Qurban Məsimov: Dediyiniz mövzu elə bizə də aiddir. Bizdə də rus tamaşalarına diqqət var. Onu qeyd edim ki, Azərbaycan dilində danışan uşaqlar və rus dilində danışan uşaqların tamaşaya münasibəti də olduqca fərqlidir. Azərbaycandilli uşaqlar səhnəyə baxanda 10 saniyə sonra mütləq hadisə istəyirlər, yəni nəsə baş versin. Amma rusdilli uşaqlar 2 saat rus dilində monoloq olsa belə sakitcə ona qulaq asırlar. Müxtəlif ölkələrdə tamaşalar fərqli olduğu kimi, tamaşaçılar, onların gözləntiləri də olduqca fərqlidir. Bizim zal 200 nəfərlikdir, bəzən onun 10 nəfəri, bəzən 6, bəzən isə 4 nəfəri xarici vətəndaş olur. Hətta tamaşa olmayan vaxtlarda binaya ekskursiya kimi baxmaq istəyirlər. Onlar ən çox folklora yaxın tamaşalara maraq göstərirlər.

 

Fuad Babayev: Biz bir neçə gün öncə Filarmoniyada Əhməd bəy Ağaoğlunun 150 illik yubileyi ilə əlaqədar tədbirdə olduq. İTV tərəfindən istehsal olunmuş sənədli bir film nümayiş olundu və çox maraqlı insanlar çıxış etdilər. Eləcə də Nəsiminin 650, Cəlil Məmmədquluzadənin 150 illiyidir və teatr repertuarlarında onun əsərlərindən tamaşalar var. Yəni Teatr repertuarları ilə yubileylər arasında əlaqə mövcuddurmu?

 

Çingiz Ələsgərli: Bələdiyyə teatrı bu barədə mənə müraciət etdi və mən məmnuniyyətlə qəbul etdim. İsa Hüseynovun “Məhşər” romanında müəyyən hissələrdən istifadə etməklə Nəsiminin 650 illiyinə “İmadəddin Nəsimi” əsərini hazırladım.

 

Fuad Babayev: “Nəsimi” filmi də onun əsasında çəkilib?

 

Çingiz Ələsgərli: Tam yox, müəyyən qədər. Bir neçə günə artıq mənə həvalə olunan əsər səhnədə olacaq.

 

Fuad Babayev: “ Kaspi” qəzetinin, deyəsən, teatrla bağlı xüsusi əlavəsi var.

 

Vəfa Mühacirova: Bəli, “Kaspi”nin xüsusi teatr əlavəsi var. Eləcə də xüsusi “teatro.az” saytı var. Hazırda gənc teatrşünaslar daxil olmaqla hətta Aydın Talıbzadə, İsrafil İsrafilov da orada yazılar yazırlar. İlham Rəhimli televiziya ilə məşğul olduğu üçün yazı işinə elə də vaxt ayıra bilmir. O, daha çox teatrın tarixi ilə məşğul olur. Bu gün İncəsənət Universitetində tədris olunan Azərbaycan teatr tarixi ilə bağlı kitablar ona məxsusdur. Azərbaycanda fəaliyyət göstərən bütün teatrların tarixi ilə bağlı kitab çıxıb. Sırf tamaşaların müzakirəsi, təhlili ilə gənc teatrşünaslar məşğul olur. Həm teatro.az saytı, həm də “Kaspi”nin teatr əlavəsində.

 

Çingiz Ələsgərli: Müasir dövrdə tamaşalar haqqında teatrşünas resenziyaları demək olar ki, yox dərəcəsindədir. Daha çox süjet haqqında yazılır.

 

Qurban Məsimov: İndi daha çox teatr tənqidçisi iddiasında olan bəzi jurnalistlər var. Teatrdan, tamaşadan o adam danışa bilər ki, teatrı, aktyor sənətini, rejissor sənətini bilir və tamaşaya öz prizmasından yanaşır. Bəzən teatr sənətini bilmədən onu təhlil və tənqid etməyə çalışırlar və subyektiv fikir ictimai rəy formalaşdırır.

 

Vəfa Mühacirova: Mən Qurban müəllimin dediyi ilə çox razıyam. Bizdə teatr tənqidi anlayışı bir az keçmişdən qalma sovet düşüncəsi kimi qəbul edilir. Teatr tənqidi dedikdə sırf mənfi fikirlər formalaşmamalıdır. Teatr tənqidi teatr tamaşasının təhlili, analizidir. Aktyor oyunu, rejissor oyunu, dekorasiyası, musiqisi və.s. Mən teatr tənqidçisi ifadəsini bəzən tibb sahəsində “Uzi” kimi qiymətləndirirəm.

 

Çingiz Ələsgərli: Teatrşünas ilk növbədə yazdığı əsərdən, tamaşadan xəbərdar olmalıdı. Daha sonra müsbət, mənfi keyfiyyətlərini araşdırmalı, əsaslandırmalıdı. Sadəcə olaraq böyük zəhmət bahasına başa gəlmiş tamaşanı balaca bir yazı ilə yerlə-yeksan etmək doğru deyil.

 

Fuad Babayev: Tamaşanı bir balaca yazı ilə yerlə-yeksan etmək mümkündürsə, bəlkə, o tamaşa özünü yaxşı qoruya bilmir?

 

Çingiz Ələsgərli: Axı tamaşaçı münasibəti var. Tamaşada qoyulan mövzu əhatəlidirsə, yozum tamaşaçını qane edirsə, ondan sonra müsbət, mənfi keyfiyyətlər barədə danışmaq olar.

 

Vəfa Mühacirova: Şəxsi zövqə əsaslanmamalıdır.

 

Qurban Məsimov: İndi teatrlarda bədii şuralar var. Öncə tamaşanı bədii şura qəbul edir, sonra artıq tamaşaçıya təqdim olunur. Dediyiniz kimi tamaşanı yerlə-yeksan etmək həqiqətən də mümkündür. Bizim qlobal problemlərimizdən biri də odur ki, dram janrına müraciət edənlər demək olar ki, yoxdur. Dram əsərləri, Kukla Teatrı üçün materiallar çox azdır. Hər valideynin bildiyi orta hesabla 4-5 nağıl var, teatra gələndə də onları soruşurlar. Cırtdan, Qoğal, Məlikməmməd, Tıq-tıq xanım və.s. Abdulla Şaiqin Tıq-tıq xanım nağılının sonluğu həmişə mənim üçün darıxıdrıcı olub. Düşünürdüm ki, niyə Tıq-tıq nağılın sonunda tək qaldı. Düşündüm ki, axırını müsbət bitirim və tamaşaya Taq-Taq obrazını da əlavə etdim. Tamaşalarımız uşaqlara maraqlı olduğu kimi valideynlərə də maraqlı olmalıdır. Bizim tamaşalar iki xətt üzrə gedir. Uşaqların dostluq hekayəsi gördüyü tamaşada valideynlər məhəbbət hekayəsi görür.

 

Fuad Babayev: Tamaşaçıya məsləhətiniz nədir? Onlar teatrları necə seçməli, tamaşalardan necə xəbər tutmalıdır? Yəni hansı mənbədən informasiya əldə etmək olar? Yoxsa tamaşaçı sadəcə saytları izləməli, afişalara baxmalıdır?

 

Çingiz Ələsgərli: Afişalar və bayaq Vəfa xanımın qeyd etdiyi teatro.az saytını məsləhət görə bilərəm. Burda televiziyalar da rol oynayır. “Mədəniyyət” kanalı hər həftə bizdən repertuarımızı alır və tamaşaçıya təqdim edir.

 

Vəfa Mühacirova: Eləcə də sosial şəbəkədə hər teatrın öz ünvanı var. Davamlı şəkildə orada öz aktyorlarından, rejissorlarından, yeniliklərindən tamaşaçıya xəbər verirlər. Məsələn, bizim teatrımızın Facebook-da 10.000-dən yuxarı üzvü var. Eləcə də İnstagram-da. Bununla yanaşı, tamaşaların hər həftə televiziyada reklamları gedir. İticket.az saytında da teatrlar, konsert proqramları öz əksini tapır. Bizə gələn tamaşaçıların əksəriyyəti elektron biletə üstünlük verir.

 

Qurban Məsimov: Ancaq məlumat olsa belə, bu azdır. Müasir dövrdə ən vacib məsələ PR menecer anlayışıdır ki, teatr sahəsində bu yoxdur. İşin bir tərəfi bədii, tarixi vəzifə olsa da, bu işin kommersiya tərəfi də var. Hər bir tamaşa özünü doğrultmalıdır, çünki tamaşaçıdan əldə olunan gəlirlə biz növbəti tamaşanı hazırlayırıq. Yəni belə teatr menecerləri olsa daha yaxşı olar. Sovet dövründə belə şəxslər var idi və onlar kolxozları, zavodları, universitetləri, məktəbləri gəzirdilər. Hollivud istehsalı olan filmlərin PR-ı artıq 2 il öncədən başlayır. Hətta bizə yaxın olan İranda mənim çəkildiyim filmin ssenarisi hələ film çəkilməyə başlayanda ssenari yarışmasına təqdim olundu.

 

Vəfa Mühacirova: Sosial şəbəkələr, saytlar daxili reklam xarakteri daşıyır. Mən düşünürəm ki, teatr üçün ən böyük maneələrdən biri də məktəblərlə, valideynlərlə olan rabitəsizlikdir. İnsan psixologiyası adətən təqdim olunanı seçmək istəmir, buna görə də tamaşaçı məlumatlı olmalıdır ki, mənəvi qidasını haradan alması barədə özü seçim edə bilsin. Bu Kukla Teatrı da ola bilər, bizim teatr da ola bilər. Beləcə bu yolla biz tamaşaçı qazanmış oluruq.Yəni teatr insanlara məktəbdə aşılanmalıdır, çünki tamaşaçının yetişdiyi yer oradır.

 

Qurban Məsimov: Müasir və qlobal problemlərdən biri də sinir xəstəlikləridir. Texnologiyanın inkişafı insanlarda tədricən buna gətirib çıxarır. Belə insanlar istəyir ki, hər şey tez baş versin. Bəzən olur ki, tamaşaçıya kiçik nömrələr göstərilir. “KVN” və “Bu Şəhərdə”ni misal göstərmək olar. Yəni kiçik, lakonik səhnəciklər ardıcıl nümayiş olunur. Belə tamaşalar daha rahatdır, nəinki 2 saatlıq bədii əsərə baxmaq. Tamaşaçı az müddətdə çox informasiya istəyir. Bəxtiyar Xanzadə “Leyli və Məcnun” poemasını sözsüz varianta çevirib və bütün hekayə 27 dəqiqədə əks oluna bilir. Tamaşaçı da əsərin bu qısa versiyasına çox rahatlıqla baxır.

 

Fuad Babayev: Məsələn, mənə maraqlıdır əyalət teatrları Bakıya gəlirmi? Onlar diqqəti cəlb edə bilir?

 

Çingiz Ələsgərli: Bəzi teatrlar Teatr Xadimləri İttifaqı xətti ilə müraciət edirlər. Məsələn, Ağdam teatrı Bakıya gəlmişdi. Məni də dəvət etmişdilər. Maraqlı tamaşa idi, ancaq hiss olunurdu ki, teatrın özündə bir qədər gerilik var. Yəni konkret tamaşa ilə bağlı müraciət olmalıdır.Əyalət teatrları paytaxt tamaşaçısı qarşısına çıxmağa da çəkinirlər.

 

Qurban Məsimov: Həm də hazırda gənc kadrlar rayonlara qayıtmaq istəmirlər. Hamısı “Balıq dəryada böyüyər” prinspi ilə Bakıda fəaliyyət göstərmək istəyir. Çünki kino, radio, seriallar hamısı buradadır. Rayon teatrları da məcbur olur ki, özləri studiyada aktyor, aktrisa yetişdirsinlər.

 

Giriş  fotosu www.gazeta-alekseevsky.ru   saytından götürülmüşdür.

 

Hazırladı Aytac Hüseynova, 1905.az

 

Söhbət 4 oktyabr 2019-cu il tarixdə baş tutub.