Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ bölgəsi tarixən ermənilərin ərazi iddialarının mərkəzi olubdur. Erməni müəllifləri Dağlıq Qarabağı mifik Böyük Ermənistan dövlətinin tərkib hissəsi kimi qələmə verməyə çalışırlar. Onlar bunu onunla əsaslandırırlar ki, güya Dağlıq Qarabağın əhalisinin əksəriyyətini ermənilər təşkil edirlər.

Azərbaycanın ayrılmaz hissəsi – Dağlıq Qarabağ probleminin tarixi kökləri, müxtəlif dövlərdə onun etnik tərkibi ilə əlaqədar bir-birini istisna edən xeyi versiyalar var. Bəzi erməni tarixçiləri ağlasığmaz tərzdə tarixi həqiqəti təhrif edir, həmçinin Qarabağın tarixən Ermənistana mənsub olması kimi illüziya xarakterli versiyalar irəli sürürlər. Əslində isə ermənilərin Azərbaycan torpaqlarına gəlmələri həqiqəti tarixi mənbələrdə, elmi tədqiqatlarda, eləcə də arxeoloji materiallarda kifayət qədər öz əksini tapıb. Bir sıra rus müəllifləri bu faktı öz əsərlərində təsdiq edirlər.

Sual olunur: nə üçün gürcüşünaslar “Gürcüstan tarixi”, azərbaycanşünaslar “Azərbaycan tarixi”, ermənişünaslar isə “Erməni xalqının tarixi”ndən yazırlar? Başqa sözlə desək, nə üçün onlar öz ölkələrinin deyil, etnoslarının tarixini yazmağa üstünlük verirlər?

“Zati-alilərindən xahiş edirik ki, cənab İvan Fyodoroviç Paskeviçi barışıq vaxtı İran şəhər və kəndlərində yaşayan ermənilərin Rusiya himayəsi altında sərbəst geri qayıtmalarını nəzərdə tutan maddənin sazişə daxil edilməsinə razı salasınız”.

Milliyyətcə erməni olan A.E. Xan-Aqov yazır: “Cavanşir qəzasının əhalisi başlıca olaraq tatarlardır (türklərdir), ermənilər bu rayona başqa yerlərdən gəlmişlər, İrandan gəlmə ermənilər, yerli Qarabağ ermənilərindən (xristian albanlardan) dilləri, hətta geyimləri ilə də fərqlənirlər. İran erməniləri yerli ermənilərin (albanların) dilini başa düşmürlər. Lakin, gəlmələr tezliklə yerlilərin dilini unutdurdular”. (Xan-Aqov A.E. – “Экономический быт государственных крестъян Джеванщирского уезда Елисаветполъcкого губернии. МИЭБГКЗК. Т.6, Тифлис, 1887г)

Ermənilərin İrandan köçürülməsinin əsas məqsədlərindən biri Rusiyanın Azərbaycan əyalətlərini “xristianlaşdırmaq”, daha doğrusu, “erməniləşdirmək”dən ibarət idi.