Xaçatur Abovyan, müasir erməni ədəbiyyatının banisi, yazıçı, pedaqoq: “Bizim xalq danışıq dilində nəinki azərbaycanca ancaq ayrı-ayrı sözləri, eləcə də bütöv cümlələri işlədir”. (Х.Абовян, Полное собрание соч., V том, Ереван, Изд. АН Арм. 1950, на армянском языке).

Tarixi qədimlik təsəvvürünə görə, ermənilərin Böyük Ermənistan hesab edilən həqiqi vətəni Rusiya hüdudlarından kənarda, daha doğrusu Kiçik Asiyada yerləşir. Dağlıq Qarabağda yaşayan ermənilərə gəlincə, onların bir hissəsi aborigen olub, xristian dinini qoruyub saxlayan qədim albanların nəslindəndir. Bir hissəsi təqib və hücumlardan qurtarmaq üçün Azərbaycan torpaqlarında sığınacaq tapan İran və Türkiyə qaçqınlarıdır.
B.İşxanyan. «Qafqaz xalqları», Petroqrad. 1916-cı il, səh 18.

…V əsrdə yaşamış erməni tarixçisi Moisey Xorenski hələ eramızdan əvvəl II əsrdə bu torpaqda türkdilli bolqarların olması haqqında məlumat verərək qeyd edir ki onların başçısının adı ilə Vənənd toponimi yaranmışdır . O, fikrini bir qədər genişləndirərək bu torpaqlarda yaşayan Kəngər tayfası haqqında da danışır. Digər erməni tarixçisi Ermənistan və Albaniya sərhədində Kəngər dağlarının olduğunu qeyd edir. «Erməni coğrafiyası»nda da Kəngər yer adından bəhs edilir. (Ermənistanın Qukasyan rayonunda yerləşən bir dağ indi də Kəngər dağı adlanır).

Vətəni, torpağı, daimi yaşayış məskəni olmayan ermənilər dünyaya səpələnərək günləri xoş keçən yerlərdə ömür sürmüşlər.

1917-ci ildə Rusiyada xalq kütlələrinin genişlənən inqilabi hərəkatı Zaqafqaziya bölgəsində vəziyyətə ciddi təsir göstərdi.