I Dünya müharibəsi dövründə Mikoyan başda olmaqla erməni daşnaq liderləri «Böyük Ermənistan» uğrunda ikibaşlıfəaliyyət göstərmişlər. Bir tərəfdən onlar Hitlerin qələbə çalacağına inanıb ona Zaqafqaziyada iki dövlətin-erməni və gürcü dövlətlərinin qurulmasını təklif etmişlər. Bununla onlar Azərbaycan torpaqlarını mənimsəmək istəyirdilər. Digər tərəfdən isə qələbə Sovet İttifaqı tərəfdə olarsa, Türkiyənin Qars vilayəti və ona yaxın ərazilərin Sovet Ermənistanına birləşdirilməsi planını cızırdılar. Hər iki halda azərbaycanlıların Zaqafqaziyadan Orta Asiyaya və Sibirə deportasiyasına cəhdlər edilirdi.

Azərbaycanlıların Ermənistandan (Qərbi Azərbaycandan) deportasiyası və köçürülməsi hələ XVIII əsrdən başlanıb. Qərbi Azərbaycandan azərbaycanlıların, ümumiyyətlə müsəlmanların deportasiyası üç mərhələdə aparılıb:

Son deportasiya zamanı Ermənistan dövləti 8 min kvadratkilometr ərazidə (172 yaşayış məntəqəsi) yaşayan azərbaycanlıları doğma yurdlarından qovub.

SSRİ lideri İosif Stalinin 23 dekabr 1947-ci ildə azərbaycanlıların öz dədə-baba torpaqlarından sürgün edildiyini təsdiqləyən əmrinin surəti sosial şəbəkələrdə yayılıb.

Azərbaycanlıların 1948-ci ilin yayında Ermənistandan deportasiya edilməsinin mən də şahidi olmuşam. O vaxt Azərbaycan ərazisinin Arpaçay sahillərində respublikanın bütün geoloqlarına yaxşı məlum olan Əsməri əhəngdaşı yerin səthinə çıxırdı. Müharibə illərində İran İslam Respublikasında işləmiş akademik Əhəd Ələkbər oğlu Yaqubov əhəngdaşı qatlarında qazılmış hər bir quyudan gündə 10 min ton neft çıxarılmasını görmüşdü.

…Çoxları elə bilir ki, qərbi azərbaycanlıların ilkin qaçqınlıq dövrü XX əsrin əvvəllərindən başlayır. Əslndə isə bu proses XIX əsrin ilkində -1801-ci ildə Rusiyanın Şərqi Gürcüstanı ilhaq etməsi və bunun nəticəsində Şəmşədil və Loru-Pəmbək bölgələrinin rusların əlinə keçməsi anından başlamışdır…