1905.az

  • Ermənilərin ‘gəliş’i
    • Xronika
    • Nota bene
    • Təhlil
    • Xəbər
  • Azərbaycanlıların soyqırımları
    • Xronika
    • Nota bene
    • Təhlil
    • Xəbər
  • Erməni dövləti
    • Xronika
    • Nota bene
    • Təhlil
    • Xəbər
  • Azərbaycanlıların deportasiyaları
    • Xronika
    • Nota bene
    • Təhlil
    • Xəbər
  • Ermənistanın Azərbaycana təcavüzü
    • Xronika
    • Nota bene
    • Təhlil
    • Xəbər
  • Atəşkəs davam edir…
    • Xronika
    • Nota bene
    • Təhlil
    • Xəbər
  • Azərbaycanca
  • العربية
  • Հայերեն
  • English
  • Français
  • ქართული
  • Deutsch
  • فارسی
  • Русский
  • Español
  • Türkçe

XƏBƏR AXINI

  • Novruz Məmmədov: Çalışacağam ki, ümummilli lider Heydər Əliyevin müəyyənləşdirdiyi yolu Azərbaycan Prezidentinin rəhbərliyi ilə davam etdirək
  • Prezidentin mətbuat xidmətinin məlumatı
  • Avropa mediası: “Serj Sərkisyan hakimiyyətdə qalmaq üçün hər şeyə razıdır”
  • Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyevin 31 mart Azərbaycanlıların Soyqırımı Günü münasibəti ilə Azərbaycan xalqına müraciəti – Bakı şəhəri, 27 mart 2003-cü il
  • Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyevin 31 mart – Azərbaycanlıların Soyqırımı günü münasibətilə Azərbaycan xalqına müraciəti – 27 mart 2002-ci il
  • Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyevin 31 mart – Azərbaycanlıların Soyqırımı günü münasibətilə Azərbaycan xalqına müraciəti – Bakı şəhəri, 29 mart 2000-ci il
  • 31 Mart – Azərbaycanlıların Soyqırımı günü münasibətilə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyevin Azərbaycan xalqına müraciəti – 30 mart 1999-cu il
  • Xocalı soyqırımının dördüncü ildönümü ilə əlaqədar Xocalı sakinlərinin bir qrupu ilə görüşdə Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyevin giriş sözü – Prezident sarayı, 24 fevral 1996-cı il
  • Xocalı soyqırımının dördüncü ildönümü ilə əlaqədar Xocalı sakinlərinin bir qrupu ilə görüşdə Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyevin giriş sözü – Prezident sarayı, 24 fevral 1996-cı il
  • Xocalı soyqırımının dördüncü ildönümü ilə əlaqədar Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyevin Azərbaycan xalqına müraciəti – 24 fevral 1996-cı il
  • Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyevin Xocalı soyqırımının üçüncü ildönümü ilə əlaqədar keçirilən mərasimdə çıxışı – Təzəpir məscidi, 26 fevral 1995-ci il
  • Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyevin Xocalı soyqırımının üçüncü ildönümü ilə əlaqədar Azərbaycan xalqına müraciəti – 25 fevral 1995-ci il
  • Xocalı soyqırımı qurbanlarının ailələrinə – 1 mart 1994-cü il

1905.az Kitabı

elkhan-suleymanov.az Şamaxının millət vəkili
Elxan Süleymanovun
fərdi veb saytı
  • Sənədlər
  • Xəritələr
  • Nəşrlər

Kitab rəfi

xocalı soyqırımı

Bolşeviklər 1918-ci il soyqırımı haqqında

26.03.2018

Azərbaycanda 1918-ci ilin faciəli hadisələrinin mənzərəsənin bolşeviklərin interpretasiyasında bərpası ilə bağlı ilk addımlar artıq sovet hakimiyyəti qurulandan dərhal sonra atıldı.

 

 

 

bolsevikler bakida

 

 

1920-ci illərdən başlayaraq Azərbaycan SSR-də 1917-1918-ci illərin inqilabi hadisələrinin iştirakçılarının xatirə axşamları keçirilirdi. Bu axşamların iştirakçılarının çıxışlarının stenoqramı səliqə ilə köçürülür, müvafiq ideoloji filtrdən keçirildikdən sonra Azərbaycanda sovet hakimiyyəti uğrunda mübarizə tarixiu haqqılnda əsərlərin əsasını təşkil edirdi.

 

Öz tərcüməyi-hallarını həmin illərin fonunda söyləyən xatirə müəlliflərinin demək olar ki, hamısı 1918-ci ilin mart hadisələrini Bakı quberniyasında sovet hakimiyyətinin qurulması prosesində dönüş dövrü kimi səciyyələndirib, onların antiazərbaycan xarakteri daşıdığını bildiriblər. Bolşevik natiqləri əsasən bolşevik-daşnak dəstələrinin Bakı, Quba və Şamaxıda törətdikləri qırğınlardan müsəlman əhalisinin daha çox zərər çəkdikləri hadisələri təsvir ediblər.

 

 

1917-ci ildən bolşevik partiyasının üzvü olan Q.Blyumin xatırlayırdı: “1918-ci ilin hadisələri başladı və biz, öz silahlı qüvvələrimiz olmadığından, daşnak dəstələrindən istifadə etdik”.

 

 

A.Kaçayeva xatırlayırdı: “…batalyonları formalaşdırarkən, öz komandanlığımız olmadığından, kommunist nüvəsinə malik olmayan, 70 faizi ermənilərdən ibarət ordu yaratdıq.”

 

 

A.Qaber-Kornun yazdığı kimi, “müsavatçılardan “vəhşi diviziya”nı tərk-silah etməyi tələb edir və onları sovetlərdən qovurdular, daşnakların tərk-silah olunmasında isə zəif israr edir və onları sovetlərdə saxlayırdılar; bu ətraf mühitdə, xüsusilə də türk əhalidə çox pis təəssürat yaradırdı”.

 

 

A.Baqdasarovun xatirəsində qeyd olunur ki, “vətəndaş müharibəsinin milli zəmində müharibəyə çevrildiyi və ordunun başında 80% daşnakların təmsil olunduğu mart hadisələrindən sonra, patiya hiss etdi ki, yaşaya bilməz, hakimiyyət rusların və ermənilərin əlində idi. Erməni milli şurası bütün drujinaları nizamlayırdı”.

 

 

Q.Blyumin etiraf etməyə məcbur idi: “Daşnak dəstələri öz murdar işlərini gördülər, 20000 yazıq müsəlman əhalisini doğramaqla, vətəndaş müharibəsi əvəzinə, milli zəmində müharibə yaratdılar”.

 

 

Şamaxı hadisələrinin şahidi olan və Bakı hökumətinin Stepan Lalayevə “geniş mandat” verdiyini bildirən P.Boçarov qeyd edirdi: “Bir gecə ərzində şəhər sanki yoxa çıxmışdı. Əhali məhv edilmişdi. Əraziyə Caparidzenin sədrliyi altında komissiya göndərildi. Şamaxının komendantı daşnak Paxlasin azad edildi və onun qırğın zamanı fəaliyyətsizlik nümayiş etdirən dəstəsi ləğv edildi. Həmçinin daşnak Stepan Lalayev  geri yollanıldı”.

 

Şamaxı hadisələrini öyrənmək üçün oraya Məşədi Əzizbəyov göndərildi. Bu da Əzizbəyovu müşayiət edən qızıl əsgər Z.Hacıyevin şahidliyi: “Partiya komitəsinin qərarı ilə mən Məşədi Əzizbəyovun rəhbərliyi ilə Şamaxıya ezam olundum. Şamaxıya çatanda bizi daşnaklar qarşıladılar və öldürməyə çalışdılar. Sonra Mədrəsəyə getdik. Əhali incidilmiş, qadınlara qarşı zorakılıq edilmişdi. Küçələrdə çəlləklərdə şərab daşınırdı, hamı sərxoş idi, böyük biabırçılıqlar törədilirdi. Şamaxıdan Altıağaca yollandıq. Mitinq çağrıldı, y.Məşədi bəy çıxış etdi və molokanları, türkləri və erməniləri sülhə çağırdı. Təəssüf ki, onların arasında bizim sənədləri oxuyacaq bir nəfər də savadlı adam tapılmadı. Əhalidə ermənilərə qarşı əks əhval-ruhiyyə olduğundan, mən imza yerində Şaumyanın əvəzinə, Caparidzenin adını oxudum. Deyirdilər ki, əgər siz bizə qarşı rus əsgərlərini göndərsəniz, biz sovet hakimiyyətinə qarşı belə qəzəbli olmarıq. Məşədi bəy qayıtdıqdan sonra, Baksovetdə Şamaxı qəzasında yaranmış vəziyyət haqqında məruzə etdi”.

 

 

1 may 1918-ci ildə Qubaya yalnız ermənilərdən ibarət olan üçminlik ordu birləşməsi daxil oldu. Birləşmənin rəhbəri müsəlmanlara qarşı heyvani nifrət bəsləyən qatı daşnak Amazasp Srvandztyan idi. Amazaspın dəstəsinin Qubaya gəlməsini Quba qəzasının yəhudi slobodasında Qızıl Ordu dəstəsində xidmət edən S.İlyansev belə xatırlayır: “Bir neçə gündən sonra eşitdik ki, Amazaspın 1500 nəfərdən ibarət dəstəsi gəlib. Yolda ikən kəndləri yandırmışdı. Məlum oldu ki, Amazasp bolşevik kimi gəlsə də, o və dəstəsi kəndləri və şəhəri yandıraraq, əhalini soyub, milli qırğın törədib və gedib”.

 

 

Hadisələrin digər şahidi, Qubadakı qırmızı dəstənin üzvü Mir Musa xatırlayırdı: “Daşnak Amazasp türk əhali ilə haqq-hesab çəkirdi. Kütləvi terror, soyğunçuluq və qətllər başladı”.

 

 

Hadisənin şahidi, sonralar uzun illər ərzində Azərbaycanın partiya təşkilatına rəhbərlik etmiş Mir Cəfər Bağırov 1923-cü ildə, hələ Azərbaycan SSR Dövlət Siyasi İdarəsinin rəhbəri olarkən tərcüməyi-halında Quba qəzasında baş verən faciəli hadisələri ətraflı təsvir etmişdi. O yazırdı: “Dərindən təəssüf edirəm ki, iradəmə zidd olaraq Qubadakı dəhşətli mənzərənin şahidi olmuşam. Əhalinin günahsız hissəsinə daşnakların vəhşi hərəkətlərindən qurtarmaq üçün xüsusi bir yardım göstərə bilməməklə yanaşı, hətta öz qohumlarımı da xilas edə bilmədim. Əmim, 70 yaşlı qoca Mir Talıb, onun oğlu Mir Haşım, kürəkəni Hacı Heybət və bir sıra qohumlarım vəhşicəsinə süngülərlə qətlə yetirildilər”.

 

 

Bəzi məlumatlara görə, Bağırov “həmin dəhşətli mənzərənin” qarşısını almaq üçün bəzi tədbirlərə əl atıb, lakin onu həbs ediblər.

 

 

Yəhudi slobodasında Qızıl Ordu dəstəsində xidmət edən Xaniko Şafadimo xatırlayır: “Gizli rəhbərlərimiz y. Bağırov və Mardaxay Yakubov bizə bildirirdilər ki, Amazaspın dəstəsindəkilər bolşeviklər deyil, millətçilərdir. Siz onların dəstələrinə qarışmayın, bolşeviklər gələnə kimi gözləyin. Xaçmazda öyrəndik ki, y. Bağırov Xaçmazdadır və eşelonun rəisi Amazasp onu həbs etdirmək istəyir. Çünki o, təşviqat aparırdı ki, kəndlilərə toxunmasınlar, onların günahları yoxdur. Biz Şalma Marday və Mardaxay Yakubovun rəhbərliyilə ermənilərin yanına getdik və izah etdik ki, Bağırov müsavatçı deyil, əsil inqilabçıdır, bizə rəhbərlik edir və onun üçün bütün millətlər bərabərdir. Bu öz təsirini göstərdi və daşnaklar onu azad etdilər”.

 

 

Bu insanların danışdıqları ayarı-ayrı epizodlar belə, birmənalı nəticə çıxarmağa imkan verir: 1918-ci ilin baharında Azərbaycanda sovet hakimiyyəti minlərlə azərbaycanlının sümükləri və qanı üzərində qurulub.

 

İlqar Niftəliyevin “1918-ci ilin baharında Azərbaycanlıların soyqırımı bolşeviklərin xatirələrində” (“İrs-Наследие” 2012№2(56)) məqaləsinə əsasən Gündüz Nəsibov hazırladı

Tweet
1905.az

Oxşar yazılar

1. 1918-1920-ci illərdə İrəvan quberniyasında azərbaycanlıların soyqırımı 2. Qaçılmaz acı bir həqiqət 3. 4. 1918-ci il azərbaycanlıların soyqırımı. Şamaxıda mart qırğınları 5. Azərbaycan tarixçiləri 1918-ci il soyqırımı haqqında 6. Erməni vandallarının görünməmiş vəhşilikləri

azərbaycan xalq cümhuriyyəti - 100

Kvartet

SERİALLARIMIZ

DIASPOR MEDIADA

“Çek-ap”

SOYQIRIM: 1918-2018

Səfəvi və Osmanlı

avciya
avciya.az Azərbaycanda Vətəndaş Cəmi̇yyəti̇ni̇n İnki̇şafina Yardim Assosi̇asi̇yası

Müsahibə

Cəbi Bəhramov

“Dağlıq Qarabağ məsələsi yalnız 1988-ci ildə qalxmamışdı”

Nigar Gözəlova

“Sübut və dəlillərlə danışanda ermənilərin çığır-bağır salmaqdan özgə yolları qalmır”

Jalə Mütəllimova

“Məişət səviyyəsinə endirdiyimiz publika ilə biz heç yerə gedə bilməyəcəyik.”

Musa Qasımlı

“1918-ci ildə Bakıda azərbaycanlı əhalinin dörddə bir hissəsi öldürülüb”

Firdovsiyyə Əhmədova

“Topçubaşov Bakı küçələrində gəzərək, qırğınların qarşısını almağa səy göstərirdi”.

Solmaz Rüstəmova Tohidi

“Azərbaycan Demokratik Respublikasının sovet işğalı ilə əlaqədar 1918-ci il qırğınları ilə bağlı siyasi qərar verməyə vaxtı çatmayıb”

Sütun

Fuad Babayev

Mübarizin arzusu

QUBANIN AĞ ALMASI

Ulu öndərin xeyir-duası ilə

WORLD OF TANKS

52 İLLİK 2 PROSESİN SONU 

Anar İsgəndərov

1918-ci ildə Şamaxı qəzasında həyata keçirilən soyqırımı

Kərim Şükürov

“Azərbaycanda erməni qırğınları və deportasiyaları” haqqında baxışların tənqidi təhlili

Şıxəli Əliyev

Erməni “soyqırımı”nın fotoşəkli 20 Yanvarda çəkilib?

İLYAS BABAYEV (1935-2017)

Tarixi Azərbaycan

Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti

1918-ci il fevralın 23-də Cənubi Qafqazın ali hakimiyyət orqanı- Zaqafqaziya Seymi yaradıldı. Lakin Seymin tərkibinə daxil olan Azərbaycan, gürcü və erməni fraksiyaları arasında daxili və xarici siyasətin əsas məsələlərinə münasibətdə ciddi fikir ixtilaflarının olduğu aşkara çıxdı.

Bizim sənətçi

RETROSPEKTİVA – Mübariz İbrahimovun obrazını mozaikada işləmək istəyən ƏMİRXAN MƏMMƏDVƏLİYEV

 – Əmirxan müəllim, neçə illərdir mozaika işi ilə məşğulsunuz…

–  Bu işlə 1976-cı ildən məşğulam. İlk işim də indiki “Azərbaycan” nəşriyyatının qarşısındakı tablo və böyründəki rəngli şüşədən vitraj olub.

Irs

Xocalıda məhv edilən həm də tarixi və mədəni abidələrimizdir

 

Bu ulu yurdda minilliklərin şahidləri, əsrlərin yadigarları da vandalizmin qurbanlarına çevrildi

 

Xocalı sözü nəinki bu ulu yurdun həsrətini çəkənlərin, hətta “dünyanın o başına kimi səpələnən” soydaşlarımızın dilinin əzbərinə, ağı-bayatısına çevrilib. Xocalı şəhəri Yuxarı Qarabağın dağlıq hissəsində, Kiçik Qafqazın Kirs və Qırxqız dağlarının qoynunda yerləşir.

Söz

Məmməd Araz – Ayağa dur, Azərbaycan!

Nə yatmısan, qoca vulkan, səninləyəm!
Ayağa dur, Azərbaycan, səninləyəm!
Səndən qeyri biz hər şeyi bölə billik!
Səndən qeyri biz hamımız ölə billik!

Infoqrafika

Xocalı 1992

az_infoqrafika-Xocali

Bukinist Mendel

Ceylan Mumoğlu: “Oxumaq həm də ölkələrin iqtisadiyyatına mühüm təsir göstərir.”

“Bukinist Mendel”in suallarını Ceylan xanım Mumoğlu cavablandırdı.

Wallpaper

Kəlbəcər rayonu, Tağlıdaş körpüsü

+++az_oboy_Kəlbəcər rayonu_Tağlıdaş körpüsü

Studio Analitik qrupu Diskussiya klubu Kitabı Səyyar qalereya

© 2018 1905.az | Bütün hüquqlar qorunur.

1905.az STUDIO
  • Azərbaycanlıların soyqırımları
  • Ermənistanın Azərbaycana təcavüzü
  • Atəşkəs davam edir…
  • Erməni dövləti
  • Azərbaycanlıların deportasiyaları
  • Bizim sənətçi
  • Bukinist Mendel
  • Bizim Tarix
  • Irs
  • Wallpaper
  • Infoqrafika
  • Dəyirmi masa
  • Sütun
  • müsahibələr
  • Foto