1779-cu ildə erməni arxiyepiskopu İosif Donda erməni muxtariyyəti təşkil etmək qərarına gəldi. Bu məqsədlə o, həmin əraziyə Türkiyədən və Krımdan köçürülmüş on minlərlə erməni gətirdi və hətta gələcək muxtariyyətin paytaxtını – Don üzərindəki Naxçıvan adlı şəhər saldı.

Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ bölgəsi tarixən ermənilərin ərazi iddialarının mərkəzi olubdur. Erməni müəllifləri Dağlıq Qarabağı mifik Böyük Ermənistan dövlətinin tərkib hissəsi kimi qələmə verməyə çalışırlar. Onlar bunu onunla əsaslandırırlar ki, güya Dağlıq Qarabağın əhalisinin əksəriyyətini ermənilər təşkil edirlər. Lakin bildiyimiz kimi hələ XIX əsrin birinci yarısında Rusiya –İran və Rusiya-Osmanlı müharibələri nəticəsində İrandan və Osmanlı dövlətindən 200 minə qədər erməni Rusiya imperiyasının ərazisinə köçürülmüş və onların əsas hissəsi keçmiş Azərbaycan xanlıqları olan İrəvan, Naxçıvan və Qarabağda yerləşdirilmişdir. Bu vaxtdan başlayaraq ermənilər Azərbaycan torpaqlarına kütləvi şəkildə köçür, burada kök salır, artır və bu ərazilərin adlarını dəyişdirərək özələşdirirdilər. Bu proses mərhələlərlə silahlı və dinc təcavüz yolu ilə gedirdi.

Ermənilərin Dağlıq Qarabağı ələ keçirmək cəhdləri gəlmə və torpaqsız xalqın ərazi iddialarının tərkib hissəsidir.

XV əsrdə erməni kilsəsi Kilikiyadan Eçmiədzinə köçdü. XIX əsrdə çar Rusiyası Qafqazda xristian dövlətləri anklavı yaratmaq niyyətində idi. O vaxt Gürcü çarlığı hələ mövcud idi. Çar hökuməti Azərbaycan sərhədləri hüdudunda Alban dövlətini yaratmağı nəzərdə tutmuşdu. Üçüncü xristian dövləti isə Zaqafqaziyada heç vaxt öz dövləti olmayan Ermənistan olmalı idi.

…XIX əsrin əvvəllərində rusların Qafqaza gəlməsi, Rusiya-İran müharibələri nəticəsində Azərbaycan torpaqlarının parçalanmasında “xüsusi rolu olan” ermənilərin Arazın o tayından İrəvan və Naxçıvan xanlıqlarının ərazisinə köçürülməsi ilə yanaşı həm də Qarabağın Dağlıq hissəsinin səfalı yaylalarına köçürülməsi, ermənilərin, erməni məliklərinin Rusiya imperiyasına “sədaqətlə xidmətlərinə təşəkkürün” bariz nümunəsi idi.

“Böyük Ermənistan” yaratmaq xülyası ilə yaşayan erməni millətçilərinin xalqımıza qarşı apardığı soyqırımı və təcavüz siyasətinin iki yüz ildən artıq tarixi var. Bu mənfur siyasətin məqsədi azərbaycanlıları qədim torpaqlarından sıxışdırıb çıxarmaq, bu ərazilərdə erməni tarixçilərinin və ideoloqlarının uydurduğu “dənizdən-dənizə Ermənistan” dövləti qurmaqdır.