Təqdim edilən təhlillərdə Avropa strukturlarında baş verən hadisələrə obyektiv şərh verməyə və onların əsl mahiyyətini açmağa və təhlillər zamanı hissiyyatlara qapılmaqdan, qeyri-obyektivlikdən kənar olmağa çalışdım.

Əsas məqsədim Azərbaycanın davamlı şəkildə müxtəlif məsələlərlə bağlı Avropa strukturlarında əsassız tənqidlər və təzyiqlərlə üzləşməsinin səbəblərini araşdırmaqdan və bu basqılar və təzyiqlərin obyektivlik dərəcəsini müəyyənləşdirməkdən ibarət idi.

Hadisələrin təhlili göstərir ki, Azərbaycan bir qayda olaraq Avropa strukturlarında əsasən siyasi məhbus məsələsi, ölkədə keçirilən prezident və parlament seçkiləri və referendumların nəticələri ilə bağlı davamlı tənqidlərə məruz qalmışdır.

Təqdim edilən materiallar göstərir ki, Avropanın parlament strukturlarında Azərbaycanın Ermənistan tərəfindən işğal edilmiş və uzun illər işğal altında saxlanılan Dağlıq Qarabağ regionu və digər əraziləri ilə bağlı ən yaxşı halda biganə münasibət hökm sürür, onlar işğalçı dövlətlə işğala məruz qalan dövlət arasında fərq qoymur, əksər hallarda isə erməni diasporu və Ermənistan dövlətinin saxta təbliğatlarına uyaraq və beynəlxalq hüquq normalarına məhəl qoymayaraq işğalçı Ermənistanı müdafiə edirlər.

Qeyd edilən hər üç vacib məsələ ilə bağlı aparılan müzakirələrin görünən və görünməyən tərəflərinin, müzakirələr ətrafında baş verən olayların təhlili göstərir ki, Azərbaycana qarşı tənqidlər və təzyiqlər təsadüfi və xaotik xarakter daşımamışdır. Bu tənqidlər ermənipərəst və anti-Azərbaycan qüvvələri özündə birləşdirən bir mərkəz tərəfindən əvvəlcədən planlaşdırılmışdır və sistemli olmuşdur. Bu tənqidlər davamlı olmuşdur, onların intensivliyi gündəliyə gətirilən məsələlərin aktuallığından asılı olaraq dəyişmişdir və uzunmüddətli anti-Azərbaycan strategiyasının tərkib hissəsi olmuşdur.

Bu qüvvələr öz anti-Azərbaycan strategiyasını reallaşdırmaq üçün vahid mərkəzdən maliyyələşən QHT-lərlə işbirliyi qurmuş, mütəmadi olaraq heç bir faktlara əsaslanmayan qərəzli və nifrətlə dolu materiallar yayaraq beynəlxalq aləmdə Azərbaycanın imicinə xələl gətirməyə çalışmışlar.

Hadisələrin retrospektiv təhlili göstərir ki, Azərbaycanın AŞPA-da əldə etdiyi uğurlardan ciddi narahat olan anti-Azərbaycan qüvvələr Azərbaycana qarşı strategiya işləyib-hazırlamış və bu strategiyanı reallaşdırmağa davamlı səylər göstərmişlər. Onlar öz məqsədlərinə nail olmaq üçün Azərbaycana qarşı məkrli planların həyata keçirilməsinə məruzələrin gündəmə gətirilməsi yolu ilə, yəni dünyada qəbul edilmiş demokratik səsvermə yolu ilə nail olmanın qeyri-mümkünlüyünə əmin olaraq yeni strategiya – Azərbaycana qarşı əsassız korrupsiya iddiaları irəli sürərək AŞPA-da qəbul edilmiş qərarların obyektivliyini şübhə altma almaq və yenidən gündəliyə gətirilməsinə nail olmaq yolunu seçdilər.

Sözsüz ki, AŞPA-da istənilən üzv dövlətə, o cümlədən Azərbaycana qarşı ən effektiv təsir vasitəsi olan siyasi məhbus məsələsinin yenidən gündəliyə gətirilməsi prioritet məqsəd olmuşdur. Ştrasserin Azərbaycanda siyasi məhbusların olmasını ehtiva edən qərəzli məruzəsinin 2013-cü ilin yanvar sessiyası zamanı Assambleyanın plenar iclasında rədd edilməsindən sonra AŞPA-da anti-Azərbaycan və ermənipərəst qüvvələrin Azərbaycana qarşı yeni siyasi təsir imkanları əldə etmək məqsədilə hazırladıqları strategiyaların əsasında qondarma siyasi məhbus məsələsinin hər vəchlə yenidən gündəliyə qaytarılması və ondan Azərbaycana qarşı istifadə edilməsi dayanırdı.

Ştrasserin məruzəsinin qəbul olunmamasından məyus olmuş anti-Azərbaycan qüvvələr Azərbaycanın işğal edilmiş Dağlıq Qarabağ və digər ərazilərində gərginliyin artmasına dair məruzənin hazırlanmasına nail olunmasının, Azərbaycanın cəbhəyanı rayonlarının sakinlərinin qəsdən sudan məhrum edilməsinə dair 2085 (2016) saylı Qətnamənin qəbul edilməsinin Azərbaycan hakimiyyətinin AŞPA üzvlərini ələ alması nəticəsində mümkün olduğu barədə fikir formalaşdırmağa başladı. Azərbaycanın qeyd edilən uğurlarının əldə edilməsində xüsusi aktivliyi ilə seçildiyimizə görə mənə (Elxan Süleymanov) və mənim həmkarım Müslüm Məmmədova qarşı ittihamlar irəli sürüldü. Bu ittihamların inamlı görünməsi üçün Ştrasserin məruzəsinin qəbul edilməməsinin mənim keçmiş AŞPA üzvü Luka Volonteyə pul verməyim müqabilində mümkün olması iddiası ortaya atıldı.

Lakin İtaliyanın Milan Məhkəməsi 27 yanvar 2017-ci ildə qaldırılan iddianın əsassız olması səbəbindən, Luka Volontenin öz səlahiyyətlərinin icrası zamanı rüşvət alması ittihamı üzrə cinayət təqibinə xitam verilməsinə qərar verməsinə baxmayaraq, AŞPA Bürosu elə həmin gün Müstəqil Kənar İstintaq Orqanı təsis etməyə qərar verdi.

Büronun həmin qərarı bir daha göstərdi ki, Avropada Azərbaycana qarşı çirkli “demokratiya” oyunu aparılır. Belə ki, AŞPA-da korrupsiya iddialarının araşdırılmasına dair İstintaq Orqanının yaradılmasının arxasında siyasi məhbus məsələsinin yenidən gündəliyə qaytarılması və Azərbaycanı siyasi poliqona çevirmək istəyi dayanırdı. Bunun üçün anti-Azərbaycan qüvvələr səfərbər edilmişdi. Nəhayət, vurğulamaq istəyirəm ki, Azərbaycanın AŞPA-da son illər ərzində əldə etdiyi uğurlar, xüsusən də Ştrasserin qərəzli məruzəsinin 2013-cü ildə rədd edilməsi, torpaqlarımızın işğalı ilə bağlı Sərsəng qətnaməsinin qəbulu, beynəlxalq təşkilatların Azərbaycandakı son seçkiləri demokratik, azad, şəffaf qiymətləndirməsi anti-azərbaycan qüvvələrini ciddi şəkildə narahat etmişdi. Həmin qüvvələri müxtəlif bəhanələrlə və vasitələrlə Azərbaycanda siyasi məhbus olması iddialarını yenidən gündəmə gətirməyə çalışdılar.

Bu oyunda Avropada bəyan edilmiş dəyərlərin heç birinə əməl edilməsinə ehtiyac duyulmur, Azərbaycana qarşı ayrı-seçkilik, hüququn aliliyi prinsipinin işləməməsi, hüquqi məsələlərin məhkəmə qərarlarına məhəl qoymadan siyasi gündəliyə gətirilməsi normal hesab edilir.

Müstəqil Kənar İstintaq Orqanının hesabatı qəbul edildikdən sonra AŞPA-da Azərbaycanda siyasi məhbuslara dair məruzəçinin təyin edilməsi bir daha göstərdi ki, bizim təhlillərimiz və proqnozlarımız, nə qədər təəssüf doğursa da, əsassız deyildilər və özlərini doğruldurlar. AŞPA ilə unison Avropa Parlamentində də Aİ ilə Azərbaycan arasında hərtərəfli əməkdaşlığa dair sazişin ratifikasiyasına dair şərtlərdən ibarət tövsiyələrin qəbul edilməsi də Azərbaycana qarşı strategiyanın tək AŞPA ilə məhdudlaşmadığını göstərdi.

P.S. Bu araşdırma ilə Avropanın çirkli “demokratiya” oyununu ifşa etdiyimdən gələcəkdə davamlı güclü təqib və təzyiqlərə məruz qalacağımı istisna etmirəm.

Assambleya Müstəqil Kənar İstintaq Orqanının hesabatını təsdiqlədikdən sonra Prosedur Qaydaları, Toxunulmazlıqlar və İnstitusion Məsələlər Komitəsi məruzədə adı çəkilən Assambleya üzvlərinin davranışı ilə bağlı verdiyi tövsiyələr və gəldiyi nəticələrin izlənilməsi məqsədilə dinləmələr keçirdi.

Komitə sədri Petra de Sutter 8 iyun 2018-ci ildə məktub ünvanlayaraq İstintaq Orqanının hazırladığı hesabatda mənim “korrupsiya xarakterli fəaliyyətdə iştirak etməyimlə bağlı və AŞPA Davranış Kodeksinin 12-ci paraqrafmı ciddi şəkildə pozduğumu hesab etmək üçün kifayət qədər əsaslarının olduğunu vurğulamışdı və mənim bu orqanla əməkdaşlıq etmədiyimi qeyd etmişdi. Komitə sədri məni məsələ ilə bağlı şərh verməyə və ya birbaşa dinləmələrə üstünlük verəcəyim təqdirdə, Strasburqda iyun sessiyası zamanı Komitənin iclasına dəvət etməyə hazır olduğunu bildirirdi. Mən Müstəqil Kənar İstintaq Orqanının yaradılmasının Avropa Şurasının Nizamnaməsinə zidd olduğuna, bu orqana verilən səlahiyyətlərin üzv dövlətlərin suveren hüquqlarını pozduğuna, İstintaq Orqanının mandatının Azərbaycanla məhdudlaşdırıldığına etiraz əlaməti olaraq həmin orqanla əməkdaşlıq etmədiyimi vurğuladım və bu səbəblərdən Prosedur Qaydaları Komitəsinə məsələ ilə bağlı şərh verməyəcəyimi və hər hansı birbaşa dinləmələrdə iştirak etməyəcəyimi bildirdim.

Prosedur Qaydaları, Toxunulmazlıqlar və İnstitusion Məsələlər Komitəsi 27 iyun 2018-ci ildə Parlament Assambleyası daxilində korrupsiya iddialarına dair müstəqil istintaq orqanının məruzəsi əsasında fərdi AŞPA üzvlərinin və keçmiş üzvlərinin davranışına dair nəticələr haqqında qərar qəbul etdi.

Komitə qərarına əsasən, 14 nəfər deputat Avropa Şurası və Parlament Assambleyasının binalarına daxil olmaq hüququndan ömürlük məhrum edilirdi. Komitənin bu qərarı məni xeyli təəccübləndirdi.

Belə ki, Prosedur Qaydaları Komitəsinin “Avropa Şurası və Parlament Assambleyasının binalarına daxil olmaq hüququndan ömürlük məhrum edilməsi” formasında “cəzalandırdığı” 14 nəfərdən yalnız biri AŞPA üzvü idi, digər 13 nəfər isə AŞPA-nın keçmiş üzvləri idilər.

Digər tərəfdən, “cəzalandırılan” şəxslərin əksəriyyəti keçmiş deputatlar idilər, artıq öz ölkələrində parlament üzvləri deyildilər və aktiv siyasi-ictimai fəaliyyətlə məşğul olmurdular.

Təəccüblüdür, deyilmi? Əgər, hansısa təşkilatın üzvü olmayan adama həmin təşkilatın binasına daxil olmaq qadağan edilirsə, bu “qadağa”nı necə şərh etmək olar? Əgər həmin adam üstəlik təşkilata üzvlük statusu əldə etmək üçün heç bir şansı olmayan adamdırsa, yəni bizim halda öz ölkəsinin parlament üzvü deyilsə, onda necə?

Üçüncü tərəfdən, qərarda hər bir “cəzalandırılanla” bağlı “ömürlük məhrum edilməsi” ifadəsinin istifadə edilməsi qəribədir.

Belə ki, AŞPA üzvü olan deputatlar Assambleyanın sessiya və komitə iclaslarında iştirak etmək məqsədilə Strasburqa səfər edirlər və bu səfər həmin deputatların milli parlamentləri tərəfindən maliyyələşdirilir.

Lakin artıq AŞPA və öz ölkələrində milli parlamentlərin üzvü olmayan, aktiv fəaliyyətlə məşğul olmayan hər hansı insanın öz təqaüdü hesabına Avropa Şurasına getmək istəyi real deyildi. Belə ki, yuxarıda qeyd edildiyi kimi, “cəzalandırılmış” şəxslərdən bəziləri arüq 10 ildən artıqdır ki, deputat deyildilər və siyasi fəaliyyətlərini dayandırmışdılar.

Sual edilir: əgər onlar hər hansı AŞPA üzvü ilə görüşmək istəsələr, həmin üzvün öz şəhərində, ya fərqli bir Avropa paytaxtında, yaxud da elə Strasburqda bir kafedə görüşə bilməzlərmi? Bununla belə, ömrünün böyük hissəsini ictimai-siyasi fəaliyyətə həsr etmiş, arüq təqaüddə olan və həyatının ahıl dövrünü yaşayan, ən başlıcası isə hüquqi müstəvidə (məhkəmə qərarları ilə) təsdiqlənmiş hər hansı cinayət əməlləri törətməmiş insanların “ömürlük” “cəzalandırılması” nə dərəcədə Avropanın tez-tez səsləndirdiyi humanizm prinsipi ilə uzlaşır? Belə bir qərarın verilməsi daha çox sərsəm və tragikomik xarakter daşımırmı və çirkli “demokratiya” oyunu deyilmi?

Görəsən, AŞPA öz üzvü olmayan, əsasən təqaüddə olan və şüurlu həyatının əsas hissəsində ictimai-siyasi fəaliyyətlə məşğul olmuş insanların “Avropa Şurası və Parlament Assambleyasının binalarına daxil olmaq hüququndan ömürlük məhrum edilməsi” barədə qərarı ilə nə demək istəyir? Bu o demək deyilmi ki, AŞPA-da artıq real işlərlə deyil, imitasiya xarakterli fəaliyyətlə məşğul olurlar?

Dördüncü tərəfdən, Komitə tərəfindən “cəzalandırılan” şəxslərin siyahısına nəzər saldıqda, görünür ki, bu şəxslər Azərbaycanın haqq səsini müdafiə edən, zaman-zaman Ermənistanın Azərbaycana qarşı təcavüzü ilə bağlı obyektiv fikirlər səsləndirən siyasətçilərdir. Düşünürəm ki, bu məqam Avropa institutunun obyektivliyini birdəfəlik şübhə alüna ala biləcək qədər ciddidir və qərar verənlərin iç üzünü açmış olur.

Aydındır ki, Azərbaycanın AŞPA-da son illər ərzində əldə etdiyi uğurlar, xüsusən də Ştrasserin qərəzli məruzəsinin 2013-cü ildə rədd edilməsi anti-Azərbaycan qüvvələri ciddi şəkildə narahat etmişdi. Həmin qüvvələr müxtəlif bəhanələrlə və vasitələrlə Azərbaycanda siyasi məhbus olması iddialarını yenidən gündəmə gətirməyə çalışdılar.

Azərbaycana qarşı məkrli planların həyata keçirilməsinə məruzələrin gündəmə gətirilməsi yolu ilə, yəni dünyada qəbul edilmiş demokratik səsvermə yolu ilə nail olmasının qeyri-mümkünlüyünə əmin olan anti-Azərbaycan qüvvələr yeni strategiya seçdilər. Bu strategiyanın əsasında Azərbaycanla əməkdaşlıq edən, Azərbaycanla bağlı məsələlərin müzakirəsində müstəqil mövqe nümayiş etdirən AŞPA üzvlərinə sanksiyaların tətbiq edilməsi və cəzalandırılması dayanmalı idi. Bunun üçün həmin qüvvələr tərəfindən AŞPA katibliyinin dəstəyi ilə Ştrasserin məruzəsinin əleyhinə səs vermiş üzvlərin Azərbaycanla korrupsiya xarakterli işbirliyində olmaları barədə iddialar irəli sürüldü, AŞPA-da korrupsiyaların olması barədə Avropa Sabitlik Təşəbbüsü təşkilatı tərəfindən bir neçə hesabat hazırlandı. Beləliklə, AŞPA-da korrupsiya iddialarının araşdırılmasına dair İstintaq Orqanının yaradılması məsələsi gündəliyə gətirildi və Avropa Şurasının Nizamnaməsinə zidd olaraq Müstəqil Kənar İstintaq Orqanının yaradılması barədə qərar qəbul edildi.

Beləliklə, AŞPA-da korrupsiya iddialarının araşdırılmasına dair Müstəqil Kənar İstintaq Orqanının yaradılmasının arxasında siyasi məhbus məsələsinin yenidən gündəliyə qaytarılmasına və Azərbaycandan siyasi təzyiq vasitəsi kimi istifadə edilməsinə nail olmaq dayanırdı.

Doğrudan da, 2018-ci ilin yazında Müstəqil Kənar İstintaq Orqanının hesabatı qəbul edildikdən sonra AŞPA-da anti-Azərbaycan xarakterli qərarlar qəbul edildi.

Birincisi, hollandiyalı deputat Pyeter Omtziqt AŞPA-da yenidən Azərbaycanda siyasi məhbus məsələlərinə dair məruzənin hazırlanması və yeni məruzəçinin təyin edilməsi barədə qətnamə təklifi irəli sürdü. Büro bu məsələ ilə bağlı iyun ayının əvvəlində qərar qəbul etdi. Assambleyanın yay sessiyası zamanı 25 iyunda islandiyalı deputat Thorhild Sunna Evarsdottir Avropa Şurasının Hüquq və İnsan Hüquqları Komitəsinin sədri və “Azərbaycanda siyasi məhbuslar” üzrə məruzəçi təyin edildi.

İkincisi, Assambleyanın 26 iyun tarixliiclasında Azərbaycanda 11 aprel 2018-ci ildə keçirilən prezident seçkilərinin nəticələrinə dair hesabat qəbul edildi. Azərbaycana olan ədalətsiz və qərəzli təzyiqlərə bəraət qazandırmaq, ən əsası isə Azərbaycanın əvvəlki illərdəki seçkilərinə kölgə salmaq məqsədilə hesabatda 2018-ci il seçkilərinin nəticələri mənfi qiymətləndirildi.

Üçüncüsü, Assambleya 27 iyun 2018-ci ildə Azərbaycana qarşı qərəzliliyi ilə seçilən lüksemburqlu deputat İv Kruxtenin “Avropada QHT-lərin fəaliyyətinə qeyri-müvafiq məhdudiyyətlərin qarşısını necə almalı?” başlıqlı məruzəsi qəbul edildi. Məruzədə vətəndaş cəmiyyəti hüquqlarının pozuntularına yol verən ölkələr arasında Azərbaycanın adı xüsusi qeyd olunur və ölkədə qeyri-hökumət təşkilatlarının fəaliyyəti üçün şəraitin ciddi pisləşdiyi iddia edilir.

Məruzədə iddia edilir ki, öncə Avropa Şurası Azərbaycan hakimiyyətini QHT-lər haqqında qanunvericiliyi ləğv etməyə və Venesiya Komissiyasının rəyini nəzərə almağa çağırıb. Lakin Azərbaycan hakimiyyəti 2015-2016-cı illərdə QHT-lərlə bağlı hüquqları sərtləşdirib, xarici donorların Azərbaycanda fəaliyyətini qadağan edib, QHT-lərin fəaliyyətini tam nəzarətə götürüb, faktiki olaraq QHT-lərə xarici qrant almağı yasaqlayıb.

Dördüncüsü, Prosedur Qaydaları, Toxunulmazlıqlar və İnstitusion Məsələlər Komitəsi tərəfindən 2018-ci ilin may ayında Monitorinq Komitəsinin Azərbaycan üzrə həmməruzəçisi Sezar Florin Predaya sanksiyalar tətbiq edildi. Odur ki, Assambleyanın yay sessiyası zamanı Azərbaycana qarşı ənənəvi olaraq qərəzli mövqedə olan Rocer Geyi Monitorinq Komitəsinin Azərbaycan üzrə yeni həmməruzəçisi təyin edildi.

Qeyd edilməlidir ki, Müstəqil Kənar İstintaq Orqanının hesabatı AŞPA-da qəbul edildikdən bir qədər sonra Avropa Parlamentində də Azərbaycanla bağlı qərarlar qəbul edildi. Avropa Parlamentinin Xarici Əlaqələr Komitəsi may ayının ortalarında 56 nəfər lehinə, 2 nəfər əleyhinə, 7 nəfər bitərəf olmaqla Avropa İttifaqının rəhbərliyinə Azərbaycanla əməkdaşlıq və tərəfdaşlıq sazişi ilə bağlı şərtlərdən ibarət tövsiyələr paketi qəbul etdi. Avropa Parlamenti iyulun 4-də bu tövsiyələri 564 səs lehinə, 69 səs əleyhinə, 47 nəfər bitərəf olmaqla təsdiqlədi.

Avropa Parlamentinin Avropa Komissiyası və Aİ xarici siyasət idarəsinin rəhbərinə ünvanlanmış tövsiyələrində bildirilir ki, danışıqlar başa çatana qədər Azərbaycanın öz siyasi və vicdan məhbuslarını azad etməsi vacibdir və Azərbaycan hakimiyyəti yadda saxlamalıdır ki, əgər Aİ əsas dəyərlərinə və hüquqlarına əməl etməsə, heç bir hərtərəfli saziş ratifikasiya edilməyəcək. Vurğulanır ki, iqtisadi cinayətlər, korrupsiya, pulların yuyulması, vergidən yayınmaya qarşı mübarizəyə dair konkret tədbirlər görülməli, “Laundromat” işi çərçivəsində pulların yuyulması araşdırılmalıdır. Göründüyü kimi, Avropa Parlamenti də siyasi məhbus və korrupsiya iddiaları məsələlərini Aİ ilə Azərbaycan arasında əməkdaşlıq və tərəfdaşlıq sazişinin imzalanması və ratifikasiya edilməsində şərt kimi irəli sürüb.

Müstəqil Kənar İstintaq Orqanı “Parlament Assambleyası daxilində korrupsiya iddialarına dair” hesabatını hazırlayıb 15 aprel 2018-ci ildə təqdim etdi. Bu hesabat Assambleyanın 26 aprel 2018-ci il iclasında təsdiqləndi. İstintaq Orqanının hesabatı 217 səhifədən ibarətdir və 2008-ci ildən sonrakı dövrü əhatə edir.

Xatırladım ki, Müstəqil Kənar İstintaq Orqanının mandatı onun səlahiyyətlərinə dair qəbul edilmiş sənədə əsasən AŞPA üzvlərinin və ya keçmiş üzvlərinin aktiv və passiv korrupsiya fəaliyyətini araşdırmaqdan ibarət olmalı, Avropa Şurasına üzv ölkələrin hamısını əhatə etməli idi.

Lakin hesabatla yaxından tanış olduqda görünür ki, hesabatın yalnız bir səhifəsi digər üzv dövlətlərə, qalan hissəsi isə Azərbaycanla bağlı məsələlərə həsr edilib. Beləliklə, İstintaq Orqanının üzvləri hesabatı hazırlayarkən, öz mandatlarını Azərbaycanla məhdudlaşdırıb, Azərbaycan dövləti tərəfindən birbaşa və ya dolayı yolla təşkil edilməsi iddia edilən korrupsiya aktlarını “araşdırmışlar”. Digər dövlətləri əhatə edən korrupsiya halları hesabatda forma naminə heç bir araşdırmalar olmadan qeyd olunur. Hesabatda digər dövlətləri nəzərdə tutan korrupsiya dosyeləri əslində təhqiqat aparılmadan formal olaraq xatırlanıb. Doğrudan da, hesabatın “Giriş” hissəsinin “B. İstintaq Orqanının baxış bucağının miqyası” bölməsi ilə tanış olduqda hesabat müəllifləri öz mandatını Azərbaycan üzərində məhdudlaşdırdığını aşkar şəkildə vurğulayırlar. Belə ki, həmin bölməni bir-biri ilə ziddiyyət təşkil edən cümlələrlə başlayırlar. Onlar, bir tərəfdən, yazırlar ki, “İstintaq Orqanının mandatını müəyyənləşdirən səlahiyyətlər iddia edilən korrupsiyanın hər hansı xüsusi nümunəsini müəyyənləşdirmir, yaxud onlar korrupsiya və ya maraqların təşviqinə cəlb olunması iddia edilən hər hansı fərd, müəssisə və ya ölkənin adını çəkmir.” Lakin dərhal növbəti cümlədə öz yazdıqlarını təkzib edirlər və Azərbaycanın adını çəkərək bildirirlər: “Buna baxmayaraq, Azərbaycanın hədiyyə və pul müqabilində AŞPA-dakı tənqidi susdurmaq və “kürü diplomatiyası” kimi tanınmış iddia edilən cəhdlərini açıq şəkildə ittiham edən bir sıra QHT-lərin hesabatları (bu hesabatların mahiyyəti barədə aşağıda ətraflı danışılır) İstintaq Orqanının baxışını Azərbaycanla bağlı belə iddiaların üzərinə istiqamətləndirmişdir”. Beləliklə, hesabatda açıq-aydın göstərilir ki, “bir sıra QHT-lərin hesabatları … İstintaq Orqanının baxışını Azərbaycanla bağlı belə iddiaların üzərinə istiqamətləndirmişdir”.

Diqqəti çəkən əsas məqamlardan digəri də hesabatın “Giriş” hissəsinin “B. İstintaq Orqanının baxış bucağının miqyası” bölməsində açıqlanır. Burada Azərbaycana qarşı irəli sürülən iddiaların mənbəyi kimi Avropa Sabitlik Təşəbbüsü təşkilatı göstərilir və aydın olur ki, İstintaq Orqanı öz hesabatını əsasən Avropa Sabitlik Təşəbbüsü və anti-Azərbaycan alyansında iştirak edən digər QHT-lərin zaman-zaman hazırladığı materiallar əsasında hazırlayıb. Bu təşkilatın Azərbaycan qarşı qərəzli və açıq düşmən mövqeyi barədə yuxarıda kifayət qədər təhlil apardığımıza görə, onların hazırladıqları materialların təhlilinə lüzum yoxdur.

İstintaq Orqanı hesabatda qeyd edir ki, AŞPA nəzdində Azərbaycanın maraqları istiqamətində fəaliyyət göstərən bir qrup insan var. Lakin İstintaq Orqanı “onların birtərəfli qaydada fəaliyyət göstərən vahid strukturun tərkib hissəsi olduğunu kifayət qədər əminliklə təsdiq edə bilməyib”. Beləliklə, İstintaq Orqanı Assambleya nəzdində Azərbaycanın maraqları istiqamətində fəaliyyət göstərən və vahid struktura malik olan hər hansı qrup aşkar etməyib və heç bir fakt göstərmədən həmin üzvlərin Assambleyanın etik normalarına zidd davrandıqlarını iddia ediblər.

Gözlənildiyi kimi, hesabatda İstintaq Orqanı Azərbaycanla bağlı fəaliyyətlərlə əlaqədar təqdim edilən “hədiyyələrə xüsusi yer ayırıb. Lakin heç bir əsas və ya fakt aşkarlamayan hesabat müəllifləri etiraf edirlər ki, hədiyyələrin “parlamentin və ya Katibliyin hər hansı bir üzvünün öhdəlikləri əvəzinə müəyyən tərzdə xüsusi fəaliyyət göstərmələri üçün verildiyi” sübut edilməyib.

Hesabatda AŞPA-da lobbiçilik fəaliyyətinin icra edilməsinə diqqət ayrılır və İstintaq Orqanı, AŞPA-nın bir sıra keçmiş parlamentarilərinin AŞPA-nın Davranış Kodeksinə zidd tərzdə belə fəaliyyətlər həyata keçirdikləri qənaətinə gəlir. Lakin İstintaq Orqanı hesabatda Azərbaycanın xeyrinə korrupsiya fəaliyyətlərinə gəldikdə, belə nəticə çıxarıb ki, “AŞPA-nın bəzi indiki və keçmiş üzvlərinin belə təbiətli fəaliyyət göstərdiklərinə dair çox şübhələr var”. Beləliklə, hesabat müəlliflərinin təbirincə desək, İstintaq Orqanı “çox şübhələr” əsasında Azərbaycanla bağlı korrupsiya iddialarını araşdırır.

Maraqlıdır ki, hesabatda hər hansı konkret korrupsiya iddiası göstərilərkən istinad kimi “müəyyən edilməmiş bir mənbənin iddiasına görə”, “eşitdiyinə görə”, “özünün eşitdiyi söz-söhbətə görə” kimi ifadələrdən istifadə edilir. Bundan əlavə, hesabatda Avropa Sabitlik Təşkilatının hesabatında “sistematik olaraq hər sessiyada” “Azərbaycanın AŞPA-dakı “əsas dostlar”ına və katibliyin digər 3 və ya 4 üzvünə” kürü təklif edilməsi barədə iddialar yer almışdır. Bu iddialarla bağlı AŞPA Baş Katibi Savitski Avropa Sabitlik Təşkilaüna məktub göndərərək “katibliyə qarşı irəli sürülən korrupsiya iddiaları ilə bağlı dəlillə təmin etməyi” istədiyi və onun məktubunun cavabsız qaldığı qeyd edilir. Amma Knaus bu məsələ ilə bağlı “İstintaq Orqanına verdiyi şifahi ifadəsində ESİ mənbəsinin hədiyyələr qəbul edən bəzi şəxslərin adlarını verdiyini, lakin ESİ məlumatın dəqiqliyindən əmin olmadığından həmin adları istifadə etməmək qərarına gəldiyini bldirmişdir”. Maraqlıdır, deyilmi?!

Diqqəti çəkən məqam ondan ibarətdir ki, İstintaq Orqanının əsaslandığı “çox şübhələr” şayiə xarakterli dolayı mülahizələrdən ibarətdir. Belə ki, İstintaq Orqanı hesabatda Azərbaycanla əməkdaşlıq edən AŞPA üzvlərinə qarşı irəli sürdüyü korrupsiya şübhələrini heç bir faktla təsdiq etmir. Onlar öz şübhələrini əsaslandırmaq üçün Azərbaycanın daxilində olan və xaricdə sığınacaq tapmış bir sıra radikal fikirli müxalifət nümayəndəsinin və xarici anti-Azərbaycan elementlərin müxtəlif KİV-lərdə səsləndirdikləri iddialara və İstintaq Orqanına verdikləri ifadələrinə istinad edirlər. Lakin İstintaq Orqanının bu iddiaları yoxlamaq üçün tədqiqat vasitəsi və ya kifayət qədər iradəsi olmayıb. Göründüyü kimi, hesabatda korrupsiya iddiaları rəsmən öz təsdiqini tapmayıb.

Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, İstintaq Orqanının istinad etdiyi mənbələrdən biri Azərbaycana qarşı düşmən mövqedən çıxış edən və Azərbaycanla bağlı qondarma korrupsiya iddialarının müəlliflərindən biri olan Avropada fəaliyyət göstərən Avropa Sabitlik Təşəbbüsü (ESİ) təşkilatının hesabatlarıdır. Maraqlıdır ki, bir müddət əvvəl Avropa Strateji Kəşfiyyat və Təhlükəsizlik Mərkəzi (ASKTM) öz hesabatında ESİ-nin Corc Soros tərəfindən təşkil edildiyini və erməni məsələsinin xeyrinə Azərbaycanda qeyri-sabitlik yaratmaq məqsədi daşıdığını vurğulamışdı. Həmin hesabata cavab olaraq, ESİ-nin rəhbəri Knaus 6 sentyabr 2017-ci ildə bildirdi ki, ESİ heç vaxt Ermənistandan pul almayıb və Ermənistan haqqında genosid məsələsi ilə bağlı yalnız bir dəfə hesabat hazırlayıb. İstintaq Orqanının hesabatında qeyd edilir ki, “Knausa görə, Albaniyada işləmək, Aİ-də bəzi ümumi işlər və insan hüquqları ilə bağlı məsələlər üçün Corc Soros Fondu ESİ-nin ümumi büdcəsinin 16%-ni təmin etmişdir. Knaus həmçinin vurğulamışdır ki, Corc Soros Fondu indi də ESİ büdcəsinin 20%-ni təmin edir və 2012-ci ildə ilk ESİ hesabatına təxminən 39 000 avro ödəniş etmişdir”. Əslində Knaus öz ifadələrində səmimi deyil və hiyləgərlik edir. Belə ki, o, İstintaq Orqanının yekun hesabatında Avropa Sabitlik Təşəbbüsünü beynəlxalq QHT kimi təqdim etsə də, bu təşkilat Avropa Komissiyası və Avropa Parlamentində 22 dekabr 2014-cü ildə lobbi təşkilatı kimi qeydiyyatdan keçib. Avropa Sabitlik Təşəbbüsü Avropa Şurasındakı lobbiçilik fəaliyyətinə görə (xüsusilə Azərbaycana qarşı məruzələrin yazılması məqsədilə) 2012-2018-ci illər arasında Soros Fondundan 100 minlərlə dollar dəyərində maliyyə vəsaiti qəbul edib. Gerald Knaus İstintaq Orqamndakı dinləmə zamanı bilərəkdən yalan danışaraq, Soros Fondundan 2012-ci ildə 39 000 dollar qəbul etdiyini bildirib. Əslində isə bu rəqəm 100 000 dollardır. Avropa Sabitlik Təşəbbüsü 2013-2014-cü illərdə “Siyasi məhbuslar məsələsi üzrə Avropa Şurasının effektliliyinin artırılması” məqsədi ilə hər il üçün Soros Fondundan 150 000 dollar qrant alıb. Avropa Sabitlik Təşəbbüsünün Soros Fondu tərəfindən maliyyələşdirilməsini və həmin fond tərəfindən həyata keçirilmiş pul köçürmələrini təsdiq edən bank sənədlərinin surəti qeyd edilənlərlə bağlı bütün şübhələri aradan qaldırır.

Avropanın ermənipərəst və anti-Azərbaycan qüvvələri Sorosun maliyyələşdirdiyi Avropa Sabitlik Təşəbbüsü və digər QHT tərəfindən səsləndirilmiş qərəzli spekulyasiyalara və böhtana əsaslanaraq 2016-cı ilin son ayları və AŞPA-nın 2017-ci il yanvar sessiyası ərəfəsində öz təqib kampaniyalarını daha da kəskinləşdirdilər və ardıcıl olaraq hesabatlar hazırlayaraq Azərbaycana qarşı əsassız korrupsiya iddiaları ilə çıxış etdilər. Əsassız korrupsiya iddialarına dair hesabatların yayımlanması intensivliyi, hərbi terminlərlə desək, hücumdan əvvəl “artilleriya hazırlığı”nı xatırladırdı.

Belə ki, 21 noyabr 2016-cı ildə İtaliyanın ictimai televiziyası RAİ 3-ün aparıcı tədqiqat formatı olan “Report” verilişi Avropa Şurasında korrupsiya barədə sənədli film təqdim etdi.

Bunun ardınca, 17 dekabr 2016-cı ildə Avropa Sabitlik Təşəbbüsü təşkilatı “Kürü Diplomatiyası – Avropa bataqlığı (Kürü Diplomatiyası 2-ci hissə) – ittihamçılar, korrupsiya və Avropa Şurası” adlı ikinci hesabatını dərc etdi.

Qlobal anti-korrupsiya QHT-si hesab edilən Transparency International və onun altı Avropa ofisi 20 yanvar 2017-ci ildə yaydıqları müraciətdə “Avropa Şurasının ali rəsmilərini təşkilatdakı ciddi korrupsiya iddialarını”, o cümlədən “2013-cü ilin yanvar ayında siyasi məhbuslara dair AŞPA səsverməsi zamanı vəziyyəti və Azərbaycan nümayəndə heyəti üzvlərinin davranışını bu məsələlər üzrə ekspertin rəhbərliyi ilə müstəqil araşdırmağa” çağırdı.

Amnesty International təşkilatı da yanvarın 20-də AŞPA-nın rəhbərlərinə ünvanladığı məktubda yazırdı ki, “AŞPA üzvlərinin Assambleya qətnamələrinin məzmununa və səsverməsinə təsir göstərmək müstəvisindəki qeyri-müvafiq davranışı ilə bağlı iddialar ciddidir.”

Beləliklə, AŞPA-nın 2017-ci il sessiyası ərəfəsində çox gərgin bir vəziyyət yaranmışdı. Odur ki, AŞPA-nın 23-27 yanvar 2017-ci il tarixli sessiyası çərçivəsində Sədarət Komitəsində Azərbaycan nümayəndə heyətinin və adları bəzi QHT-lər tərəfindən əsassız olaraq korrupsiyada hallanan 2 üzvünün (Elxan Süleymanov və Müslüm Məmmədov) səlahiyyətlərinin dayandırılması məsələsinin müzakirə edilməsinə cəhdlər göstərildi. Lakin Sədarət Komitəsində bunun Assambleyanın qaydalarına zidd olduğu bildirildi. Bununla yanaşı Sədarət Komitəsi Ermənistan Parlamentinin 2 üzvünün İtaliyanın RAİ 3 TV kanalına AŞPA-da qondarma korrupsiya halları ilə bağlı müsahibə verməsini parlament etikası baxımından qəbuledilməz davranış kimi qiymətləndirdi. AŞPA Baş katibi Savitskiyə 25 yanvardan gec olmayaraq, Ermənistan Parlamentinin spikerinə həmin deputatların davanışı məsələsinə baxılması və bu haqda AŞPA-ya məlumat verilməsini tələb edən məktub ünvanlamaq barədə göstəriş verildi.

Sədarət Komitəsi eyni zamanda Azərbaycana qarşı qərəzli mövqedə olan Avropa Sabitlik Təşəbbüsü təşkilatının Assambleya üzvlərinə qarşı əsassız ittihamlar irəli sürməsini onların azad və müstəqil səsverməsinə təsir etmək cəhdi kimi qiymətləndirdi. Komitə AŞPA Baş katibi Savitskiyə həmin təşkilata bu barədə xəbərdarlıq məktubu göndərilməsi barədə göstəriş verdi.

Lakin anti-Azərbaycan qüvvələr sessiya zamanı hadisələri başqa məcraya yönləndirməyə nail oldular. Assambleyanın 2017-ci il qış sessiyasının ilk günü – 23 yanvarda keçirilən plenar iclası “insan hüquqları məsələlərinə dair səsvermələrə təsir göstərmiş” ciddi korrupsiya iddialarını araşdırmaq barədə çağırışlar ilə müşayiət olundu. Plenar iclasda fransalı deputat Jozet Durye və danimarkalı deputat Dogens Yensen, niderlandlıdeputat Tini Koks, britaniyalı Yan Liddel-Qreyncer, AŞPA-nın keçmiş prezidenti Ann Brassör çıxış edərək, korrupsiya iddialarının təcili araşdırılmasına çağırışlar etdilər.

AŞPA Prezidenti Pedro Aqramunt məsələ ilə bağlı mövqeyini ortaya qoyaraq, korrupsiya ilə bağlı müzakirəni “şərəf” məsələsi adlandırdı. Pedro Aqramunt bildirdi: “Mən, Assambleyanın Prezidenti kimi Assambleyanın və ya onun hər hansı üzvünün şərəfinə böhtan atılmasına icazə verə bilmərəm. Mən bu Assambleyadan bəzilərinin rəqib və ya düşmən kimi gördüyü dövlətlərə qarşı öz maraqları üçün mübarizə platforması kimi istifadə etməsinə icazə verə bilmərəm. Mən səsvermənin nəticələrindən qane olmayan kəslərin təşəbbüsü ilə irəli sürülmüş nifrət kampaniyalarına, söz hücumlarına, qarayaxmaya və ya təzyiqə icazə verə bilmərəm… Anlamaq lazımdır ki, fərdin şərəfinə və nüfuzuna qarşı qeyri-qanuni hücumlar məhkəmə müdafiəsi tələb edə bilər.”

Qeyd edilməlidir ki, AŞPA-da EPP Qrupunun rəhbəri Aksel Fişer 25 yanvarda Aqramunta ünvanladığı məktubda deputatların davranışını deyil, bu məsələni qaldıran QHT-ləri araşdırmağa çağıraraq yazırdı: “Biz hesab edirik ki, Parlament Assambleyasının bütün hazırki və … keçmiş üzvləri Assambleyanın qaydalarına hörmət etməli və QHT-lərlə əməkdaşlıq etməmişdən əvvəl həmin QHT-lərin işi, məqsədləri və maliyyə prosedurları ilə tanış olmalıdır…”.

Lakin Aksel Fişerin AŞPA üzvlərinə qarşı korrupsiya iddiaları irəli sürən “QHT-lərin işi, məqsədləri və maliyyə prosedurları ilə tanış” olmaq barədə çağırışlarına nə Assambleya rəhbərliyi, nə də Assambleya üzvləri məhəl qoymadı. Artıq korrupsiya iddiaları ilə bağlı anti-Azərbaycan “təkəri” işə salınmışdı…

Yaranmış vəziyyətdən yararlanan sərt anti-Azərbaycan mövqeli niderlandlı deputat Pyeter Omtziqt (EPP) və alman deputat Frank Şvabenin (Sosial-demokrat) rəhbərliyi altında bir qrup deputat 25 yanvar 2017-ci ildə “Parlament Assambleyasının bütövlüyü” adlı bəyannamə ilə çıxış etdilər. Bir neçə saat ərzində 25 ölkəni təmsil edən 64 nəfər AŞPA üzvü imzaladığı bu bəyannamənin müəllifləri AŞPA-nı iki konkret addımı atmağa, digər tərəfdən isə siyasi partiya qrupları üzrə bütün üzvləri bu çağırışı dəstəkləməyə çağırırdı. Bəyannamədə “Bəzi üzvlərin ağır qeyri-müvafiq davranışı barədə son ciddi və etibarlı iddiaların Parlament Assambleyasının vahidliyinə olan ictimai etimada xələl gətirə” biləcəyi qeyd edilərək bildirilirdi:

“Biz, aşağıda imza edən Parlament Assambleyası üzvləri hesab edirik ki, Parlament Assambleyası

1. son illər Assambleyanın işinə təsir göstərmiş qeyri-müvafiq davranış və ya korrupsiya ilə bağlı bütün iddiaların, xüsusilə 2013-cü ilin yanvar ayında Azərbaycanda siyasi məhbuslara dair səsvermə barədə iddiaların yubanmadan kənar, tam müstəqil və bitərəf araşdırmasını aparmalıdır. Araşdırmanın nəticələri və tövsiyələr birbaşa Assambleyaya və ümumilikdə ictimaiyyətə açıqlanmalıdır.

2. təmin etməlidir ki, Assambleyanın Davranış Kodeksi beynəlxalq təcrübəyə və GRECO-nun verdiyi tövsiyələrə müvafiq şəkildə gücləndirilsin və Assambleya yanında daimi müstəqil mexanizm bu standartlara ciddi riayət olunmasma nəzarət etsin və bu standartları tətbiq etsin.”

Maraqlıdır ki, cənab Omtziqt və cənab Şvabe deputatlara yaxınlaşaraq “diqqət, yaxşısı budur, bunu imzalayasınız: əgər Azərbaycanı tənqid etməsəniz, siz açıqcasına şübhəli hesab ediləcək, tənqid olunacaq və qara siyahıya salınacaqsınız” şüarı ilə onları şantaj edirdilər. Bu cənablar deputatları irəli sürdükləri qətnamə təklifini imzalamağa, milli nümayəndə heyətlərini isə oxşar məktublar yazmağa sövq edirdilər. Beləliklə, mart ayının əvvəlində bəyanatı artıq 88 AŞPA üzvü dəstəkləmişdi.

AŞPA Prosedur Qaydaları, Toxunulmazlıqlar və İnstitusion Məsələlər Komitəsi 26 yanvarda Pyeter Omtziqt-Frank Şvabe bəyannaməsini qəbul etdi və Büronu Assambleyada korrupsiya iddialarını araşdırmaq və ona şərait yaradan gizli təcrübələri aşkar etmək məqsədilə müstəqil istintaq orqanı təsis etməyə çağırdı. Büro Assambleyanın 2017-ci il qış sessiyasının son günü – 27 yanvarda keçirilən iclasında məsələ ilə bağlı qərar qəbul etdi. Büronun qərarında deyilirdi: “korrupsiyaya şərait yaradan gizli təcrübələri aşkar etmək məqsədilə müstəqil kənar istintaq aparılmalıdır. Büro AŞPA Baş Katibinə müstəqil kənar istintaq orqanının mümkün ilkin səlahiyyətlərinə dair Memorandum hazırlamağı tapşırdı.”

Diqqəti çəkən məqam ondan ibarət idi ki, Qaydalar Komitəsində “müstəqil kənar istintaq orqanı təsis etməyə” çağıran qərar Milan Məhkəməsinin Volontenin işi ilə bağlı iclasından cəmi bir gün əvvəl qəbul edilmişdi. AŞPA Bürosu Milanda bu iddia edilən ittihama dair İtaliya hakiminin verəcəyi qərarı belə gözləmədən, buna bənzər təzyiq altında “Komitənin müraciəti”ni icra etməyə məcbur edildi.

Bununla belə, Milan Məhkəməsi 27 yanvar 2017-ci il tarixində Luka Volonte işi ilə bağlı qərar qəbul etdi. Vacibliyini nəzərə alaraq, bu qərardan aşağıdakı sitatı gətirmək istərdim:

“İtaliya xalqı adından

Bəyan edir:

İtaliya Konstitusiyasının 68-ci maddəsinin 1-ci bəndi, İtaliya Parlamentinin Aşağı Palatasının 140/2003 nömrəli Qanunu, Avropa Şurasının Nizamnaməsi, Avropa Şurasının üzvlərinin imtiyazları üzrə Ümumi Sazişin 14-15 maddələri, 3-cü və 5-ci əlavə Protokollarında göstərilən imtiyaz müddəası əsas gətirilərək, Luka Volonte Giuseppe barədə qaldırılan iddianın əssassız olması səbəbindən, onun öz səlahiyyətlərinin icrası zamanı rüşvət alması ittihamı üzrə cinayət təqibinə xitam verilməsinə qərar verilir.”

Lakin artıq AŞPA Bürosu qərar vermişdi. Bununla da bir qrup deputatın şantajı və əsassız iddiaları AŞPA üzvləri arasındakı vahidliyi tamamilə pozdu və təəssüf ki, AŞPA-nın qlobal etibarlılığına açıq xələl gətirdi.

Yeri gəlmişkən bildirmək istərdim ki, 13 fevral 2018-ci il tarixində 6-cı seksiya məhkəməsinin (Milan şəhəri) hakimi cənab Qalli qərar verib ki, cənab Volonteyə qarşı çirkli pulların yuyulması maddəsi ilə qaldırılmış iddia əsassız olduğu üçün rədd edilir. Milan Prokurorluğu bu qərardan narazı qalaraq birbaşa Kassasiya Məhkəməsinə şikayət edib. Kassasiya Məhkəməsi 18 oktyabr 2018-ci il tarixində qərar verib ki, Milan Prokurorluğunun Kassasiya Məhkəməsinə əvvəlki qərardan şikayət vermələri üçün göstərdikləri səbəblər əsassızdır, qərardan verilən şikayət rədd edilir.

Eyni zamanda məntiqi sual ortaya çıxır: Bir qrup deputatın 2013-cü il Ştrasser məruzəsinin araşdırılmasını, səsvermənin nəticələrinin ləğv edilməsini, qondarma siyasi məhbus problemi ilə bağlı Azərbaycan üzrə yeni məruzəçi təyin edilməsini və bu məlumatların araşdırılması üçün müstəqil qurumun yaradılmasını tələb edən bəyanatla çıxış etməsi və AŞPA Bürosunda Milan Məhkəməsinin qərarına məhəl qoymadan “müstəqil kənar istintaq orqanı təsis etmək” barədə qərarın qəbul edilməsi nəyi sübut etdi? – Bu qurumda Azərbaycana qarşı siyasi təsir göstərilməsinin sporadik xarakter daşımadığını və uzunmüddətli planlaşdırılmış anti-Azərbaycan strategiyasının tərkib hissəsi olduğunu.

Nəhayət, AŞPA-nın Baş Katibi Voytsix Savitski 3 mart 2017-ci ildə “Assambleya daxilində korrupsiya iddiaları – müstəqil kənar istintaq orqanının təsis edilməsi” adlı memorandum layihəsini hazırlayaraq AŞPA Sədarət Komitəsinin və Bürosunun 9 mart tarixində Madriddə keçirilən iclasına təqdim etdi. Büronun Madrid iclasında Savitskinin təqdim etdiyi memorandum layihəsi ilə bağlı qəbul etdiyi qərarında deyilirdi: “Assambleya baş katibin hazırladığı memorandumu nəzərə aldı və növbəti Büro iclasında qəbul ediləcək yenilənmiş təklif hazırlanması məqsədilə beş siyasi qrup rəhbərini dəvət etmək qərarı verdi.” Lakin siyasi qrup rəhbərləri məsələ ilə bağlı vahid təklif hazırlamaq üçün razılığa gələ bilmədilər.

Bununla belə, Büro 24 aprel 2017-ci il tarixli iclasında faktiki olaraq Voytsix Savitskinin hazırladığı “Assambleya daxilində korrupsiya iddiaları – müstəqil kənar istintaq orqanının təsis edilməsi” adlı memorandum əsasında İstintaq Orqanının səlahiyyətlərinə dair qərar qəbul etdi. Büro eyni zamanda AŞPA Baş katibinə orqanın tərkibi ilə bağlı danışıqlar aparmağı, bu barədə təklif verməyi və orqanın müvafiq fəaliyyətini təmin etmək üçün tələb olunan resurslara zəmanət vermək məqsədilə zəruri addımlar atmağı tapşırdı. Assambleya 28 aprel 2017-ci ildə İstintaq Orqanının səlahiyyətlərini təsdiqlədi.

Büro 29 may 2017-ci ildə Müstəqil Kənar İstintaq Orqanının üç nəfərdən ibarət tərkibini təsdiq etdi. Bunlar keçmiş hakim və Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsinin keçmiş Prezidenti Ser Nikolas Bratza (Birləşmiş Krallıq), terrorçuluqla bağlı istintaqlar üzrə məsul keçmiş hakim və anti-terrorçuluq məsələləri üzrə beynəlxalq ekspert Jean-Louis Brugiere (Fransa), o cümlədən Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsinin keçmiş hakimi və İsveçin keçmiş Baş Parlament Ombudsmanı Elizabet Fura (İsveç) idilər. İstintaq Orqanının tərkibi 26 iyun 2017-ci ildə Assambleyanın plenar sessiyası tərəfindən təsdiqləndi.

Müstəqil Kənar İstintaq Orqanının səlahiyyətlərinə əsasən, yekun məruzəsini təqdim etdikdən sonra və ya ən geci 31 dekabr 2017-ci ildə onun vəzifələrinə xitam verilməlidir. Lakin sənəddə eyni zamanda nəzərdə tutulmuşdur ki, Büro, lazımi təqdirdə, orqanın səlahiyyət müddətini uzada bilər. Odur ki, Büro 23 noyabr 2017-ci il tarixli iclasında İstintaq Orqanının səlahiyyət müddətini uzatmaq qərarı verdi və onu öz məruzəsini 15 aprel 2018-ci il tarixində təqdim etmək barədə təlimatlandırdı.

Qeyd edilməlidir ki, Assambleya tərəfindən Müstəqil Kənar İstintaq Orqanının təsis edilməsi Avropa Şurasının Nizamnaməsi ilə ziddiyyət təşkil edirdi. Belə ki, Nizamnamənin 24-cü maddəsinə əsasən, Parlament Assambleyası “bütün prosedur məsələləri üzrə rəylərin hazırlanması üçün komitə və ya komissiyalar təsis edə bilər”. Beləliklə, Nizamnamədə Parlament Assambleyası tərəfindən təhqiqat, istintaq və ya hüquqi araşdırma aparmaq məqsədilə kənar ekspertlərdən ibarət hər hansı müstəqil istintaq orqanının yaradılması imkanı nəzərdə tutulmayıb.

Eyni zamanda, yaradılan Kənar İstintaq Orqanının müstəqilliyi həqiqətə uyğun deyildi. Belə ki, Büronun qərarı ilə”AŞPA Baş Katibinə orqanın tərkibi ilə bağlı danışıqlar aparmaq, bu barədə təklif vermək və orqanın müvafiq fəaliyyətini təmin etmək üçün tələb olunan resurslara zəmanət vermək məqsədilə zəruri addımlar atmaq” tapşırılırdı. Amma məlum idi ki, AŞPA-nın baş katibi Voytsix Savitski sərt anti-Azərbaycan mövqedən çıxış edirdi, o, Azərbaycana qarşı irəli sürülmüş korrupsiya ittihamlarının əsas “dirijorlarından” biridir. Odur ki, AŞPA Baş Katibi məsələ ilə bağlı marağı olan tərəf olduğu üçün onun verdiyi zəmanət heç bir vəchlə qərəzsiz və neytral ola bilməzdi.

Bununla barabər kənar ekspertlərdən ibarət istintaq orqanına Assambleya üzvlərinin fəaliyyəti ilə bağlı faktlarla təsdiq edilməmiş hər hansı əsassız iddiaları araşdırmaq məqsədilə istənilən deputatı sorğu-suala tutmaq, üzv dövlətlərdən tələb etmək və s. kimi əlahiddə səlahiyyətlər verilirdi. Kənar istintaq orqanına belə səlahiyyətlərin verilməsi AŞPA üzvlərinə açıq-aşkar inamsızlıq və hörmətsizlik idi. Belə ki, AŞPA üzvü olmaq üçün mandatı milli parlamentlər verir, üzv dövlətlər deputatların toxunulmazlığına zəmanət verir və onun toxunulmazlığı zəruri hallarda milli dövlət orqanları tərəfindən ləğv edilə bilər. Odur ki, AŞPA-nın, onun yaratdığı hər hansı qurumun belə bir səlahiyyəti ola bilməz.

Assambleyanın 2013-cü il yanvar sessiyasında Ştrasserin “Azərbaycanda siyasi məhbusların izlənilməsi” adlı məruzəsi rədd edildikdən sonra anti-Azərbaycan qüvvələr məyus oldular. Buna baxmayaraq, qısa müddətdən sonra həmin qüvvələr bu məsələni təkidlə yenidən AŞPA gündəliyinə qaytarmaq istəyirdilər. Onlar AŞPA-da Azərbaycana qarşı yeni siyasi təsir imkanları əldə etmək üçün səfərbər olaraq yeni strategiyalar hazırlamağa başladılar, bu strategiyaların əsasında qondarma siyasi məhbus məsələsinin hər vəchlə yenidən gündəliyə qaytarılması və ondan Azərbaycana qarşı istifadə edilməsi dayanır. Belə ki, siyasi məhbus məsələsi AŞPA-da istənilən üzv dövlətə, o cümlədən Azərbaycana təsir vasitəsi kimi ən effektli alət hesab edilir.

Bununla yanaşı, Ermənistan tərəfindən Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ və digər ərazilərinin işğalı, Sərsəng su anbarının işğal altında saxlanılması və sudan mülki əhaliyə qarşı silah kimi istifadə edilməsi və cəbhəyanı azərbaycanlı əhalinin qəsdən sudan məhrum edilməsi kimi məsələlərdə Azərbaycan tərəfinin davamlı mübarizəsi, qətnamə təkliflərini irəli sürülməsi, nəhayət, 2085 (2016) saylı Qətnamənin qəbul edilməsi nəticəsində Ermənistan tərəfi, ermənipərəst və anti-Azərbaycan qüvvələr səylərini daha da birləşdirdilər və Azərbaycan dövlətinin beynəlxalq imicinə zərər vurulması, onun dövlət səviyyəsində korrupsiya ilə məşğul olması kimi əsassız iddialar gündəmə gətirildi.

Lakin Azərbaycanın dövlət səviyyəsində korrupsiya ilə məşğul olmasını sübuta yetirmək üçün motivlər lazım idi. Bu motivlər də tapıldı: 2013-cü ildə Ştrasserin məruzəsinin qəbul olunmaması; Azərbaycanın işğal edilmiş Dağlıq Qarabağ və digər ərazilərində gərginliyin artmasına dair məruzənin hazırlanmasına nail olunması; Azərbaycanın cəbhəyanı rayonlarının sakinlərinin qəsdən sudan məhrum edilməsinə dair 2085(2016) saylı Qətnamənin qəbul edilməsi; 2008, 2010, 2013-cü illərdə keçirilmiş seçkilərə AŞPA müşahidə missiyasının verdiyi müsbət qiymətləndirmələrin məhz Azərbaycan hakimiyyətinin AŞPA üzvlərini ələ alması nəticəsində mümkün olduğu barədə fikir formalaşdırılmasına start verildi. Azərbaycanın qeyd edilən uğurlarının əldə edilməsinə töhfə vermiş AŞPA üzvlərinə qarşı rüşvət almaq iddiaları irəli sürüldü.

Anti-Azərbaycan qüvvələr daha inamlı görünməsi üçün Ştrasserin məruzəsinin qəbul edilməməsinin mənim (Elxan Süleymanov) keçmiş AŞPA üzvü Luka Volonteyə pul verməyim müqabilində mümkün olması iddiası ilə çıxış etdilər. Beləliklə, Azərbaycana qarşı təzyiqləri davam etdirmək və gücləndirmək məqsədilə mənə (Elxan Süleymanov) və Müslüm Məmmədova qarşı əsassız korrupsiya ittihamı irəli sürüldü, hüququn aliliyinə xidmət edən beynəlxalq qurum olan AŞPA-da isə heç bir məhkəmə qərarı olmadan bu əsassız ittihamlara inandılar.

Anti-Azərbaycan qüvvələr həm AŞPA üzvlərini, həm də beynəlxalq ictimaiyyəti inandırmaq üçün Avropa Sabitlik Təşəbbüsü təşkilatı vasitəsi ilə hesabatların hazırlanmasına, İtaliyanın RAİ telekanalında, digər KİV-lərdə mənim (Elxan Süleymanov) keçmiş AŞPA üzvü Luko Volonteyə pul verməyim, AŞPA-nı korrupsiya məkanına çevirməyim kimi sərsəm iddiaları əks etdirən silsilə materialların yayımlanmasına nail oldular. Burada anti-Azərbaycan qüvvələr nasizmin baş ideoloqu Gebbelsin “yalan nə qədər çox təkrar edilərsə, o daha çox həqiqətə çevrilir” fikrindən istifadə edirdi.

Odur ki, Azərbaycanın Avropa Şurasının ali orqanı olan Nazirlər Komitəsinə sədrliyi qəbul edəcəyi 14 may 2014-cü il tarixi ərəfəsində bir sıra ənənəvi anti-Azərbaycan təşkilatların ölkəmizə qarşı kampaniyaların yenidən geniş vüsət alması təsadüfi deyildi. Bu, geniş anti-Azərbaycan kampaniyasının tərkib hissəsi idi. Bu kampaniya çərçivəsində Avropa Sabitlik Təşəbbüsü, Freedom House, Human Rights Watch və digər QHT-lər Azərbaycanda korrupsiyanın vüsət alması, demokratiya və insan hüquqları sahəsində vəziyyətin kəskin dərəcədə pisləşməsi, siyasi məhbusların sayının artması kimi iddialarla dolu materiallar yayımlamağa başladılar.

Belə cəhdlərdən biri də AŞPA-da irlandiyalı cənab MakNamara tərəfindən həyata keçirildi. Belə ki, cənab MakNamara və digərləri 8 aprel 2014-cü ildə “Azərbaycanın Avropa Şurasına Sədrliyi: insan hüquqlarına hörmətlə bağlı nə edilməlidir?” başlıqlı qətnamə təklifi təqdim etdilər. Bu qətnamə təklifi Hüquq Məsələləri Komitəsində Ştrasserin daha əvvəl məğlub olmuş məşhur məruzəsinə oxşar yeni məruzəyə başlamaq məqsədi daşıyırdı. Qətnamə təklifini imzalayan şəxslərin 70%-dən çoxu Sosialist Qrupuna mənsub idi. Bu, Azərbaycana qarşı yeni hücum idi.

Qeyd edilməlidir ki, təklifdə iddia edilən üç siyasi məhbusun adı çəkilirdi. Onlardan birincisi Bakıda Avropa Şurasının Siyasi Araşdırmalar üzrə Məktəbinin direktoru İlqar Məmmədov idi. O, müəyyən dərəcədə birbaşa Avropa Şurası ilə əlaqəli olduğundan, aydındır ki, İlqar Məmmədovun həbs edilməsi bəzi AŞPA rəhbərlərini xeyli məyus etmişdi.

Qətnamə təklifinə Sədarət Komitəsi tərəfindən 10 aprel iclasında baxıldı və həm Baş Katib Savitski, həm də Sosialistlər Qrupunun rəhbəri Qross “tezləşdirilmiş” prosedur üçün təkid etdilər. Başqa sözlə, Büro aprelin 11-də artıq məsələni nəzərdən keçirə və dərhal məruzə üçün Hüquq Məsələləri Komitəsinə yönləndirə bilərdi. Bu “tezləşdirilmiş” prosedur olduqca müstəsna hal idi və bu səbəbdən məsələ ilə bağlı tam konsensus olmalı idi. Müəlliflərin məqsədi açıq-aydın daha əvvəl məğlub olmuş Ştrasserin siyasi məhbuslara dair məruzəsinin yeni versiyasına başlamaqdan ibarət idi. Bu, Azərbaycana qarşı olduqca yaxşı hazırlanmış hücum idi və tam gizli saxlanılırdı. Lakin uzun müzakirələrdən sonra Sədarət Komitəsi heç razılıq əldə edə bilmədi.

Sonradan üzvlər arasında “centlmen” sazişi əldə edildi və razılaşma Büronun 23 iyun 2014-cü il tarixli iclasında təsdiqləndi. Bu “centlmen” sazişinə əsasən qətnamə təklifi məruzə üçün deyil, yalnız məlumat məqsədilə Azərbaycana dair cari Monitorinq məruzəsinə daxil edilməli və Monitorinq Komitəsinin 2015-ci il yanvar sessiyasında təqdim olunacaq məruzədə yer tapmalı idi.

Lakin Assambleyanın həmin gün, 23 iyunda keçirilən iclasının sonunda AŞPA Prezidenti Ann Brassör çaşqınlıq yaradaraq de-fakto Büronun qərarını sual altına qoydu və yalnız onlarla üzvün olduğu iclasda səsvermə nəticəsində məsələnin məruzəyə göndərilməsi barədə qərar qəbul edildiyini elan etdi. Zənnimcə, belə bir təcrübə sübut edirdi ki, anti-Azərbaycan qüvvələr mübarizədə normal yolla qələbə çala bilmirlər və ləyaqətdən kənar həll yolları axtarırlar.

Hüquq Məsələləri Komitəsinin 25 iyun tarixli iclasında məruzəçinin seçilməsi ilə bağlı uzun sürən yorucu müzakirədən sonra səsvermə nəticəsində Pedro Aqramunt niderlandlı Omtziqtə qalib gələrək “Azərbaycanın Avropa Şurasına Sədrliyi: insan hüquqlarına hörmətlə bağlı nə edilməlidir?” mövzusunda məruzə hazırlamaq üçün məruzəçi təyin edildi. Pedro Aqramunt AŞPA Prezidenti seçildikdən sonra Hüquq Məsələləri Komitəsinin sədri Alain Desteks məruzəçi təyin edildi. Alain Desteks həmin məruzəni 2017-ci ilin yay sessiyası ərəfəsində hazırlayaraq Hüquq Məsələləri Komitəsinə təqdim etdi. Bu məruzə Komitə tərəfindən qəbul edildi. Lakin AŞPA-nın yay sessiyası zamanı qərəzli tənqidlər və ittihamlarla üzləşdiyi üçün Alain Desteks Komitə sədrliyindən, məruzəçi postundan, ümumiyyətlə AŞPA üzvlüyündən istefa verdi. Onun hazırladığı məruzə Assambleyanın 2017-ci il payız sessiyasında təsdiqləndi.

Qeyd etməliyəm ki, anti-Azərbaycan qüvvələr AŞPA-da hər vəchlə Azərbaycana qarşı müxtəlif istiqamətlərdə hücumlarını davam etdirirdilər. Bu məqsədlə müxtəlif örtüklər altında qətnamə layihələri irəli sürür və məruzələrin hazırlanmasına çalışırdılar. Onlar bu dəfə yeni taktika seçərək irəli sürdükləri qətnamə təkliflərini başlığında açıq şəkildə Azərbaycanın adını çəkmirdilər, həmin qətnamə təkliflərində qaldırılmış məsələləri Avropa Şurasına üzv dövlətlər kontekstində göstərirdilər. Belə məsələlər sırasında estoniyalı deputat xanım Mailis Reps (ALDE) tərəfindən hazırlanmış “Avropa Şurasına üzv dövlətlərdə insan hüquqları müdafiəçilərinin qorunması” və lüksemburqlu deputat cənab İv Kruxten (SOC) tərəfindən hazırlanmış “Avropada QHT-lərin fəaliyyətinə qeyri-müvafiq məhdudiyyətlərin qarşısını necə almalı?” başlıqlı məruzələri göstərməyi zəruri hesab edirəm. Belə ki, hər iki məruzə formal olaraq Avropa Şurasına üzv dövlətlərə və ya Avropa ölkələrinə şamil edilsə də, onların əsas hədəfi Azərbaycan idi. Bundan əlavə hər iki məruzəçi, həm xanım Reps, həm də cənab Kruxten daim qəti anti-Azərbaycan mövqeyindən çıxış etmişdilər, ölkəmizə qarşı qərəzlilik və düşmənçilik nümayiş etdirməklə məşhurlaşmışdılar. Misal olaraq göstərmək istərdim ki, xanım Reps “insan hüquqları müdafiəçilərinin qorunması” üzrə məruzəçi vəzifəsindən sui-istifadə edərək, son illər ərzində tamamilə əsassız və qərəzli şəkildə Azərbaycana hücumlar edirdi. O, AŞPA Katibliyinin fəal dəstəyi ilə AŞPA-nın internet səhifəsində və beynəlxalq mətbuatda Azərbaycana qarşı çox qərəzli bəyanatlar dərc etdirirdi. Hər dəfə komitələrdə və plenar iclasda keçirilən müzakirələr zamanı o, AŞPA-nın rəsmi mövqeyinə məhəl qoymadan Azərbaycana qarşı qərəzli iddialarla çıxış edirdi. Bundan əlavə, AŞPA Baş katibi Savitski və onun rəhbərlik etdiyi katiblik öz qəti anti-Azərbaycan mövqeyinə sadiqlik nümayiş etdirərək, xanım Repsi fəal surətdə dəstəkləyirdi. Assambleyanın rəsmi qəbul etdiyi mətnlər əvəzinə, onun şəxsi bəyanatlarına daha çox əhəmiyyət verir və onları daha çox işıqlandırırdı.

AŞPA-nın mətbuat azadlığı haqqında “Avropada jurnalistlərə və mətbuat azadlığına qarşı hücumlar” adlı məruzənin məruzəçisi, ukraynalı deputat Volodimir Ariev 24 yanvar 2017-ci ildə öz Facebook səhifəsində yazdığı mətndə son illər bəzi deputatların həqiqətlərə məhəl qoymadan Avropa Şurası Parlament Assambleyasından şəxsi maraqları naminə istifadə etdiyini açıqladı.

Volodimir Ariev eynilə Avropa Şurası Parlament Assambleyasının üç ermənistanlı üzvü – Samuel Fərmanyan, Naira Karapetyan və Naira Zöhrabyanın rəhbərlik etdiyi fəaliyyəti açıqlayırdı. İddia edildiyinə görə, onlar Arievin mətbuat azadlığı və beynəlxalq hüquqa hörmətə dair məruzəsinə dəyişiklik etmək məqsədilə ukraynalı parlamentarini rüşvətlə ələ almağa cəhd göstəriblər. Açıq şəkildə bəyan edildiyi kimi, erməni deputatların korrupsiya cəhdi Arievin məruzəsində Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ ərazisinin Ermənistan tərəfindən işğalına dair bütün istinadları çıxarmağa nail olmaq məqsədi daşıyırdı. Ariev bildirib ki, bu üç deputat 40 illik yaşı olan 1400 avro dəyərində bir şüşə erməni konyakı ilə onu ələ almağa çalışıblar.

Avropa Strateji Kəşfiyyat və Təhlükəsizlik Mərkəzi (ASKTM) bu məlumatla bağlı araşdırmalar aparmışdı və bu araşdırmaların nəticələrinə dair 6 mart 2017-ci ildə hesabatla çıxış etmişdi. Hesabatda qeyd edilirdi: “Arievin ermənilərin tələbinə tabe olmaqdan imtina etməsi zorakı təzyiq və böhtan kampaniyası ilə nəticələndi. Ermənistan nümayəndə heyətinin üzvləri, o cümlədən Arievin siyasi partiyasından olan üzvlər 2017-ci il qış parlament sessiyası boyu bu hücumlara rəhbərlik etmişdir”. Daha dəhşətlisi ondan ibarət idi ki, “Arievin nənəsi azərbaycanlıdır” iddiası ortaya atıldı və onun milli mənşəyi Azərbaycan mənşəli ola bilməsi barədə iddialarla sual altına qoyuldu.

ASKTM hesabatında vurğulanırdı ki, daha çox narahatlıq doğuran məqam Ariev işinin daha dəhşətli sistemli prob­lemin yalnız görünən tərəfi olmasıdır və beynəlxalq hüquqa zidd olaraq, Ermənistanın mənafeyinə xidmət edən bir neçə parlamentaridən ibarət mütəşəkkil şəbəkənin aydın sübutudur. Belə ki, araşdırmalar zamanı Ermənistanla və Avropa erməni diaspor təşkilatları ilə işbirliyi qurmuş, onlarla sıx əlaqədə olan bir qrup AŞPA üzvünün və Avropa Sabitlik Təşəbbüsü təşkilatının Azərbaycana qarşı təzyiq kampaniyaları təşkil etmək məqsədilə AŞPA-da geniş və dərin kök salmış rüşvət şəbəkəsi yaratdığı məlum olub.

Hesabatda 2012-ci il “erməni əlaqəsinin” Avropa Şurası strukturlarında köklərini genişləndirməyə başladığı həlledici il kimi qiymətləndirilir. Göstərilir ki, 2012-ci ildə Kristof Ştrasser Corc Soros Fondunun “beyin mərkəzi” adlandırılan Avropa Sabitlik Təşəbbüsü təşkilatının rəhbəri Cerald Knausla əlaqələr qurub. Vurğulanır ki, hazırda Soros tərəfindən maliyyələşdirilən bir sıra digər QHT-lər qeyri-kommersiya fəaliyyəti ilə maskalanaraq, əslində Avropa Şurasını öz təsiri altına alıblar və Ermənistanın maraqlarına xidmət edirlər.

ASKTM hesabatında bildirilirdi ki, 2012-ci ildən etibarən müəyyən şəxslər bir araya gələrək, Azərbaycan Respublikasını  nüfuzdan salmaq istiqamətindəki siyasi manevrlərdə mühüm rol oynamağa sürətlə cəlb edildi. Qeyd edilir ki, Kristof Ştrasser 2006-cı ildə Alman Sosialist Partiyasının üzvü kimi, Avropa Şurası Parlament Assambleyasına qoşulub, 2012-ci ildə isə Azərbaycana qarşı gizli fəaliyyətin təşəbbüskarı Gerald Knausla tanış olub. Gerald Knaus Avstriyada doğulmuş iqtisadçıdır və 1999-cu ildə Berlində Avropa Sabitlik Təşəbbüsünü (ESI)
təsis edib. Avropa Sabitlik Təşəbbüsü “Corc Soros Fondu” ilə əlaqəli olan çoxsaylı araşdırma mərkəzlərindən biridir.

Knaus ABŞ milyarderi Corc Sorosun maliyyələşdirdiyi QHT-lər şəbəkəsində yaxşı tanınır. Vaxtilə sosialist düşərgəsinə aid olmuş bəzi Şərqi Avropa ölkələrində sabitliyi pozmağa cəhd göstərməkdə şübhəli bilinib. Bu ədalətli məsələləri müdafiə etdiyini iddia edən, əvəzində isə Avropa Şurasına nəzarəti təmin edən və Ermənistan Respublikasının maraqlarını müdafiə edən Corc Sorosun göstərişi ilə lobbi qrupları kimi fəaliyyət göstərən
Avropa Sabitlik Təşəbbüsü və digər QHT-lərin özlərini vətəndaş cəmiyyətinin dəstəkçiləri kimi təqdim etməsinə şərait yaradır.

ASKTM yazır ki, QHT-lərin şəffaflığı və yaxşı idarəçiliyinin təhlili sahəsində ixtisaslaşmış ONG Monitor təşkilatına görə, Soros Fondu təxminən 4 milyard avroya sahibdir və 50-dən artıq Avropa QHT-sinin, o cümlədən Human Rights Watch, Amnesty International, İnsan Hüquqları Evi Fondu, Açıq Dialoq, Avropa Sabitlik Təşəbbüsü və Helsinki İnsan Hüquqları Komitəsi təşkilatlarının maliyyələşməsinə töhfə verir.

Soros Fondunun maliyyələşdirdiyi bu təşkilatların hər birində şəffaflıq problemlərinin mövcud olduğunu qeyd edən ASKTM ekspertləri Gürcüstanın “Qızılgül inqilabı”nın və ya Ukraynanın “Narıncı inqilabı’nın irəli sürdüyü fikirlərdən asılı olmayaraq, həmin hadisələr zamanı Soros Fondunun QHT və beyin mərkəzi şəbəkəsinə diqqət yetirilməli olduğunu vurğulayırlar.

Sənəddə iddia edilir ki, Birləşmiş Ştatlar Prezident Obama administrasiyası dövründə Ukraynanın Rusiyaya qarşı çıxması  üçün çevriliş təşkil etmək məqsədilə Ukrayna xalq inqilabı hərəkatından istifadə edib. Sızdırılmış gizli digər sənədlərə istinad edilərək bildirilir ki, Corc Soros şəxsən Ukrayna siyasətində çox mühüm rol oynayıb və bu işdə Prezident Obamanın ali kabinetləri, eləcə də Avropanın milli və beynəlxalq institutları ilə imtiyazlı əlaqələrdən istifadə edib. Avropa və Avrasiya Məsələləri üzrə Dövlət Katibinin keçmiş müavini Viktoriya Nuland və Ukraynadakı səfir Cefri Prat arasındakı telefon söhbətini əks etdirən stenoqram Ukraynada Vaşinqtonun rəhbərliyi ilə çevriliş nəzəriyyəsini açıq-aydın əsaslandırdı. ASKTM hesabatında qeyd edilir: “Corc Sorosa gəldikdə, fransız vebsayti “Mediapart”-ın dərc etdiyi sənədlər Ukraynanın ali hakimiyyət dairələrindəki rəsmilərə iqtisadiyyat, maliyyə və müdafiə məsələlərində qərarlar barədə məsləhət vermiş, hətta Ukrayna silahlı qüvvələrinə NATO üzvü Rumıniyada ABŞ təlimçiləri tərəfindən təlim keçilməsini tövsiyə etmiş Sorosun əhəmiyyətini təsdiqləmişdir”.

Qeyd edilməlidir ki, Corc Sorosun apardığı bu “şəxsi diplomatiya” Loqan Qanunu ilə qadağan edilir, belə ki, həmin federal Amerika qanunu istənilən ABŞ vətəndaşına xarici hökumətlə danışıq aparmağı və ya xarici siyasətə təsir etməyə cəhd göstərməyi qadağan edir. Lakin Corc Soros bu qanunun tələblərinə məhəl qoymur və görünür, özünü qanundan üstün tutur.

Çoxsaylı QHT-lər Ukrayna böhranında mühüm rol oynadı. Onların çoxu, o cümlədən Soros Fondu tərəfindən maliyyələşdirilən QHT-lər Ukrayna xalq üsyanında iştirak etdilər. Lakin Corc Sorosun Ukraynaya təzyiq etməsi istisna hal deyildi. Onun QHT və beyin mərkəzi şəbəkəsi on illər boyu diqqətini Azərbaycana böhtan atmağa yönəldərək, İranla sərhəddə ən sabit və dünyəvi Qafqaz ölkəsi olan Azərbaycanı avtokrat və korrupsiyalaşmış diktatorluq kimi təsvir etməyə cəhd göstərib.

QHT-lər siyasi həbs dalğası barədə məlumat yayır, lakin həbs edilənlərin törətdikləri cinayət əməllərinə göz yumurlar. Misal olaraq qeyd edilməlidir ki, həbs edilənlər arasında İraq və Suriyada qeyri-qanuni silahlı birləşmələrin tərkibində vuruşmuş xeyli insanların olması qeyd edilmir. Bu, yanlış məlumatlandırmanın aydın sübutudur. Belə ki, onlar Avropa demokratiyalarının eyni məsələlərdə atdığı addımlara zidd olaraq, Azərbaycan hakimiyyətinin öz sərhədləri daxilində problemlə mübarizə üçün gördüyü mükəmməl hüquqi və əsaslandırılmış tədbirlərə baxmayaraq, hakimiyyəti gözdən salmaq məqsədi güdürlər.

Qeyd edilməlidir ki, Soros yalnız Avropa hakimiyyətinin arxa səhnəsində müdaxilə etmir. O, hələ də Birləşmiş Ştatlarda böyük Ermənistanyönümlü strategiya aparmaq üçün xeyriyyə şəbəkəsindən istifadə edir. O, bu məqsədlə Açıq Cəmiyyət İnstitutunun Yerevan filialını Ermənistan diplomatiyasının aparıcı elementinə çevirib. Soros eyni zamanda “Azərbaycanda sabitliyi pozmaq məqsədilə Ermənistanla oynamaq” strategiyasını işə salmaq üçün Amerikadakı güclü erməni lobbisinə arxalanır.

Azərbaycan və Ermənistanın eyni gündə – 25 yanvar 2001-ci ildə Avropa Şurasına üzv seçilməsi Avropa ideallarına vahid sadiqlik hər iki dövlət arasında konstruktiv dialoqa ümid yaratmışdı. Təəssüf ki, əksinə, Azərbaycan mütəmadi olaraq əsassız və davamlı hücumların hədəfinə çevrildi.

Soros Fondunun idarə heyətinin üzvü və Avropa Sabitlik Təşəbbüsü təşkilatının prezidenti Gerald Knaus Azərbaycanı korrupsiyalaşmış ölkə kimi təqdim edərək, lakin ittihamların sübut edən heç bir dəlil irəli sürmədən Azərbaycana qarşı düşmənçiliyə başladı. Gerald Knaus Azərbaycanda sabitliyi pozmağa cəhd göstərmək üçün bütün mövcud vasitələrdən istifadə edərək, Azərbaycan Respublikasının nüfuzuna hücumlar etdi və buna müvəffəq oldu.

Avropa Şurası Parlament Assambleyasında 2012-ci ildə anti-Azərbaycan şəbəkəsi qurulmağa başlayanda Avropa Sabitlik Təşəbbüsü təşkilatı “Kürü Diplomatiyası” adlı böhtan xarakterli və xüsusilə kəskin hesabat dərc etdi. Bu hesabat böhtana əsaslanan şübhəli mühiti dəstəkləməklə, Azərbaycana qarşı siyasi müharibəyə qoşulmuş parlamentarilər şəbəkəsinin təşkilinə şərait yaratmaqdan başqa məqsəd daşımırdı. Corc Soros Fondunun adamı Avropa Şurasında səmərəli işləmək məqsədilə Parlament Assambleyasında etibarlı tərəfdaşlar yerləşdirməklə quruma nüfuz etməli idi. Şübhəsiz, erməni deputatların qeyd- şərtsiz dəstəyini qazanmaq onun üçün çətin deyildi, lakin ona digər ölkələrdən, xüsusilə Aİ-yə üzv dövlətlərdən olan deputatların köməyi və sədaqəti lazım idi. Kristof Ştrasser və bir sıra AŞPA üzvü anti-Azərbaycan layihəsinə qoşulanda buna uğurla nail olundu.

Knausun şəxsi dostu Ştrasser 2016-cı ilin fevral ayma qədər Almaniya Federal Hökumətinin İnsan Hüquqları və Humanitar Yardım üzrə Komissarı idi. Almaniya Xristian-Demokratik İttifaqı (CDU) siyasi partiyası tərəfindən barəsində istintaq başlananda o, bu vəzifədən istefa verdi. Qeyd etmək lazımdır ki, 2013-cü ilin yanvar sessiyası zamanı hazırladığı ‘Azərbaycanda siyasi məhbusların izlənilməsi” adlı hesabatı Assambleyada rədd edildikdən sonra Ştrasser Azərbaycan Respublikasına hücum etmək məqsədilə tələsik italyan jurnalist Milena Qabanelli ilə əməkdaşlıq etməyə başladı.

İtaliyanın RAİ 3 ictimai televiziya kanalına nəzarət edən bu ölkənin siyasi solçuları tərəfindən dəstəklənən aparıcı italiyalı jurnalist Qabanelli 2016-cı ilin noyabrmda erməni maraqlarını açıq müdafiə edən və Avropa Şurasının parlamentarilərinə hücum edən qalmaqallı və çaşdırıcı proqram yayımladı. Solçulara meyilli bu qadın uğurlu televiziya aparıcısı olmaqla yanaşı, həm də realist menecerdir, çünki Corc Sorosun öz fondu vasitəsilə onun verilişinə havadarlıq etməsi faktı onda çaşqınlıq yaradıb. Diqqəti cəlb edən məqamlardan biri də odur ki, Milena Qabanelli 2013-cü ildə İtaliyada keçirilən “Tiziano Terziani” adlı bədii müsabiqədə münsiflər heyətinin üzvü idi və burada Corc Soros “Avropa və Amerika Birləşmiş Ştatlarında maliyyə böhranı” adlı kitabına görə qalib olmuşdu. Qeyd etmək vacibdir ki, Qabanelli həmçinin Ermənistanın “köhnə dostu”dur. O, Dağlıq Qarabağ müharibəsində Ermənistan tərəfinin mətbuat müxbiri olub və o vaxtdan bəri azərbaycanlı qaçqınların taleyi və ya Ermənistanın qanunsuz işğalı barədə narahatlığını bildirmədən, yaxud Ermənistanda demokratiyanın mübahisəli vəziyyətini nəzərə almadan, həmişə Yerevanı dəstəkləyib. Birtərəfli öhdəlik nümayiş etdirməsi onu Ermənistan mediasının az qala ulduzuna çevirmişdi.

Ştrasserə gəldikdə isə, o, Qabanelliyə öz xidmətlərini təqdim etməklə bərabər, ukraynalı Volodimir Arievi rüşvətlə ələ almağa çalışmış erməni deputatlardan biri – Samuel Farmanyanla

birlikdə onun proqramında iştirak edib. Bu yaxınlıq olduqca şübhəlidir və Kristof Ştrasserin nə dərəcədə bitərəf olduğunu aşkar edir.

Qeyd edilənlər kontekstində 2010-cu ildən AŞPA üzvü olan Niderland əsilli Pyeter Omtziqtin (EPP) fəaliyyəti diqqəti cəlb edir. Omtziqt mandatının ilk iki ilində Ermənistandakı siyasi vaziyyətlə bağlı dəfələrlə narahatlığını ifadə etmişdi. Lakin o, 2012-ci ildə gözlənilmədən öz mövqeyini tamamilə dəyişdi və Azərbaycanı hədəf almağa başladı. O, birdən-birə Azərbaycanda insan hüquqlarının vəziyyəti ilə bağlı “maraqlanmaq” qərarına gəldi. Bu dəyişiklik Azərbaycan siyasətindəki hər hansı bir dəyişikliklə əlaqəli deyildi.

ASKTM ekspertləri düşünürlər ki, Pyeter Omtziqtin mövqeyindəki və Azərbaycan Respublikası ilə yaxınlığındakı qəfil dəyişiklik həmin vaxta təsadüf edir və 2012-ci ildə ildə Niderlandda keçirilən qanunvericilik seçkiləri ilə bağlıdır. Belə ki, həmin seçkilərdə onun mənsub olduğu siyasi partiya məğlubiyyətə uğradı. Lakin Pyeter Omtziqt möhtəşəm kampaniya apardı və təəccüblü olsa da, böyük səs çoxluğu ilə (36 750 səslə) seçildi. Sonradan Omtziqt AŞPA-da Azərbaycan Respublikasına qarşı əsassız və ədalətsiz hücumlarını davam etdirdi. Daha sonra Pyeter Omtziqt Gerald Knausun rəhbərlik etdiyi Avropa Sabitlik Təşəbbüsü təşkilatı ilə olan əlaqələrini gizlətməmiş və “Kürü Diplomatiyası” hesabatının ikinci hissəsinin hazırlanmasında onunla əməkdaşlıq etmişdi. Azərbaycan Respublikasına qarşı bu qərəzli və qalmaqallı hücumda Frank Şvabe ona kömək etmişdi.

Frank Şvabe 2011-ci ildə Avropa Şurası Parlament Assambleyasına üzv qəbul olundu. O, həmin vaxtdan bəri Alman Sosialistləri – Sosial-Demokrat Partiyası (SPD) karyera pillələrində irəliləməkdə dəstək əldə etmək üçün öz siyasi fikirlərini həmkarı Kristof Ştrasserinki ilə birləşdirdi. Bu strategiya onu anti-Azərbaycan şəbəkəsinin yeni mükəmməl iştirakçına çevirdi. Ştrasser və Şvabe Sosial-Demokrat Partiyası daxilində 1915-ci il qondarma erməni soyqırımının tanınmasının təşviqi kampaniyasının aparıcı aktorları olublar. Şvabe Azərbaycana qarşı məqsədyönlü qərəzli münasibətini gizlətmir.

Fransa-Ermənistan sosialist parlament dostluq qrupunun prezidenti Rene Ruke və “Fransa-Qarabağ” Dostluq Dairəsinin maraqlarını müdafiə edən Fransua Roşbluan da anti-Azərbaycan kampaniyasının aktiv üzvləridir. Roşbluan Azərbaycanın Ermənistan tərəfindən işğal edilmiş Dağlıq Qarabağ regionuna dəfələrlə qeyri-qanuni səfərlər təşkil edib və bununla da Azərbaycanın beynəlxalq səviyyədə tanınmış ərazi bütövlüyünə və dövlət suverenliyinə qarşı hörmətsizlik nümayiş etdirib.

Fransanın AŞPA-da nümayəndə heyətinin keçmiş rəhbəri, AŞPA-nın vitse prezidenti Rene Ruke Azərbaycana qarşı daim qərəzli və düşmən mövqedən çıxış edib. Rene Ruke 2010-cu ildə Azərbaycan hökumətindən icazəsiz bir neçə fransalı deputatla birlikdə Ermənistanın işğalı altında olan Dağlıq Qarabağa səfər etmiş və separatçı rejimin “rəhbərliyi” ilə görüşmüşdür. Azərbaycan hakimiyyəti bu hərəkətinə görə Rene Rukeni “persona non-qrata” elan edərək, onun ölkəyə girişinə qadağa qoyub.

Monitorinq Komitəsinin Azərbaycan üzrə həmməruzəçiləri
Andreas Herkel ve Joze Debono Qrekin hazırladığı 12270 saylı “Azərbaycanda demokratik institutların fəaliyyəti” adlı məruzənin müzakirəsi zamanı Rene Ruke Azərbaycanı qərəzli tənqid etməklə yanaşı, Fransa parlamentinin bir neçə deputatının Dağlıq Qarabağa səfərinə haqq qazandırıb, Azərbaycan hökumətinin bu məsələ ilə bağlı reaksiyasını pisləyib.

AŞPA üzvü olan 32 deputat 2011-ci ilin oktyabrında Azərbaycanın işğal altındakı ərazilərində yaradılmış separatçı qurum olan “Dağlıq Qarabağ Respublikası”nın müstəqil dövlət kimi tanınması ilə bağlı birgə bəyanatla çıxış ediblər. Rene Ruke bu sənədi imzalayanlar sırasında olub.

Rene Ruke AŞPA-nın 2016-cı il yaz sessiyasında aprel ayının əvvəlində qoşunların təmas xəttində gərginliyin artması və baş vermiş döyüşlərlə bağlı Fransa nümayəndə heyəti adından sırf anti-Azərbaycan təklif irəli sürüb.

Qeyd etməliyəm ki, AŞPA-nın 22-23 may 2014-cü il tarixində Bakıda keçirilən Büro və Daimi komitə iclaslarında iştirak etmək məqsədilə Azərbaycana səfər etməsi üçün Rene Rukeyə viza verilməyib. Büro 22 may tarixdə Rene Rukenin Azərbaycanın işğal edilmiş ərazilərinə etdiyi qanunsuz səfərə görə ölkəmizə buraxılmaması məsələsini iclasda müzakirəyə çıxarmışdı və təşkilatın komitələrinin iki il ərzində Azərbaycanda nəzərdə tutulan iclaslarını keçirməmək barədə qərar qəbul edilmişdi.

Beləliklə, təqdim edilmiş qısa təhlil 2012-ci ildən bəri Avropa Şurasında Azərbaycana qarşı səfərbər edilmiş gizli şəbəkənin fəaliyyət göstərdiyini sübut edir. Bu şəbəkənin taktikası müxtəlif bəhanələrlə Azərbaycana təzyiqlər etmək və son məqsəd kimi Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ regionu və digər ərazilərinin Ermənistan tərəfindən işğalını gizlətməklə, Azərbaycanın sabitliyini pozmağa yönəlmiş böhtanlı hücumlar və qarayaxmaları artırmaq olub.

Bu şəbəkə özündə bir sıra parlamentariləri və beynəlxalq QHT-ləri birləşdirir və Soros fondu tərəfindən maliyyələşdirilir. Bu şəbəkənin həyata keçirdiyi təhlükəli siyasət AŞPA-nın etibarlılığını və prinsiplərini şübhə altına alır.