احتمال میرود دوره تشکل دولت آلبانیای قفقاز به هزاره های چهارم و سوم پیش از میلاد برمیگردد. این دولت از شمال به رشته کوههای قفقاز، از شرق به دریای خزر، از غرب به ایبریا، از جنوب غرب به ارمنستان و از جنوب به آتروپاتن محدود شده است. بدین ترتیب سرزمینهای جمهوری آذربایجان معاصر، بخش اعظم اراضی جمهوری ارمنستان کنونی، قسمتهای جنوبی جمهوری داغستان (در فدراسیون روسیه) و جلگه های اطراف رودخانه های آلازان و ایوری در گرجستان جزو قلمروی آلبانیای باستان بوده است. به نوشته منابع قدیم آلبانی و غیره، ۲۶ طایفه در آلبانیا اسکان یافته اند. طایفه آلبانی یکی از بزرگترین طوایف در آذربایجان شمالی بوده است. صرفا بدین خاطر نیز کل کشور به نام “آلبانیا” نامیده شده بود. در دوره های باستان آلبانیا در مقابل اشغالگران بیگانه سرسختانه مقاومت کرده و قادر به حفظ استقلال خود بوده است.

بنا بر نوشته موسی کالانکاتوکلو از تاریخ نویسان آلبان، در قرن نخست میلادی آلبانیا توسط حاکمی بنام آران اداره شده است. در آن دوره، وسعت اراضی آلبانیا از رودخانه ارس تا قلعه هوناراکرت (در منطقه قزاخ- بورچالی) رسیده است. در سال ۲۶۲ آلبانیا جزو دولت ساسانیان قرار گرفته است. در سال ۳۱۴ اورنایور حکمدار آلبانیا به مسیحیت گرویده و دین مسیح را بعنوان مذهب رسمی آلبانیا قرار داده است. در سال ۷۰۵ در نتیجه استیلای اعراب موجودیت آلبانیا پایان یافته است. مرکز آلبانیای شهرهای کابالا (غبله) و بردع بوده است.

“دولتهای آذربایجان تاریخی”، باکو، سال ۲۰۱۲، ص ۶۴