خانمها و آقایان! جلسه نشست سازمان امنیت و همکاری اروپا در لیسبن، کمی پیش به کار خود پایان داده است. هیات نمایندگی آذربایجان از تصمیمات نشست لیسبن در مورد تمامی مسایل رضایت دارد. ما بر این باوریم که، در امر امنیت و همکاری در اروپا یک گام بزرگتری برداشته شده است.
من بخاطر اظهار موضع کشور آذربایجان نسبت به مساله ای که، ارتباط مستقیمی با جمهوری آذربایجان و کل منطقه ما دارد، جهت ملاقات با شما آمده ام.
برای تان روشن است که، مناقشه بین ارمنستان و آذربایجان اکنون مدت هشت سال است که ادامه دارد. این مناقشه توسط جمهوری ارمنستان به قصد الحاق منطقه قره باغ کوهستانی مخصوص کشور آذربایجان به ارمنستان، آغاز شده است. در همان سال ۱۹۹۲ گروه مینسک در چارچوب سازمان امنیت و همکاری اروپا بمنظور حل این مناقشه تشکیل شده است. طرف آذربایجانی در موضعگیری خود مبنی بر حل مسالمت آمیز این مناقشه پابرجاست. در ماه مه سال ۱۹۹۴ موافقت نامه آتش بس امضا شده است. از طرف ما تاکنون به آن رعایت می شود. طبیعتا، ما امیدهای زیادی به سازمان امنیت و همکاری اروپا داشته و داریم.
ما در جریان تنظیم نشست سازمان امنیت و همکاری اروپا در لیسبن پیشنهادات خود را ارایه دادیم تا، این پیشنهادات در بیانیه نشست لیسبن در مورد مساله مناقشه ارمنستان و آذربایجان منعکس شود. بعنوان مثال، ما سعی بر این داریم تا، اصول اساسی سازمان امنیت و همکاری اروپا مربوط به تمامی کشورهای عضو آن، از جمله آذربایجان نیز در اسناد سازمان امنیت و همکاری اروپا دقیقا ذکر گردد. براثر تجاوز ارمنستان به خاک آذربایجان تمامیت ارضی آن نقض شده، بیست درصد از سرزمینهای ما توسط واحدهای نظامی ارمنستان به اشغال درآمده و تصرف گردیده و بیش از یک میلیون آذربایجانی از این سرزمینها بزور رانده شده اند. آنها در مناطق مختلف کشورما، در شرایط بسیار وخیم در اردوگاههای موقت بسر می برند. ما براین باوریم که، با استناد به یکی از اصول عمده سازمان امنیت و همکاری اروپا، شناخته شدن تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان می تواند زمینه ای برای حل مناقشه واقع شود. جمهوری ارمنستان با تجاوز برعلیه کشور آذربایجان، از به رسمیت شناختن تمامیت ارضی آذربایجان خودداری می ورزد که، این هم طبیعتا روند مذاکرات را پیچیده می سازد.
طی طرح ارایه شده از سوی رؤسای مشترک گروه مینسک در آخرین جلسه ای که، در تاریخ ۱۹ الی ۲۲ نوامبر توسط گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا برگزار گردید، فرمول حل مناقشه بین ارمنستان و آذربایجان ذکر می شود. طرح شبیه این را جناب فلاویو کوتّی رئیس فعلی سازمان امنیت و همکاری اروپا در همان ماه فوریه سال جاری مطرح کرده بود. این طرح عبارت از سه ماده است: تمامیت ارضی جمهوری ارمنستان و آذربایجان، اعطای حق خودمختاری برمبنای تعیین سرنوشت خود به منطقه قره باغ کوهستانی در زیر ترکیب جمهوری آذربایجان و ضمانت برای امنیت تمام اهالی قره باغ کوهستانی. گرچه این طرح مورد رضایت خاطر کامل طرف آذربایجان نبود، در دیدار گروه مینسک در هلسینکی از سوی ارمنستان مردود دانسته شده است. همان طرح بعنوان ماده ۲۰ پیش نویس بیانیه نشست سازمان امنیت و همکاری اروپا در لیسبن، قرار گرفته است. لیکن طرف ارمنی ضمن مخالفت با اصول اساسی سازمان امنیت و همکاری اروپا، با این ماده موافقت نکرده است. لذا موقع دیدار و گفتگوهای در جریان تدارک و برگزاری نشست، جمهوری آذربایجان ناگزیر شده است تا، از موافقت با کل متن بیانیه نشست لیسبن امتناع ورزد.
این، باعث نگرانی بزرگ اعضای سازمان امنیت و همکاری اروپا گردید، زیرا در این صورت، نشست حاضر بدون تصویب سندی به پایان می رسید. شما می دانید که، در سازمان امنیت و همکاری اروپا اصول موافقت موجود است. بنابراین، جمهوری آذربایجان ضمن استفاده از این حقوق، با متن کامل سند نشست و کل بیانیه آن موافقت نکرد. لذا دیروز، امروز و حتی پریروز سران کشورهای عضو سازمان امنیت و همکاری اروپا و اعضای هیات نمایندگی به مذاکرت فشرده با هیات نمایندگی آذربایجان پرداختند. آنها از ما درخواست می کردند تا، اعتراضات خود را نسبت به متن کامل بیانیه نشست پس بگیریم. لیکن ما موضع گیری خود را توضیح دادیم. موقع همه دیدار و گفتگوها هم صحبتهای ما به حقانیت اقدامات مان اشاره داشتند. ما هم از طرف خود توضیح می دادیم که، اقدامات ما با اصول سازمان امنیت و همکاری اروپا مطابقت کامل دارد. خودداری ارمنستان از به رسمیت شناختن تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان، به معنای امتناع از اصول اساسی سازمان امنیت و امکری اروپا می باشد.
موقع گفتگوهای فشرده ای که، دیروز و امروز با ما انجام شد، نمایندگان کشورهای عضو سازمان امنیت و همکاری اروپا، گروه مینسک، اتحادیه اروپا و رئیس فعلی سازمان امنیت و همکاری اروپا راههای مختلف دیگری بمنظور تامین نیازهای ما پیشنهاد می کردند. هیات نمایندگی آذربایجان تا آخرین جلسه با سند اصلی نشست موافقت نکرد. در این اجلاس پیشنهادی مطرح شد تا، جناب فلاویو کوتّی رئیس کنونی سازمان امنیت و همکاری اروپا بیانیه ای از جانب تمام اعضای سازمان امنیت و همکاری اروپا- شرکت کنندگان نشست صادر خواهد کرد و در این سند همان سه اصل دائر بر حل مناقشه قره باغ کوهستانی به تصویب خواهد رسید. من گفتم که، در این صورت ما حاضر به پس گرفتن اعتراض خود نسبت به سند اصلی نشست خواهیم شد. همین هم شد. در جلسه آخر جناب فلاویو کوتّی رئیس فعلی سازمان امنیت و همکاری اروپا بیانیه صادر کرد و گفت که، بخاطر عدم دستیابی به هرگونه توافق نسبت به مناقشه قره باغ کوهستانی متاسف بوده و معتقد است که، دستیابی به حل مناقشه قره باغ کوهستانی برمبنای همان سه اصل امکانپذیر است، یعنی در بیانیه جناب فلاویو کوتّی براساس اصول به رسمیت شناختن تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان، اعطای حق خودمختاری عالی به قره باغ کوهستانی تحت ترکیب جمهوری آذربایجان و ضمانت برای امنیت تمام جمعیت منطقه قره باغ کوهستانی ذکر شده است که، این اصول و بیانیه مورد حمایت همه شرکت کنندگان نشست، یعنی اعضای سازمان امنیت و همکاری اروپا، به استثنای یک کشور، قرار می گیرد. به اصطلاح دیگر، این بیانیه رئیس فعلی سازمان، بجز ارمنستان، اظهار اراده همه شرکت کنندگان نشست- اعضای سازمان امنیت و همکاری اروپا بوده است.
طبعا، با صدور چنین بیانیه ای و بعلت حمایت نسبی از موضع آذربایجان در این مساله، من مراتب اعتراض آذربایجان نسبت به سند اصلی نشست لیسبن را پس گرفتم، یعنی جهت تصویب این سند رضایت دادم. ما رضایت خاطر داریم که، این بیانیه جناب فلاویو کوتّی، به استثنای ارمنستان، از طرف همه اعضای سازمان امنیت و همکاری اروپا صادر شده است. ما همچنین از این راضی هستیم که، از سوی اتحادیه اروپا در مورد حمایت از این بیانیه سخنرانی شده است. جناب چرنومردین نخست وزیر روسیه و سرپرست هیات نمایندگی فدراسیون روسیه، جناب آهتی ساآری رئیس جمهور فنلاند و رئیس مشترک گروه مینسک و برخی دیگر از اعضای هیات نمایندگی ضمن سخنرانی، حمایت خود را این بیانیه اعلام داشتند.
به این صورت، این نشست با تصویب سند اصلی به پایان رسید. ما خرسندیم که، نشست سازمان امنیت و همکای اروپا از اصول اساسی آن سازمان در مورد حل مناقشه ارمنستان و آذربایجان، مخصوصا از لحاظ به رسمیت شناختن تمامیت ارضی کشور آذربایجان، بار دیگر حمایت بعمل آورد.
می دانم، اخباری در ارتباط با موضع گیری مان در مورد پیش نویس بیانیه اصلی نشست انتشار یافته است که، گویا آذربایجان برای تصویب سند اصلی مانع ایجاد می کند. بهمین خاطر لازم دانستم تا، علت این اقدام را توضیح دهم. این، موضع قطعی مان بود. ما فقط بدین خاطر از موضع گیری خود عدول کردیم که، بیانیه قابل قبولی از جانب رئیس فعلی سازمان و تمامی شرکت کنندگان و اعضای نشست صادر گردیده بود. رئیس فعلی سازمان بیان کرده است که، بیانیه کتبی رسمی وی جزو اسناد نشست سازمان امنیت و همکاری اروپا در لیسبن قرار می گیرد.
همه مسایلی که، می خواستم بیان کنم، اینهاست. اینک آماده ام به سؤالات تان پاسخ دهم.
سؤال: جناب رئیس جمهور، آیا امروز صبح شما با جناب مالکولم ریفکیند وزیر امور خارجه بریتانیای کبیر ملاقات کردید؟ آیا می توانید چند کلمه در مورد این ملاقات بگویید؟
پاسخ: بله، امروز صبح من با جناب ریفکیند وزیر امور خارجه پادشاهی بریتانیای کبیر ملاقات کردم. می توان گفت، تمام جریان ملاقات مان به همان مسایلی که، برای تان گفتم، اختصاص یافت. جناب ریفکیند سعی کرد مرا متقاعد سازد که، لازم است با تصویب سند اصلی نشست موافقت کرد. من هم مواضع و نظرات مان را در این مساله به جناب ریفکیند توضیح دادم. باید بگویم که، جناب ریفکیند نیز همانند دیگر همکارانم که، با آنها ملاقات کردم، حقانیت و مستدل بودن مواضع ما را مورد تایید قرار داد.
سؤال: آیا حکومت روسیه به حل مناقشه قره باغ کوهستانی حاضر است؟
پاسخ: بله. جناب چرنومردین نخست وزیر روسیه و سرپرست هیات نمایندگی فدراسیون روسیه امروز ضمن سخنرانی در آخرین جلسه نشست، از بیانیه جناب کوتّی رئیس فعلی سازمان امنیت و همکاری اروپا حمایت کامل بعمل آورد و اظهار داشت که، وی معتقد است، درست برمبنای همان اصولی که، در بیانیه رئیس فعلی سازمان ذکر تشریح شده است، بزودی می توان به حل مناقشه دست یافت. بنابراین، وی اظهار داشته است که، آنها در آینده نیز مشغول این مساله خواهند شد.
سؤال: جناب رئیس جمهور، اگر ارمنستان به انتقال نفت آذربایجان از طریق خاک خود به بازارهای جهانی اجازه بدهد، از بابت این، در عرصه بین المللی سودی حاصل این کشور خواهد شد؟
پاسخ: این یک سؤال خیلی نامشخصی است. ما پروژه ها و برنامه هایی در ارتباط با انتقال نفت آذربایجان به بازارهای جهانی داریم. لیکن این مساله، اصلا ربطی به ارمنستان ندارد. نمی فهمم، شما این مسایل را تا چه حدی می خواهید بهم ربط دهید. من در اینجا روابط متقابل نمی بینم.
سؤال: جناب رئیس جمهور، قبلا مایلم از طرف تمامی خبرنگاران آذربایجان به مناسبت پیروزی درخشان دیپلماتیکی که، در نشست لیسبن کسب کردید، به شما تبریک بگویم. زیرا همه ما شاهد آن بودیم که، ارمنستان در نهایت انزوا و تنهایی دیپلماتیک قرار گرفت. در ارتباط با این سؤالی دارم: آیا تصمیمات نشست لیسبن تاثیری بر روند مذاکرات و موفقیت در حل مسالمت آمیز مساله قره باغ خواهد داشت و به چه اندازه؟ یعنی می توان از این به بعد انتظار هرگونه پیشرفت و مصالحات از سوی ارمنستان را داشت؟
پاسخ: به اعتقاد من، روند مذاکرات استمرار خواهد یافت. من موقع سخنرانی ام در نشست چنین بیانیه ای دادم. رئیس جمهور ارمنستان هم این جور بیانیه داد. ولی بیانیه صادره توسط رئیس فعلی سازمان امنیت و همکاری اروپا از طرف همه اعضای این سازمان، همانطور که وی گفت، بعنوان سند نشست سازمان امنیت و همکاری اروپا در لیسبن به شمار می رود و مبنای بسایر خوبی برای حل مسالمت آمیز مساله و طبیعتا، فعال شدن روند مذاکرات می باشد.
سؤال: جناب رئیس جمهور، دیروز لوون تِر- پتروسیان طی سخنرانی خود در نشست گفت که، “قتل عام” ارامنه در آذربایجان- باکو، سومگاییت و گنجه اجازه تامین امنیت قره باغ کوهستانی را نمی دهد. آیا، واقعا همینطور است؟ آیا در قبال این کشتار خونین کدام طرف- جمهوری آذربایجان و یا اتحاد شوروی سابق مسؤلیت دارد؟
پاسخ: سخنانی که، تِر- پِتروسیان رئیس جمهور ارمنستان دیروز در نشست بیان کرد، حرفهای تازه ای نیست. این سخنان را آنها و همچنین تر- پتروسیان چند بار گفته اند و دیروز بار دیگر تکرار کردند. بنده بدون اینکه، صحت مسایلی که، در آن دوران رخ داده است، مورد بررسی قرار دهم، می خواهم بگویم که، این قبیل اتهامات بی اساس است و دور از واقعیت می باشد. ما می توانیم دلایل و شواهد بیشتری در مورد قتل عام آذربایجانی ها در ارمنستان و کشتار خونینی که، ارامنه در قره باغ کوهستانی و شهر خوجالی برعلیه آذربایجانی ها مرتکب شده اند، ارایه کنیم. اینکه، چه کسی و کدام کشوری بابت این جنایات مسؤلیت بعهده دارد، اکنون اهمیتی برای حل این مسایل ما ندارد. به عقیده من، ما بایستی به آینده نگاه کنیم و برای حل مناقشه آذربایجان و ارمنستان، براساس اصول تبیین شده در نشست امروز لیسبن گفتگوهایی انجام بدهیم و صلح به دست آوریم.
سؤال: قبل از این نشست، رؤسای جمهور آذربایجان و ارمنستان گفتگوهای مستقیمی انجام داده اند و از سخنانی که، جناب تر- پتروسیان موقع ملاقات های خود با دیگر رهبران کشورها گفته است، چنین بنظر می رسد که، این مذاکرات از روی تقصیر طرف آذربایجان متوقف شده است. چرا طرف آذربایجان این مذاکرات مستقیم را متوقف نموده است؟
پاسخ: تر- پتروسیان درست نمی گوید. این، بار اول نیست که، آنها گزارشات دروغین در اختیار افکار عمومی قرار می دهند. بین آذربایجان و ارمنستان مذاکرات دوجانبه، یعنی گفتگوهای مستقیم توسط نمایندگان هر دو رئیس جمهور ادامه دارد و آخرین بار در۷ نوامبر در پاریس برگزار شده است. ما این گفتگوها را قطع نکردیم و از این پس نیز ادامه خواهیم داد. دیشب موقع دیدار من با لوون تر- پتروسیان ما اتفاق نظر داشتیم که، گفتگوها باید استمرار یابد. دیشب در آنجا دستورات مستقیمی به آقای وفا قلی زاده نماینده رئیس جمهور آذربایجان و آقای لیباریدیان نماینده رئیس جمهور ارمنستان داده شده است.
سؤال دیگری نیست؟ خیلی ممنون.
