تصویب مصوبه قانون اساسی در مورد استقلال دولت آذربایجان در تاریخ ١٨ اکتبر سال ١٩٩٣ شروع مرحله جدیدی در تاریخ قرن بیستم آذربایجان را رقم زد. در این زمان بود که ارمنستان در سایه حمایتهای محافل نظامی- سیاسی اتحاد شوروی و در دوره های بعد نیز با حمایتهای روسیه دست به حمله نظامی علیه آذربایجان میزده است.
عدم قاطعیت سران آذربایجان در راستای تأمین منافع سیاسی و اقتصادی کشور و تضمین حاکمیت ملی بعنوان یک کشور مستقل عمل نمیکرد. در چنین اوضاع بحرانی پیش آمده، رهبری وقت کشور بنا بر اصرارهای مکرر ملت مجبور شدند تا حیدر علی اف را به باکو دعوت نمایند. حیدر علی اف در تاریخ ١٥ ژوئن سال ١٩٩٣ به ریاست شورای عالی جمهوری آذربایجان و روز ٣ اکتبر نیز به ریاست جمهوری آذربایجان انتخاب شد. در سایه سیاستهای مدبرانه و دوراندیشانه حیدرعلی اف، نیروهای نظامی مخالف که باعث تصرف برخی مناطق از سوی ارمنی ها شده بودند، منفعل گردیدند. بدینوسیله از بروز جنگ داخلی و تجزیه کشور جلوگیری بعمل آمد. اصلاحات جدی در ارتش صورت پذیرفت. ارتش عملا بازسازی شد. حیدر علی اف با ملاحظه منافع ملت و وقوع تحولات جدی در عرصه جهانی و نیز تغییرات ناشی از روند جهانی شدن سریع، سیاست خارجی عمل گرایی را پیش گرفت. روابط آذربایجان با کشورهای همسایه اصلاح گردید. کشورمان به عضویت برخی سازمانهای بین المللی درآمد و به منشور پاریس و برنامه مشارکت برای صلح سازمان امنیت و همکاری اروپا پیوست. در سال ١٩٩٥ دولت آذربایجان به مرحله کیفی جدیدی ارتقا یافت. روز ١٢ نوامبر همان سال اولین قانون اساسی کشور مستقل آذربایجان تصویب گردید. همان روز نیز نخستین انتخابات پارلمانی دموکراتیک در آذربایجان برگزار گردید. آزادی فعالیتهای سیاسی و کثرت گرایی در کشور تضمین شد. رئیس جمهور فرامینی را در خصوص تضمین حقوق و آزادیهای مدنی و عقیده و بیان، مطبوعات و برچیده شدن سانسور صادر نمود. اصلاحاتی در قوه قضائیه انجام شد. برای اولین بار در میان کشورهای مشرق زمین حکم اعدام در کشورمان لغو گردید. قوانینی مهمی در راستای توسعه اقتصاد آزاد، جذب سرمایه های خارجی به تصویب رسید و اصلاحات اساسی صورت گرفت. سیاست موسوم به “درهای آزاد” جهت جذب سرمایه های خارجی و نیز استراتژی نفت تنظیم و با کمال موفقیت اجرا شد. در تاریخ ٢۰ سپتامبر سال ١٩٩۴ قرارداد قرن با شرکتهای نفتی عمده جهان انعقاد گردید. از همان دوره ببعد شرکت های بزرگ نفتی علاقه زیادی نسبت به آذربایجان پیدا کردند و آذربایجان از حیث سرمایه گذاریهای خارجی و سرعت رشد اقتصادی جزو کشورهای پیشگام جهان قرار گرفت. خطوط لوله نفتی “باکو-سوپسا”، “باکو-نوووروسییسک”، “باکو-تفلیس-جیحان” و خط لوله گازرسانی “باکو-تفلیس-ارزروم” نقش مهمی در تضمین امنیت اقتصادی کشور دارند. رئیس جمهور حیدر علی اف از خط مشی سیاسی مبتنی بر حل و فصل مسالمت آمیز مناقشه ارمنستان-آذربایجان-قره باغ کوهستانی و با کمترین تلفات انسانی و کشتار و تخریبات ممکن را اتخاذ کرده بود. در سایه دوراندیشی سیاسی و اراده وی، در جریان نشست سازمان امنیت و همکاری اروپا در لیسبون (دسامبر سال ١٩٩۶)، موضع آذربایجان مورد تأیید وحمایت ٥٣ کشور جهان قرار گرفت. با این حال بدلیل سیاستهای غیرسازنده ارمنستان، حل این مناقشه بطول انجامیده است. آذربایجان معاصر امروزه در راه استقرار دولت دموکراتیک، حقوقی و لائیک در قرن بیست و یکم به دستاوردهای پی در پی دست می یابد. آذربایجان معاصر به رهبری رئیس جمهور الهام علی اف امروزه به یک کشور لیدر در منطقه تبدیل شده است.
“دولتهای تاریخی آذربایجان”، باکو، سال ٢۰١٢، ص ٢۰۶
