اسکتلند لیدل، روزنامه نگار نظامی انگلیس که در سال ١٩١٩ به قفقاز جنوبی و از جمله به قره باغ و زنگزور سفر کرده بود مینوشت: دلیل بدبختی ارمنی ها در این است که حزب داشناکسیون بر آنها حکمفرما است. این سازمان تروریستی انقلابی سالیان سال است که ارمنی ها را برای حمله علیه مسلمانها تحریک میکند. و بعد از آنکه پاسخ شایسته مسلمانها نصیبشان میشود این موضوع را سرتاسر جهان شایع میکنند تا رغبت جامعه جهانی نسبت به ارمنی های مظلوم و ستم دیده را بدست بیاورند…. و در سایه تبلیغات سازمان یافته و ماهرانه یی که راه میاندازند حسن رغبتی که درخورشان نبوده بدست میاورند.
وی در ادامه مطالبی را از یک افسر انگلیسی که ظرف مدت چند سال فرصت آشنایی نزدیکی با ارمنی ها داشته و در گفتگو با وی بیان داشته است نقل قول میکند که “ارمنستان همیشه بدنبال مناقشه بوده و وقتیکه موفق به راه اندازی این مناقشه میشود و به سزای اعمالشان میرسند، آنها این مجازات را در تبلیغات خود بعنوان “فشار و اختناق” قلمداد میکنند. برای داشناکی ها ارمنی مقتول اهمیت بیشتری دارد. بدین دلیل که چنانچه از این حادثه مربوط به قتل استفاده بهینه یی شود در آنصورت میتواند سود فراوانی برای امور تبلیغاتی آنها داشته باشد. روشهای محبوب آنها در بکارگیری واژه “مسیحی” بمنظور تبلیغات پیش پا افتاده است. اینجا بر حقیقت امر واقفند، اگر چه جامعه انگلیس در جریان امر نیست ولی وزرای انگلیس باید در این خصوص مطلع باشند.”
از کتاب “سخنی چند پیرامون تاریخ مسئله قره باغ” (به زبان روسی، سال انتشار ٢۰۰٩، باکو)، به قلم ت. کوچرلی.
