عواقب تجاوز ارمنستان به خاک آذربایجان به ترتیب زمانی

بین سالهای ١٩٩۰ تا ١٩٩۲ منطقه قره باغ کوهستانی متعلق به آذربایجان (تا سال ١٩٩١ جزو تقسیمات ارضی آذربایجان و با مساحت ۴.۴ هزار کیلومتر مربع مشتمل بر شهرستانهای شوشا، خوجاوند، عسگران، هادروت، آغدره و شهر خان کندی بوده است) توسط نیروهای مسلح ارمنستان اشغال گردیده است. در عین حال، در این مدت در نتیجه تجاوز نظامی ارمنستان به خاک آذربایجان، ٧ روستا از توابع شهرستان قزاخ (بغانیس-آیریم، یوخاری اسکی پاره، آشاغی اسکی پاره، خیریملی، قیزیل حاجیلی، صفولو، برخودارلی) توسط نیروهای مسلح ارمنستان به آتش کشیده شده، به یغما رفته و ویران گشته است. ۶ هزار و ٥۰۰ نفر از مناطق اشغالی آواره شده اند. در حال حاضر شهرستان قزاخ با مساحت کل ۶٩٩ کیلومترمربع، حدود ۸ درصد از ٧٥ منطقه مسکونی آن تحت اشغال قرار دارد.

علاوه بر این، طی دوره مزبور در جمهوری خودمختار نخجوان با مساحت کل ٥٣۶۸ کیلومتر مربع که ۲۲١ منطقه مسکونی را شامل میشود، یک منطقه مسکونی یعنی روستای کرکی از توابع شهرستان صدرک (برابر با ٥.۰ در صد مساحت آن، در تاریخ ١٩ ژانویه سال ١٩٩۰) اشغال شده است. تعداد ساکنینی که به ناچار از مناطق اشغالی آواره شده اند، ٣٤٧ نفر بوده است.

جمع بندی سالهای ١٩۸۸-١٩٩٣: نیروهای مسلح ارمنستان که راه اندازی یک دولت تک ملیتی را محقق کرده بودند با بهره گیری از کمکهای کشورهای حامی خودشان دست به اشغال نواحی لاچین، کلبجر، آغدام، فضولی، جبرائیل، قوبادلی و زنگیلان میزنند که خارج از محدوده قره باغ کوهستانی واقع گشته و مساحت آنها به اندازه چهار برابر مساحت منطقه قره باغ میباشد. ارمنی ها در تمامی این شهرستانها سیاستهای پاکسازی قومی را به اجرا گذاشته اند. در این مدت براثر تجاوز نظامی ارمنستان بیش از یک میلیون انسان (برابر با ١٥ درصد کل جمعیت کشور) آواره و پناهنده میشوند و افزون بر ۲۰ درصد از خاک آذربایجان تحت اشغال میرود.

شهرستان آغدام: با مساحت ١١٥٠ کیلومتر مربع (٧.۸٤۶ کیلومتر مربع آن یعنی ٤.٧٧ در صد مساحت کل تحت اشغال قرار دارد). تعداد شهرها، قصبه ها و روستاهای اشغال شده آن یک شهر و ۸۰ روستا میباشد. در حال حاضر قصبه قوزانلی و ١۰ روستا، یعنی ۲٤٧ کیلومتر مربع و ۶.۲۲ در صد اراضی آن شهرستان تحت کنترل آذربایجان میباشد و بیش از ٩۰ هزار نفر(٣٧ هزار آن اهالی بومی و ٥٣ هزار نفر نیز آواره ها) در آن مناطق سکونت دارند. شهرستان فصولی- مساحت کل ١٣۹٠ کیلومتر مربع (١١١۲ کیلومتر مربع از آن اشغال شده است). تعداد شهرها، قصبه ها و روستاهای اشغالی آن یک شهر، یک قصبه و ٥۸ روستا میباشد. در سال ١٩٩۴ قصبه هورادیز و ۲۲ روستا یعنی زمینی به مساحت ۶۰۰ کیلومتر مربع از اشغال آزاد شده است و توسط آذربایجان کنترل میشود. تعداد ١١۴۴٥۲ نفر (۶۴٥۴٥ نفر از اهالی بومی و قریب به ٥۰ هزار نفر هم از آوارگان) در ١۲ قصبه و ۲١ روستای تازه احداث سکونت گزیده اند.

شهرستان ترتر. بنا بر مصوبه مجلس ملی جمهوری آذربایجان به تاریخ ١٣ اکتبر ١٩٩٧ و به شماره ٣۲٧، شهرستان آغدره در جمهوری آذربایجان منحل میشود. مطابق این مصوبه، شهر آغدره و ١٣ روستای آن (امودلو، زیلیک، متسشن، مهره تاغ، آقابیگ لنج، ماغاووز، آکوپ، کاماری، مینگرلسک، نرکین اراتاغ، قساپرت، جان یتاق، دمیرلی، گل یتاق) و زمین های کشاورزی متعلق به آن که جزو شهرستان آغدره بوده اند، در تقسیمات ارضی شهرستان ترتر افزوده شده اند و هم اکنون تحت اشغال قرار دارند.

شهرستان خوجاوند. در حال حاضر از منطقه قره باغ کوهستانی فقط  قطعه ای بنام نرگس تپه (به مساحت ١١۴ هزار متر مربع) از توابع شهرستان خوجاوند در اختیار آذربایجان میباشد.

طبق معمول سیساتهای اشغالگرانه ارمنی ها همواره کشتارهای وسیع را بدنبال داشته است. بطوریکه در نتیجه تجاوز نظامی ارمنستان بین سالهای ١٩۸۸-١٩٩٣ تعداد ۲۰ هزار آذربایجانی به قتل رسیده و بیش از ١۰۰ هزار نفر زخمی و ٥۰ هزار نفر نیز متحمل خسارات گوناگونی شده اند. در دوران مناقشه ۴۸٥٣ نفر ناپدید گشته که ١٣٥٧ نفر آنها از بند اسارت آزاد شده و ٧۸٣ نفر هنوز هم در ارمنستان در اسارت به سر میبرند. بنا بر اطلاعات کمیته صلیب سرخ جهانی ۴٣٩ نفر در اسارت فوت کرده اند.

الچین احمد اف

Strategiya.az