مصاحب امروزی سایت ما، فرهاد محمد اف، رئیس مرکز مطالعات استراتژیک است.
آقای محمداف، شما از ۲۰۱۲ مدیریت مرکز مطالعات استراتژیک وابسته به ریاست جمهوری آذربایجان را بر عهده دارید. در این مدت مرکز شما چه برنامه هایی را در کشورهای خارجی انجام داده تا جنایات ارمنی ها علیه آذربایجانیان و حقایق مربوط به طرد اجباری آذربایجانی ها و تجاوز نظامی ارمنستان علیه آذربایجان به سمع و نظر جهانیان رسانده شود؟
مرکز مطالعات استراتژیک زیر نظر ریاست جمهوری آذربایجان شش سال است که فعالیت دارد. از آنجایکه مرکز ما نهاد تحقیقاتی نوپایی است تیمی از کادر حرفه یی را تشکیل و اولویتهای کاری خود را در مطابقت با محورهای اصلی سیاستهای داخلی و خارجی و استراتژی اقتصادی کشورمان مشخص نموده ایم.
بالطبع مناقشه ارمنستان-آذربایجان قره باغ کوهستانی یکی از محورهای مطالعاتی این مرکز است. فعالیتهای ما در این زمینه عمدتا در چند محور صورت میگیرد. محور اولیه، مربوط به حل و فصل مناقشه در عرصه حقوق بین الملل است. متخصصان ما علاوه بر ارایه نظر کارشناسی، موازین ذیربط حقوق بین الملل و اسناد صادره برای حل مشکلات مشابه و تهیه توصیه های حقوقی مربوطه، به جد مشغول فعالیتهای علمی هم هستند و کتب و مجله هایی را به زبانهای مختلف منتشر می کنند. بموازات آن، همکاریهای تنگاتنگی با سازمانهای خارجی نیز داریم و در چهارچوب همکاریهای علمی، سفارشهایی مبنی بر تدوین کتابهایی راجع به این مناقشه موجود است. لازم به ذکر است که در این اواخر بمنظور ایجاد بانک اطلاعات اضافی برای متخصصان محلی و خارجی مجموعه اسناد جدیدی چاپ و منتشر شده است. مجموعه مذکور حاوی کلیه اسنادی است که سازمانهای بین المللی تا بحال در مورد مناقشه ارمنستان-آذربایجان قره باغ کوهستانی صادر کرده اند.
محور دوم فعالیتهای ما را مشارکت و حمایت از طرح های ابتکاری در زمینه مطالعات تشکیل میدهد. یکی از اهداف اصلی ما حمایت واقعی از جامعه آذربایجانی قره باغ کوهستانی و تضمین حضور فعال نمایندگان آن جامعه در برخی نشستهای مهم و معتبر بین المللی میباشد. یعنی هدف ما محقق کردن این مهم است که تعبیر “اهالی قره باغ کوهستانی” فقط به ارامنه اطلاق نشود و بلکه به آذربایجانی ها و مشکلات آنها نیزتعلق بگیرد و چنین برداشتی در مجامع بین المللی رایج شود. در عین حال، در مرحله مشخصی از گفتگوها بایستی شرایطی برای حضور جامعه آذربایجانی بعنوان طرف ذینفع نیز فراهم گردد. ضمنا نمایندگان هر یک از سازمانهای بین المللی، مثلا اعضای گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا که در ارتباط با این مناقشه به آذربایجان سفر میکنند و یا علاقه ای نسبت به این مناقشه نشان میدهند، بهتر است تماسهای فشرده ای با جامعه آذربایجانی و نظر آنها را نیز داشته باشند. آخر، این اهالی آذربایجانی قره باغ کوهستانی هستند که از این مناقشه آسیب دیده اند.
محور بعدی در فعالیتهای ما مشارکت فعال در انعکاس واقعیتهای آذربایجان به جامعه جهانی و افشای افترا و دروغ پراکنی هایی است که ماشین تبلیغاتی ارامنه با جد وجهد مشغول پخش آن است. بدین منظور ما تماسهایی را با چند مؤلف معتبر خارجی ایجاد و اجرای طرح های مشخصی را شروع کرده ایم.
و آخر اینکه، تشدید فعالیتها برای مقابله با تبلیغ مناقشه ارمنستان-آذربایجان قره باغ کوهستانی بعنوان یک مناقشه به اصطلاح تعلیق شده نیز از جمله محورهای کاری این مرکز میباشد. چرا که تجربه جهانی نشان میدهد آن عده از مناقشه هایی که بعنوان مناقشه تعلیق شده تلقی میگردد قاعدتا به تدریج از نظر جامعه جهانی دور میماند، دیدگاه ها نسبت به آن عوض میشود، روند مذاکرات تحرک خود را از دست میدهد، و سرانجام نیز فعالیتهایی در زمینه حل مشکل برای مدت نامشخصی به حالت تعلیق در می آید. این هم خواسته ما نیست. همزمان با این، کارشناسان ما مناقشات مشابه قومی-ارضی در اروپا را بدقت بررسی میکنند. با آنکه امروز شاهد صلح در اروپا هستیم ولی مناقشات قومی-ارضی سالیان مدیدی بعنوان وجه بارز آن منطقه بوده است. از بین بردن افسانه مبنی بر “محال بودن همزیستی آذربایجانی ها و ارمنی ها” که ساخته و پرداخته مقامات ایروان میباشد یکی دیگر از اهداف این مطالعات است.
در این مدت طبیعتا ماشین تبلیغات ارمنی نیز بیکار ننشسته است. آنها هم تلاشهایی را برای تبلیغ ادعاهایی در خصوص به اصطلاح نسل کشی ارمنی و تصاحب اراضی قره باغ کوهستانی انجام داده اند. آیا مرکز مطالعات استراتژیک با چنین مشکلاتی مواجه شده است؟ برای دفع این موانع چه برنامه هایی اجرا میشود؟
وقتیکه جنگ اطلاعاتی موضوع بحث باشد، باید نقطه شروع آن، یعنی اواخر سالهای ۸۰ را مورد توجه داشته باشیم. موقع بررسی امکانات ارمنی ها و آذربایجانی ها در دوره مزبور برای اعمال نفوذ در شکل گیری افکار عمومی جهانیان در می یابیم که طرف مقابل از ظرفیت بیشتری برخوردار بوده است. از سویی، عاملی چون لابی ارمنی ،با سابقه چند قرنی، مهم بوده و از سوی دیگر نیز ارمنی ها تنها ملتی در اتحاد شوروی بوده اند که شرایط مساعدی برای آنها جهت ایجاد رابطه با جامعه خارج نشین خود فراهم شده بود. درخصوص نقطه شروع رسمی مناقشه قره باغ کوهستانی میتوان گفت که این یک سرآغاز خیلی سمبولیک بوده است. رمز شروع آن، مصاحبه آ. آقامبیگیان از آکادمیسینهای ارمنی با نشریه “اومانیته” فرانسه بوده است.
در دوره های اولیه، برخی عوامل باعث شدند تا نظر نادرستی راجع به این مناقشه شکل بگیرد. در عین حال، تحولات اواخر سالهای ۹۰ قرن گذشته توجه خاص به حل مشکلات داخلی آذربایجان را ضروری میکرد. در نتیجه، خلأ جدی در امر انعکاس واقعیتهای آذربایجان به جهانیان بوجود آمده بود. ولی بعد از آنکه حیدر علی اف رهبر ملی آذربایجان زمام امور کشور را دوباره در دست گرفت، شاهد تحولات بنیادین شدیم و آذربایجان توانست توجه جهان را بخود سوق دهد. با گذشت زمان، اوضاع داخلی آذربایجان نیز به سرعت تثبیت شد و دوره سیاستهای خارجی موفقیت آمیزی شروع گردید. کشورمان پا به مرحله توسعه اقتصادی گذاشت، قدرت دفاعی کشور تقویت شد و اجرای طرح های فوق العاده مهم اقتصادی در عرصه های منطقه ای و بین المللی شروع گردید و غیره. این خط مشی سیاسی امروز نیز با موفقیت تمام دنبال گرفته میشود. ذکر این نکته را لازم میدانم که استراتژی سیاست خارجی رئیس جمهور الهام علی اف و فعالیتهای هدفدمند وی در راستای حل و فصل مناقشه و دیپلماسی تهاجمی صرفا به قدرت و توسعه اقتصادی آذربایجان اتکا دارد.
دور جدیدی از سفرهای رؤسای مشترک گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا به منطقه شروع شده است. نظر شما در خصوص فعالیتهای این گروه در راستای حل مناقشه چیست؟
البته، سفرها و قالب مذاکرات مشخص است. کشورهای مقتدری در گروه مینسک عضویت دارند. این کشورها از اعضای دایم شورای امنیت سازمان ملل هستند و به چهار قطعنامه در خصوص مناقشه قره باغ کوهستانی رأی داده اند. ولی امروزه نظر مشترک و واقع بینانه ای برای حل مناقشه ارمنستان-آذربایجان قره باغ کوهستانی ارایه نمیشود. چنین سؤالی پیش می آید که آیا امکانی هست تا سایر کشورها به غیر از این سه کشور نیز در حل مناقشه مشارکت نموده و موجب افزایش ثمره مذاکرات شوند؟
همانطوریکه الهام علی اف رییس جمهور کشورمان متذکر شده آذربایجان طرفدار اجرای حقوق بین الملل در خصوص مناقشه است. ما همواره تأکید کرده ایم که اگر مفاد حقوق بین الملل در یک مناقشه پایمال شود، زمینه یی برای سرایت آن به سایر موارد نیز فراهم می گردد. مناقشاتی که در ده سال اخیر در اروپا و سایر نقاط جهان بروز کرده حکایت از آن دارد که رئیسان مشترک به موجب منافع عمومی خود در قبال اصول حقوق بین الملل در مکانهای متفاوت موضع گیریهای متفاوتی داشته اند. این هم مقدم بر هر چیز بمعنی بحران در حقوق بین الملل است. اگر هر سه کشور واقعیت اشغال شدن اراضی آذربایجان و اشغالگرمحض بودن جمهوری ارمنستان را قبول دارند، در آنصورت باید تحریم های لازمه در حق آن کشور اعمال گردد. خواست اصلی آذربایجان هم این است. ولی جای تأسف است که ما شاهد یک چنین فعالیتی نیستیم. آذربایجان به هیچ وجه ادعای نسبت به خاک ارمنستان ندارد. با این حال، همانگونه که جناب رئیس جمهور نیز بیان داشته اند، قطعا به ایجاد دومین دولت ارمنی در سرزمینهای آذربایجان اجازه داده نخواهد شد.
سال ۲۰۱۵ مصادف است با صد و دهمین سالگرد اجرای سیاستهای نسل کشی و پاکسازی قومی توسط ارمنی ها علیه آذربایجانی ها. سایت 1905.az نیز بعنوان بخشی از طرح مجمع حمایت از توسعه جامعه مدنی در آذربایجان در این راستا عمل میکند. مرکز مطالعات استراتژیک در ارتباط با سالگرد این حوادث چه برنامه هایی را تدارک دیده است؟
ما پروژه موفقی همچون سایت 1905.az متعلق به مجمع حمایت از توسعه جامعه مدنی در آذربایجان را خیلی بالا ارزیابی میدهیم و آنرا بعنوان تحفه یی برای کار مشترک خود میدانیم. بدیهی است که ما آماده حمایت از آن طرح هستیم. بطور کلی، فجایع اوایل قرن بیستم بایستی مورد تحقیقات عادلانه یی قرار بگیرند و لازم است تبلیغات گسترده یی در این خصوص به راه انداخته شود. طبیعتا مرکز مطالعات فعالیتهای خود را در این زمینه نیز گسترش داده است.
آیا مرکز مطالعات استراتژیک برای فاش کردن دروغ های ارمنی با سازمانهای مشابهی در ترکیه همکاری میکند؟
ما در راستای افشای دروغ و افتراهای ارمنی طرح های گوناگونی را بوسیله همکاران و مؤلفین خارجی در کشورهای مختلفی اجرا میکنیم. برای همکاری مشترک به همتایان ترکیه ای خود مراجعه کرده ایم. این طرح ها میتواند در قالب نشر کتاب، راه اندازی برنامه های محلی، منطقه ای و بین المللی نیز نمود پیدا کند. ما طرفدار بررسی عادلانه کلیه موارد نسل کشی در جهان هستیم و در این راستا عمل میکنیم. مجله “مطالعات ارمنی” توسط سازمان AVİM در ترکیه منتشر میشود که از نهادهای مورد همکاری ما در ترکیه میباشد. مجله مذکور شماره اخیر خود را به بررسی “پرونده پرینچک” در سوئیس اختصاص داده است. در آن شماره، مقاله من تحت عنوان “به اصطلاح نسل کشی ارمنی و محاکمه پرینچک” درج شده است. لازم به یادآوری است که قانونی در سوئیس به تصویب رسیده که بموجب آن منکرین به اصطلاح نسل کشی ارمنی محاکمه خواهند شد. این امر جنجال های سیاسی و حقوقی فراوانی را در پی داشته است. ولی گذشت زمان ثابت کرد که حق با دوغو پرینچک بوده است. دادگاه اروپایی حقوق بشر نیز طی حکمی وی را تبرعه کرده است.
یک سری برنامه هایی برای صد و دهمین سالگرد نسل کشی آذربایجانی ها پیشبینی شده است. قبل از هر چیز جامعه آذربایجانی های مقیم خارج باید جذب این کار شوند و این کار هم صورت میگیرد. حقایق مربوط به نسل کشی بایستی با رعایت سرعت عمل و صحت و برخورد حرفه ای تبلیغ شود.
آینور حسین اوا
1905.az
