معمار کربلایی صفی خان قره باغی در سال ۱۸۱۷ در شهراشغال شده شوشای آذربایجان توسط ارمنستان که واقع در قره باغ کوهستانی می باشد، به دنیا آمد و در سال ۱۹۱۰ در این شهر دار فانی را وداع گفت. مساجدی که وی در شهرهای شوشا، آغدام، برده، فضولی آذربایجان و نیز شهر اودس اوکراین (مسجد تاتارها) و شهر عشق آباد ترکمنستان (مسجد قره‌باغ) بنا نموده، امروزه نیز جزء نمونه‌های معماری محسوب می‌گردد. بر اساس معماری کربلایی صفی خان قره باغی سبک معماری مسجد قره باغ شکل گرفته است.
در کتیبه نصب شده بر طاقچه محراب مسجد از محمد نقاش تبریزی به عنوان خالق تزئینات مسجد نام برده شده است. متاسفانه در منابع موجود اطلاعات چندانی از فرزند کربلایی نقاش تبریزی که با نام محمد نقاش تبریزی و یا محمد شکوهی تبریزی شناخته میشود در دست نیست. لیکن نقادان تزئینات بکار رفته در مسجد جامع آغدام اذعانگر وجود تاثراتی قوی از صنعت و هنر در وی می باشند.
شهر آغدام در سال ۱۹۹۳ توسط نیروهای مسلح ارمنستان اشغال گردیده و مسجد جامع آغدام به عنوان یکی از آثار برجسته معماری آذربایجان نیز به یکی از قربانیان تجاوز ارامنه بدل گشته است. مناره‌های مسجد از درون شکافته شده، سقف آن در چند جا فرو ریخته، نقوش و نوشته‌های آن پاک شده است. این مسجد که در حال حاضر تحت اشغال قرار دارد به صورتی هدفمند و در راستای تحقیر دین اسلام به طویله خوک و جانوران دیگر بدل گشته و اخیرا نیز مشخص گردیده که توسط ارامنه به پایگاه نظامی تبدیل شده است. وضعیت امروز مسجد جامع نقض مفاد کنوانسیون هاقا مصوب سال ۱۹۵۴ در پیرامون حراست میراث فرهنگی در زمان جنگ توسط ارامنه را بار دیگر تایید می نماید.
مساجد دیگری چون مسجد گوهرآقای بالا، مسجد گوهرآقای پایین و ساعاتلی مسجد که کربلایی صفی خان قره باغی در شهر شوشا بنا داشته از آثار بزرگ معماری وی محسوب می‌گردند. این مساجد نیز پس از اشغال شوشا به عنوان اراضی تاریخی آذربایجان توسط ارمنستان در سال ۱۹۹۲ به آثار تاریخی اسیر بدل گشته و در تحت تاراج ارامنه متجاوز قرار گرفته است.
Admiral.az
