منطقه فضولی (از سال ۱۹۳۰ تا ۱۹۵۹ منطقه گاریاگین نام داشته)، یکی از واحدهای ارضی جمهوری آذربایجان، در سال ۱۹۳۰ تأسیس شده است. از جنوب-شرق با جمهوری اسلامی ایران مرز مشترک دارد. این منطقه با مرکزیت شهر فضولی در زمینی به مساحت ۱۳۹۰ کیلومتر مربع واقع گشته است. جمعیت فضولی بنا بر آمار اول ژانویه سال ۲۰۰۶ در حدود ۱۴۷۱۰۰ نفر میباشد.
توابع منطقه فضولی عبارتند از شهر فضولی و قصبه های هورادیز و قاییدیش و روستاهای احمدبیگلی، بالا بهمنلی، آراز زرگر، آراز دیلاقاردا، بیرینجی محمودلو، ایکینجی محمودلو، احمدآلی لار، قازاخلار، میرزانقی لی، آشاقی کردمحمدودلو، یوخاری کردمحمودلو، آلخانلی، بویوک بهمنلی، کریم بیگلی، آرایاتلی، بابی، ملا محرم لی، آشاقی سیداحمدلی، شکوربیگلی، یوخاری سیداحمدلی، گرگان، شکرجیک، شیخلی، گئجه گؤزلو، اوچونجو محمودلو، آشاقی وئیسلی، یوخاری وئیسلی، ساراجیق، یوخاری رفدینلی، گورازیلی، قره داغلی، یوخاری گوزلک، خاتین بولاغ، قاجار، دیوان آلیلار، قره خانبیگلی، مردینلی، قوچ احمدلی، آریش، ملاولی، دده لی، ایشیقلی، گارقا بازار، یال پیراحمدلی، یوخاری یاغلی وند، قره محمدلی، قوبو دیلاقاردا، قروند، یوخاری عبدالرحمنلی، کردلر، آشاقی عبدالرحمنلی، دورد چینار، سیدمحمودلو، علی عسگرلی، حسین بیگلی، پیراحمدلی، موسی بیگلی، ماندیلی، آشاقی گوزلک، آشاقی رفدینلی، اوچ بولاغ، جووارلی، خلفشه، چیمن، یوخاری آیباسانلی، دولتیارلی، آشاقی یاغلی وند، قره کوللو، گوشاتلی، حاجیلی، میرزاجماللی و زرگر.
جلگه هایی که ارتفاع آن در بیشتر نقاط منتهی به رودخانه ارس پایین می آید و در گوشه غربی (دامنه های جنوب شرقی رشته کوههای قره باغ) نیز کوههایی با ارتفاع پایین سطح منطقه فضولی را پوشش میدهد. عمدتا رسوبات مربوط به دوره های کرتاسیه و نئوژن و آنتروپوژنیک رایج است. معمولا آب و هوای گرم معتدلی با تابستان خشک در اراضی فضولی حکمفرما است. دمای میانگین هوا در ماه ژانویه ۰ درجه سانتی گراد الی ۱ درجه بالا صفر و در ماه جولای ۲۴ الی ۲۵ درجه سانتی گراد بالای صفر میباشد. میانگین بارندگی سالانه بین ۴۰۰ الی ۶۰۰ میلی متر است. رودخانه های موجود (کوندلن چای، قوزلوچای) به رودخانه ارس در مرز این منطقه و جمهوری اسلامی ایران ختم میشود. زمینها یی از نوع خاکستری و خاکستری-چمنی، حنایی، خاکستری-حنایی کوهستانی و غیره پهنه منطقه را فرا گرفته است. پوشش گیاهی منطقه عمدتا از گیاهان نیمه بیابانی تشکیل شده است. جانورانی چون گرگ، شغال، روباه، خوک وحشی، جوجه تیغی تیرافکن و پرنده هایی چون قرقاول و کبوتر در منطقه دیده میشوند.
فضولی یکی از مراکز صنعتی و کشاورزی است. کارخانه و واحدهای تولید پنیه، روغن و پنیر، بتون آرمه، غلات و بافندگی، سنگ و تولید انگور و بیش از صد مؤسسه بزرگ تولیدی در منطقه موجود است.
تعداد ۸۰ مدرسه متوسطه، ۲ هنرکده آموزش حرفه یی، ۲۲ کودکستان، ۱۲ هنرستان موسیقی، ۱۹ باشگاه، ۲ موزه ، ۳۲ کتابخانه، ۱۰ بیمارستان، ۱۶ مؤسسه پزشکی و ۹ واحد بهیاری در منطقه فضولی فعال میباشد.
تعداد زیادی از آثار تاریخی-باستان شناسی و معماری، از جمله مساکن و مقبره های باستانی (متعلق به عهد حجر متأخر و برنز)، آرامگاهها (مربوط به قرنهای سیزدهم، هیجدهم) و مساجد (قرنهای هفدهم، هیجدهم، نوزدهم)، کاروان سرای (بنا شده در سال ۱۶۸۴) و غیره محفوظ مانده است.
این منطقه روز ۲۳ آگوست سال ۱۹۹۳ از سوی واحدهای نظامی ارمنی اشغال شده است.
منبع: دایرة المعارف ملی آذربایجان، در ۲۵ جلد، جلد آذربایجان، باکو، سال ۲۰۰۷، ص ۸۵۶
